Ευθύνη έχει εκείνος που επιλέγει

Γράφει ο δρ Δημήτρης Γκίκας 

Ο Φραγκίσκος Βάκων, από τους πιο γνωστούς θεμελιωτές της σύγχρονης επιστημονικής αντίληψης, τάχθηκε ενάντια στην πρωτοπορία της ηθικής φιλοσοφίας, έναντι της φυσικής. Στη σύγχρονη γλώσσα θα λέγαμε ότι είναι υποστηρικτής της κυριαρχίας του τεχνοκρατικού έναντι του ανθρωπικού.

Σχεδόν 4 αιώνες μετά, η αντίληψη του Βάκωνα είναι αυτή που διαφεντεύει τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Δίνουμε προτεραιότητα στις τεχνολογικές επιστήμες κι όχι στις ανθρωπιστικές. Θεωρούμε την εξέλιξη και την κυριαρχία της σύγχρονης τεχνολογίας και της επιστήμης ως απαραίτητες προϋποθέσεις για την πρόοδο. Τα ηθικά πλαίσια αυτής της εξέλιξης δεν μας αφορούν.

Είναι τόσο απόλυτη αυτή η αντίληψη σήμερα, ώστε έχει παρεισφρήσει και στους ανθρωπιστικούς κλάδους έρευνας. Στην πολιτική εξοβελίσαμε την ηθική κι αποδεχτήκαμε έναν άκρατο ρεαλισμό. Δημιουργούμε διαχειριστές, όχι ηγέτες. Προτάσσουμε το νόμιμο, όχι το ηθικό. Παράγουμε τεχνοκρατισμό, όχι πολιτική. Το μέτρο ενός ανθρώπου, έλεγε ο Πλάτων, συνίσταται στο τι κάνει με την εξουσία που έχει.

Θυμηθείτε, λοιπόν πώς διαχειρίστηκαν οι πολιτικοί την οικονομική κρίση. Αποδέχτηκαν την οικονομική υποτέλεια της χώρας και την καθυπόταξη του πολίτη σε παγκόσμια οικονομικά συμφέροντα. Κανείς απ’ όσους διακυβέρνησαν τη χώρα την περίοδο της κρίσης δεν διέθετε ούτε ένα ηγετικό όραμα που να βασιζόταν σε ανθρωπική αντίληψη.

Θυμηθείτε πόσο συχνά τα ηθικά «στραβοπατήματα» υποβαθμίζονται σε σημασία από τη νομιμοποίηση που παρέχεται σ’ αυτούς που τα διαπράττουν. Μπορείς να εκπροσωπείς τους οικονομικά ασθενείς συνανθρώπους σου, πολιτικά και ιδεολογικά, αλλά την ίδια στιγμή να πατάς στην ένδειά τους για να αγοράσεις επί πινακίου φακής τις περιουσίες τους. Μπορείς να απειλείς με πρόστιμα τους συμπολίτες σου, απαγορεύοντάς τους το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, την ίδια στιγμή που εσύ στήνεις φιέστες πολιτικές. Τιμωρούμε τα πιο ειδεχθή εγκλήματα με ποινές που δεν βασίζονται στην ηθική δικαίωση του θύματος (έστω αυτήν), αλλά στην «νόμιμη» δυνατότητα δικαίωσης των θυτών.

Δείτε πόσο εύκολα θεοποιήθηκαν οι τεχνοκρατικές θέσεις των ιολόγων ανά τον κόσμο, ακόμα κι όταν αυτές αλληλοαναιρούνταν από μέρα σε μέρα, μετατρέποντας τις ανθρώπινες κοινωνίες σε ιατρικά εργαστήρια και σε αντικείμενα πειράματος. Βασικές αρχές της πολιτικής φιλοσοφίας είτε θεωρήθηκαν ανούσιες και καταπατήθηκαν, είτε αλλοιώθηκαν βάναυσα. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα υπήρξε η έννοια της ατομικής ευθύνης. Λησμονήσαμε ότι την ευθύνη την έχει εκείνος που επιλέγει, όπως είπε κάποτε ο Πλάτων, όχι εκείνος που καταπιέζεται.

Η ηθική κατάντησε «αποπαίδι», κοινωνικά και πολιτικά. Η κυριαρχία μιας στείρας τεχνοκρατικής αντίληψης για τη ζωή έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα σε πολιτισμική παρακμή, οι συνέπειες της οποίας βιώνονται σε όλη της την έκταση κάθε φορά που ξεσπά μια κρίση, άσχετα με το είδος αυτής.

Η γνώση που απομακρύνεται από τη δικαιοσύνη και την αρετή, αποδεικνύεται πονηρία κι όχι σοφία (Πλάτων)

* Ο Δρ Δημήτρης Γκίκας έχει σπουδές σε Θεολογία, Φιλολογία, Φιλοσοφία και Ιστορία. Αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Πολιτικής Φιλοσοφίας από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Έχει διδάξει σεόλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης του ιδιωτικού τομέα (Δευτεροβάθμια, Μεταδευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια). Ειδικεύεται στην Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, τη Φιλοσοφία, τη Θρησκειολογία, την Ιστορία και τις Πολιτικές επιστήμες. Αρθρογραφεί σε πολλά ελληνικά και διεθνή περιοδικά και εφημερίδες. Είναι μέλος της διεθνούς εκπαιδευτικής πλατφόρμας 100mentors. Έχει δημοσιεύσει βιβλία και έρευνες κι έχει διοργανώσει/συμμετάσχει σε Ημερίδες, Συνέδρια και Σεμινάρια τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Είναι μέλος και Επιστημονικός/Ακαδημαϊκός Σύμβουλος σε Λογοτεχνικές και επιστημονικές εταιρείες, Συλλόγους και Ιδρύματα. Είναι εκλεγμένος Σύμβουλος της 1^ης Κοινότητας του Δήμου Καλλιθέας.