Η Ορθόδοξη Εκκλησία και τα Ανθρώπινα δικαιώματα

Γράφει ο Χαράλαμπος Καραπάνος*

Ο φίλαυτος ευδαιμονισμός, η ακόρεστη επιθυμία για επικράτηση ατομικά αλλά και ομαδικά έναντι του συνανθρώπου, η παρερμηνεία ή και άγνοια της Χριστιανικής διδασκαλίας,η απομάκρυνση από αξίες και ιδανικά σε συνδυασμό με την αποθέωση του υλισμού και με μια διαρκώς αναπτυσσόμενη άλογη λογική έλλειψης ενδιαφέροντος για τον συνάνθρωπο και των όλων όσων συμβαίνουν χωρίς να μας επηρεάζουν ως άτομα άμεσα, έχουν οδηγήσει σε μια ταχεία εξέλιξη της πτωτικής-καταστροφικής μας πορείας τα αποτελέσματα της οποίας εμπράκτως πλέον ολοένα και περισσότερο επηρεάζουν τη ζωή μας. Σήμερα βιώνουμε ποικιλότροπα και πολυεπίπεδα σε πανανθρώπινο επίπεδο τα απότοκα αυτής της πορείας, με τις σύγχρονες εξελίξεις και στην Αμερική αλλά και στα διάφορα σημεία του πλανήτη που μαίνονται πολεμικές συρράξεις και βέβαια έντονος αντίκτυπος υπάρχει στο ζήτημα του φυσικού περιβάλλοντος και της εξελισσόμενης κλιματικής αλλαγής.

Σε πολλές χώρες καταδικάζονται συνάνθρωποί μας για το χρώμα και την καταγωγή, γεγονός λίαν απαράδεκτο καθώς ο Θεός «εποίησεν εξ ενός αίματος παν έθνος ανθρώπων κατοικείν επί πάν πρόσωπον της γης» (1). Σε άλλες περιπτώσεις το φύλο καθορίζει τις προοπτικές και την πορεία στην ζωή και πολλές γυναίκες και άνθρωποι λόγω της φύσης τους βιώνουν οδυνηρούς αποκλεισμούς, τα πιστεύω οδηγούν σε απομόνωση, η εργασιακή εκμετάλλευση δείχνει το τρομερό πρόσωπο της απανθρωπιάς. Λαοί υποφέρουν κάτω από βάναυσα και ανελεύθερα πολιτικά καθεστώτα, ενώ για παράδειγμα η πρόσβαση σε θεμελιώδη δικαιώματα όπως η τροφή, η εκπαίδευση, το περιβάλλον είναι κατά περίπτωση περιορισμένη αν όχι απαγορευμένη για τους πολλούς, ενώ η έλλειψη δικαιοσύνης οδηγεί σε ποικιλότροπες και ποικιλόμορφες πολεμικές συρράξεις και πρακτικές. Τα περισσότερα εκ των ως άνω είναι αποτελέσματα της αδηφαγίας και του άγχους του σύγχρονου ανθρώπου για επικράτηση.

Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες ανά τον κόσμο δεν έχουν απαραίτητα μια κοινή θέση απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ιδιαιτερότητες όσον αφορά στις θέσεις και τις προσεγγίσεις τους για τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα καθώς και τον χειρισμό και την άρθρωση λόγου για το πλέγμα προστασίας που εκείνα δημιουργούν, πηγάζουν και από τον εθνοκεντρικό χαρακτήρα των Εκκλησίων. Τα τοπικά προνόμια και οι εξουσίες που απολαμβάνουν στα κράτη που εδρεύουν καθορίζουν την κρίση τους, με αποτέλεσμα να έχουν ανάλογα μια στάση θετική ή ουδέτερη ή δυστυχώς επικριτική έως ουσιαστικά αρνητική απέναντι στην έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Πως μπορεί όμως να υπάρχουν τέτοιες συμπεριφορές και πρακτικές από την Ορθόδοξη Εκκλησία που εκ του εσχατολογικού προσανατολισμού της δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να δικαιολογεί την αδιαφορία και την απάθεια απέναντι σε κάθε αδικία και βία; Η υποχρέωση της Εκκλησίας είναι η περιφρούρηση των δικαιωμάτων αλλά και η διαρκής υπενθύμιση οτι «Ελευθερία άνευ ευθύνης και αγάπης οδηγεί τελικώς εις την απώλειαν της Ελευθερίας» (2) και ότι όσο και αν προστατεύονται από το πλέγμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οι ελευθερίες και ο χώρος ανάπτυξης της προσωπικότητας και των δράσεων και εκφράσεων του ανθρώπου, ο άνθρωπος οφείλει πάντα να θυμάται ότι «Η Ελευθερία καταξιώνεται όταν ο ίδιος ο άνθρωπος ελεύθερος από τα ατομικά δεσμά μπορεί να είναι χρήσιμος για τον άλλον»(3).

Χαρακτηριστικό παράδειγμα προς επίρρωση των ανωτέρω λεχθέντων, η αλόγιστη χρήση και η παραβίαση των ισορροπιών του φυσικού μας Περιβάλλοντος το οποίο είναι και αναγνωρισμένο ως ανθρώπινο δικαίωμα (δικαίωμα στο περιβάλλον, φυσικό και πολιτιστικό). Πως μπορεί η Εκκλησία να μην αγωνιστεί για την κατοχύρωση του δικαιώματος τούτου όταν «ο σεβασμός και η προστασία της κτίσεως είναι διάστασις της πίστεώς μας, περιεχόμενον της ζωής μας εν Εκκλησία και ως Εκκλησία. Η ιδία η ζωή της Εκκλησίας είναι ‘’βιωμένη οικολογία”, έμπρακτος σεβασμός και μέριμνα διά την δημιουργίαν και πηγή των οικολογικών δραστηριοτήτων της. Κατ᾿ ουσίαν, το ενδιαφέρον της Εκκλησίας διά την προστασίαν της κτίσεως είναι προέκτασις της Θείας Ευχαριστίας εις όλας τας διαστάσεις της σχέσεώς της με τον κόσμον»(4). Εκεί λοιπόν διαφαίνεται ξεκάθαρα ειδικά στο σύγχρονο κόσμο ότι η άσκηση της ελευθερίας και των δικαιωμάτων μέσα από ατομικιστική προσέγγιση και λογική ικανοποιώντας τη φιλαυτία μας, αυτόματα περιορίζει ή και καταργεί την ίδια την ελευθερία και την μετατρέπει σε αμαρτία καθώς καλλιεργεί την αυτονόμηση μας και μας απομακρύνει εντατικά και μεθοδικά από τον ίδιο το Θεό αλλά και την κοινωνία με τους συνανθρώπους μας. Η έλλειψη έμμετρου λόγου και αυτοσυνειδησίας, κάνει τελικά κατά περίπτωση το σύγχρονο άνθρωπο ακόμη και περιβαλλοντικό «τρομοκράτη».

Σε αυτό το εξελικτικό σταυροδρόμι της ανθρωπότητας, είναι περισσότερο από ποτέ -λόγω των ιλιγγιωδών ρυθμών αλλά και λόγω της δυναμικής των αλλαγών- αναγκαία η ουσιαστική παρουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας με καταλυτικής σημασίας λόγους και πράξεις, ως εικόνα και σημείο αναφοράς της βασιλείας του Θεού. Η φωνή της Εκκλησίας στον δημόσιο χώρο όχι μόνο δεν πρέπει να σιγήσει αλλά πρέπει να εξαντλήσει κάθε περιθώριο προκειμένου να μεταφέρει δια του επικαιροποιημένου λόγου Της, το μήνυμα της ελπίδας, της χαράς, της ειρήνης και της δικαιοσύνης αγκαλιάζοντας δια του λόγου τούτου και των πράξεών Της το σύγχρονο τραυματισμένο από την ευδαιμονική φιλαυτία και τον αποπροσανατολισμό από της Αληθείας του Κυρίου, άνθρωπο, ο οποίος στο πανανθρώπινο χωριό σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ διψασμένος για την πραγματική ελευθερία.

Παραπομπές

1) Πραξ. Ιζ΄, 26

2) «Η Αποστολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας εις τον Σύγχρονον Κόσμον» Κρήτη 2016, Αγία και Μεγάλη Σύνοδος, Κεφ β§3

3) Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσσηνίας Δρ Χρυσόστομος Σαββάτος, παραδόσεις μαθήματος, Ορθόδοξη Θεολογία, Διεκκλησιαστικές Σχέσεις και Πολιτισμική Διπλωματία, 2020

4) Μήνυμα Οικ. Πατριάρχη Βαρθολομαίου για το Περιβάλλον, 1 Ιουνίου 2019, https://www.makthes.gr/to-minyma-toy-patriarchi-vartholomaioy-gia-to-perivallon-23527

*Ο Χαράλαμπος Καραπάνος είναι δικηγόρος, μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αγρινίου και του Δικηγορικού Συλλόγου Σλέσβιχ-Χόλσταϊν Γερμανίας, μέλος της Επιτροπής Ευρωπαϊκής και Διεθνούς Πολιτικής FDP Σλέσβιχ-Χόλσταϊν.

Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο είναι ουσοιαστικά σκέψεις του αρθρογράφου  με αφορμή τα σύγχρονα φαινόμενα ρατσισμού αλλά και επ ευκαιρία της Παγκόσμιας ημέρας για το Περιβάλλον