Χρειαζόμαστε πραγματικά μια παγκόσμια διακυβέρνηση;

του Δρος Δημήτρη Γκίκα*

Σ’ όλη τη μακρά ιστορία της ανθρωπότητας υπήρξαν κοινωνίες και πολιτικά συστήματα πολυσυλλεκτικά/πολυπολιτισμικά. Επρόκειτο συνήθως για αχανείς πολυεθνικές αυτοκρατορίες που αποτελούνταν από διάφορους λαούς και εθνότητες. Το κύριο επιχείρημα για τη συνέχιση αυτών των πολιτικο-κοινωνικών δομών ήταν πάντα η διατήρηση της δύναμης που προέκυπτε από την ποσότητα. Όσο πιο πολλοί, τόσο πιο δυνατοί. Όμως, ποιον εξυπηρετούσε αυτή η δύναμη;

Η πανδημία του κορωνοϊού έχει επαναφέρει το επιχείρημα της δύναμης που προέρχεται από την ποσότητα. Ηγέτες απ’ όλο τον κόσμο ξαφνικά αναφέρονται στην ανάγκη για μια «παγκόσμια διακυβέρνηση». Η αναφορά αυτή βασίζεται στην υποτιθέμενη αδυναμία των τοπικών κοινωνιών/κρατών να διαχειριστούν από μόνα τους παρόμοιες κρίσεις, όπως αυτή του κορωνοϊού. Πόσο αληθές και έγκυρο, όμως είναι αυτό το επιχείρημα;

Κατά τη διάρκεια της περιόδου της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, οι οποίοι αποκαλούνταν «Δυνατοί», καταπίεζαν τους μικροϊδιοκτήτες, αρνούνταν να πληρώσουν φόρους, ενώ υπήρξαν φορές που εκθρόνιζαν ακόμα και βασιλείς, για να καταλάβουν οι ίδιοι τον θρόνο. Η ζωή των απλών ανθρώπων δεν ήταν καθόλου εύκολη, καθώς πολιτικές συγκρούσεις, κοινωνικές αναταραχές, ακόμα και θρησκευτικές διαμάχες, όπως η Εικονομαχία, ήταν συνήθης τόπος και οδηγούσαν σε χιλιάδες θανάτους. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν μια από τις πλέον μακροχρόνιες αυτοκρατορίες του κόσμου, αλλά η δύναμή της συγκεντρωνόταν πάντοτε στα χέρια λίγων.

Κατά την περίοδο της χρυσής εποχής της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, παρά το γεγονός ότι στην πόλη υφίστατο μια ολόκληρη τάξη ανθρώπων που διέθεταν εξαιρετική οικονομική επιφάνεια (οι λεγόμενοι αριστοκράτες), το επίπεδο διαβίωσης της μεγάλης πλειοψηφίας του «Δήμου» (των πολιτών) ήταν ιδιαίτερα υψηλό. Εξαιτίας της Δημοκρατίας, οι πολίτες κατείχαν μεγάλο μέρος της πολιτικής εξουσίας. Η πόλη χαρακτηριζόταν από κοινωνική και πολιτική συνοχή, όσο και οικονομική ευημερία. Μάλιστα, παρά την αυτάρκεια της πόλης, το εμπόριο ανθούσε, προσφέροντας όχι μόνο τη δυνατότητα εξασφάλισης των αναγκαίων, αλλά και επιπλέον αγαθών που, όπως αναφέρει κι ο Θουκυδίδης, προσέφεραν ευχαρίστηση.

Τι αποκομίσαμε, λοιπόν από τη χρυσή εποχή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας; Ότι μια μικρή δημοκρατική κοινωνία μπορούσε να προσφέρει πολλά περισσότερα από τις τεράστιες πολυσυλλεκτικές αυτοκρατορίες. Μια μικρή κοινωνία προσέφερε ευδαιμονία για όλους, εκεί που τεράστιες κοινωνικο-πολιτικές δομές προσέφεραν μόνο υποτέλεια. Σ’ όλη την ανθρώπινη ιστορία, δεν υπήρξε ποτέ πολυεθνική κοινωνία που να κυβερνήθηκε δημοκρατικά. Ποτέ. Στην πραγματικότητα, όσο πιο μεγάλες οι κοινωνίες, τόσο πιο μικρή η ενότητα, τόσο πιο ολίγιστη η ελευθερία που παρέχονταν στους κατοίκους. Αντίθετα, όσο πιο μικρές οι κοινωνίες, τόσο πιο ισχυροί δεσμοί αναπτύσσονταν ανάμεσα στους πολίτες.

Γιατί, όμως τόσοι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι μια παγκόσμια διακυβέρνηση μπορεί να προσφέρει περισσότερα από μια τοπική κοινωνία/κράτος; Διότι οι περισσότεροι άνθρωποι συγχέουν την έννοια της παγκόσμιας συνεργασίας και των ωφελειών που μπορεί αυτή να προσφέρει σε όλους τους λαούς με την έννοια της παγκόσμιας διακυβέρνησης η οποία, όπως πολλές φορές στο παρελθόν έχει αποδειχθεί, οδηγεί μονάχα στη συγκέντρωση εξουσιών στα χέρια λίγων, μια συγκέντρωση μάλιστα που, μεταξύ άλλων, οδηγεί αναπόφευκτα στο τέλος της δημοκρατίας και της ελευθερίας.

Αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε σήμερα για να αντιμετωπίσουμε κρίσεις, όπως αυτή του κορωνοϊού, δεν είναι μια παγκόσμια διακυβέρνηση που επιβάλλει την κατάργηση κάθε πολιτισμικής διαφορετικότητας για να επιτύχει τον παγκόσμιο έλεγχο, αλλά μια παγκόσμια συνεργασία, η οποία θα βασίζεται στην αμοιβαία κατανόηση και στην αντίληψη ότι είμαστε όλοι άνθρωποι, παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις μας.