Τουρκία και Πακιστάν: Μια ξεχωριστή σχέση;
Γράφει η Marisa R. Lino
IISS
Πώς ορίζεται μια “ειδική σχέση” μεταξύ δύο χωρών; Σίγουρα, οι περισσότεροι θα συμφωνούσαν ότι περιλαμβάνει κοινούς στόχους και ένα ευθυγραμμισμένο όραμα της εξωτερικής πολιτικής. Μερικοί θα έλεγαν ακόμη ότι οι ιστορικοί δεσμοί και οι κοινοί αντίπαλοι είναι επίσης απαραίτητο μέρος της εξίσωσης.
Στην περίπτωση της Τουρκίας και του Πακιστάν, η πρόσφατη συζήτηση για μια συμφωνία για τη χορήγηση διπλής υπηκοότητας στους Τούρκους και τους Πακιστανούς – συμφωνία η οποία ίσως κλείσει ή όχι – είναι σίγουρα ένα σημάδι μιας ειδικής σχέσης. Επιπλέον, το Πακιστάν είχε ανακοινώσει σχέδια για να γιορτάσει το 2020 τα εκατό χρόνια του κινήματος του Χαλιφάτ της δεκαετίας του 1920. Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό του Πακιστάν Imran Khan, αυτό το κίνημα, που ξεκίνησε στην ινδική υποήπειρο προς υποστήριξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι ένα κομμάτι της κοινής ιστορίας που συνδέει τις δύο χώρες. Συγκεκριμένα, ο Τούρκος πρεσβευτής στο Πακιστάν δήλωσε πρόσφατα ότι το τουρκικό προξενείο που βρίσκεται υπό κατασκευή στο Καράτσι του Πακιστάν, θα είναι το μεγαλύτερο προξενείο της Τουρκίας οπουδήποτε στον κόσμο, συμβολίζοντας τη σημασία των τούρκο-πακιστανικών δεσμών.
Με όλες τις προκλήσεις που έχει η σχέση της Τουρκίας με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, λαμβάνοντας υπόψη το μεταναστευτικό ζήτημα που προέκυψε ως απόρροια του εμφυλίου πολέμου στη Συρία και ιδιαίτερα μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το καλοκαίρι του 2016, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνέχισε να αναζητά αλλού υποστήριξη, αφού, προφανώς, αισθάνεται ότι τον έχει εγκαταλείψει η Δύση.
Στο Πακιστάν, μια επίσης ισλαμική χώρα, βρήκε αυτό που χρειαζόταν. Ο τότε Πακιστανός πρωθυπουργός Nawaz Sharif ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που επικοινώνησε με τον Ερντογάν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα και δεσμεύθηκε να προσφέρει βοήθεια. Ο Ερντογάν δεν το έχει ξεχάσει αυτό και έχει δείξει την ευγνωμοσύνη του εντείνοντας τις διμερείς σχέσεις. Ο Ερντογάν έχει επισκεφθεί το Πακιστάν τέσσερις φορές υπό την επίσημη ιδιότητά του ως πρωθυπουργός και τώρα ως πρόεδρος. Ο Khan, εν τω μεταξύ, ο οποίος βρίσκεται στο αξίωμά του για πολύ λιγότερο διάστημα έχει επίσης επισκεφθεί την Τουρκία.
Πιο πρόσφατα, ο Ερντογάν επισκέφθηκε το Πακιστάν στα μέσα Φεβρουαρίου για να συμμετάσχει στον έκτο γύρο του Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου μεταξύ Πακιστάν – Τουρκίας. Τον Ερντογάν συνόδευσε μια μεγάλη αντιπροσωπεία υπουργών, επενδυτών και επιχειρηματικών εκπροσώπων. Εκτός από τις κανονικές συναντήσεις και συζητήσεις υψηλού επιπέδου, ο Ερντογάν μίλησε για τέταρτη φορά στο κοινοβούλιο του Ισλαμαμπάντ, σύμφωνα με τον Asad Qaisar, πρόεδρο της Εθνικής Συνέλευσης του Πακιστάν.
Αμυντικοί Δεσμοί
Αυτό που ίσως έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι οι αυξανόμενοι αμυντικοί δεσμοί μεταξύ των δύο εθνών. Τούρκικες επίσημες πηγές ανέφεραν ότι ένας από τους πρωταρχικούς σκοπούς της επίσκεψης του Φεβρουαρίου ήταν να “επικαιροποιηθούν περαιτέρω οι στρατιωτικές σχέσεις”.
Ένα παράδειγμα της διμερούς στρατιωτικής σχέσης αποτελεί το πρόγραμμα ανταλλαγής εκπαίδευσης των ενόπλων δυνάμεων, το οποίο εγκαινιάστηκε το 2000. Από την έναρξη του προγράμματος, περίπου 1.500 Πακιστανοί στρατιώτες έχουν εκπαιδευτεί στην Τουρκία. Η Τουρκία βοηθά επίσης στη συντήρηση του στόλου των αεροσκαφών F-16 του Πακιστάν.
Η διμερής συνεργασία στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας ενισχύθηκε με σημαντικές συμφωνίες το 2018 και αυτό το καιρό η Τουρκία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων στο Πακιστάν μετά την Κίνα. Για παράδειγμα, τον Οκτώβριο του 2018, το Ναυτικό του Πακιστάν παρέλαβε ένα δεξαμενόπλοιο 17.000 τόνων, το οποίο κατασκευάστηκε σε συνεργασία με την τουρκική εταιρεία άμυνας STM στο νότιο λιμάνι του Καράτσι. Ήταν το μεγαλύτερο πολεμικό πλοίο που κατασκευάστηκε ποτέ στο Ναυπηγείο του Καράτσι, σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές του Πακιστάν. Η Τουρκία αναβαθμίζει επίσης τρία πακιστανικά υποβρύχια.
Τον Ιούλιο του 2018, η Τουρκία κέρδισε διαγωνισμό πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια τεσσάρων πολεμικών πλοίων στο Ναυτικό του Πακιστάν – το οποίο ο τότε υπουργός Άμυνας Nurettin Canikli δήλωσε ότι ήταν το μεγαλύτερο συμβόλαιο που χορηγήθηκε ποτέ στην τουρκική αμυντική βιομηχανία. Το 2016, η Τουρκία παρέδωσε 34 αεροσκάφη T-37 (με ανταλλακτικά) στο Πακιστάν. Η Τουρκία συμφώνησε επίσης να αγοράσει εκπαιδευτικά αεροσκάφη MFI-17 Super Mushshak από το Πακιστάν ενώ σχεδιάζονται επίσης νέα προγράμματα στρατιωτικής εκπαίδευσης.
Τι σημαίνει αυτό για τη Δύση;
Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία επιδιώκει την ισορροπία μεταξύ Ανατολής και Δύσης – με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, αφενός, τη Ρωσία και την Κίνα, αφετέρου – όπως φαίνεται στην διευρυμένη σύγκρουση στη Συρία, αξίζει πολύ πιο εκτεταμένη ανάλυση. Οι στρατιωτικοί και οικονομικοί στόχοι της Ρωσίας, καθώς και οι προσπάθειες της Κίνας να ενώσει τις χώρες με την πρωτοβουλία Belt and Road και τον Οικονομικό Διάδρομο Κίνας-Πακιστάν, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Η υποστήριξη της Τουρκίας για το Πακιστάν στο ζήτημα του Κασμίρ φέρνει και την Ινδία στην εικόνα – και η Τουρκία έχει επίσης υποστηρίξει το Πακιστάν στο πλαίσιο της Ομάδας Προμηθευτών Πυρηνικών και σε περαιτέρω οικονομικά ζητήματα.
Οι σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας με την Τουρκία και το Πακιστάν διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην αποδόμηση της ειδικής σχέσης Τουρκίας-Πακιστάν, στο πώς επηρεάζουν τις περιφερειακές γεωπολιτικές σχέσεις και τι αντίκτυπο μπορεί να έχουν μελλοντικά. Για την Τουρκία, οι φθίνουσες σχέσεις της με τη Σαουδική Αραβία προηγούνται της δολοφονίας του δημοσιογράφου Jamal Khashoggi. Η υποστήριξή της Τουρκίας στην μουσουλμανική κυβέρνηση της Αιγύπτου, καθώς και οι διαφορές στην προσέγγιση στο ζήτημα της Λιβύης και του Κατάρ, είχαν ήδη συμβάλει στην επιδείνωση των σχέσεων. Το Πακιστάν είχε μια συμβιωτική σχέση με το Βασίλειο, εδώ και δεκαετίες, τόσο στον αμυντικό όσο και στον οικονομικό τομέα. Το πώς βλέπει το Ριάντ τους αναπτυσσόμενους δεσμούς μεταξύ Ερντογάν και Khan, και τι αντίκτυπο θα έχει αυτό στις αντίστοιχες διμερείς σχέσεις μένει να φανεί.
Η Άγκυρα πιστεύει ότι η επέκταση των στρατηγικών και στρατιωτικών δεσμών με το Πακιστάν συνέβαλε στην αύξηση της επιρροής της στην Ασία και παρείχε νέες επιλογές για τις φιλοδοξίες της εξωτερικής πολιτικής της. Η Τουρκία θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι εστιασμένη στον εαυτό της, καθώς βρίσκεται αντιμέτωπη με το Brexit και μια προκλητική Ρωσία και αγνοεί τους ισχυρισμούς της Τουρκίας. Το Πακιστάν βλέπει τον εαυτό του ως παίκτη-κλειδί στο Αφγανιστάν και ως μεσολαβητή με το Ιράν, καθώς και στρατηγικό εταίρο που βοηθά την Τουρκία να διατηρήσει μια ισορροπία μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης.
Η Ευρώπη ανησυχεί βαθιά για τις προσφυγικές ροές που έρχονται από την Τουρκία, ένα ζήτημα που βγήκε ξανά στην επιφάνεια πρόσφατα. Οι σχέσεις της Τουρκίας με το Πακιστάν έδωσαν προτεραιότητα στη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας, του εμπορίου και της καταπολέμησης της τρομοκρατίας.
Για τη Δύση, αν μελετήσει προσεκτικά την ειδική σχέση μεταξύ Τουρκίας και Πακιστάν, αυτό θα μπορούσε να προσφέρει πληροφορίες για το πώς μπορεί να βελτιώσει τις σχέσεις με κάθε χώρα. Για τις ΗΠΑ, το επίκεντρο με την Τουρκία ήταν η το ζήτημα της Συρίας και η ρωσική στρατιωτική επιρροή. Με το Πακιστάν, υπήρξε ο ρόλος της χώρας στο Αφγανιστάν, καθώς και η αλληλεπίδραση με την Ινδία για το Κασμίρ.
Λαμβάνοντας στα υπόψιν τι επιδιώκει κάθε χώρα και τι θέλει να πετύχει μεμονωμένα και συλλογικά θα μπορούσε να προσφέρει ένα χρήσιμο αναλυτικό εργαλείο για τους πολιτικούς της Δύσης και των ΗΠΑ.
πηγή:Capital.gr
Σημείωση: Η Marisa Lino είναι αναλύτρια προγραμμάτων σε ζητήματα άμυνας και στρατού
