Μπορεί ένας στρατός να διοικηθεί από επιτροπές; Το παράδειγμα του Σοβιετικού Στρατού

Γράφει ο Παναγιώτης Γέροντας
Ιστορικός

Με τις κινητοποιήσεις που λαμβάνουν χώρα στις ΗΠΑ έχουν τεθεί διάφορα ερωτήματα σχετικά με την ανάγκη ύπαρξης Σωμάτων Ασφαλείας και Ενόπλων Δυνάμεων διοικούμενων από επαγγελματίες Αξιωματικούς. Θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί: γιατί να μην οπλίσουμε απλά πολίτες οι οποίοι θα αυτοδιοικούνται; Μήπως δεν χρειάζονται οι επαγγελματίες Αξιωματικοί; τελικά, ποιά η ανάγκη ύπαρξης οργανωμένων Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας; Σε περιόδους κρίσεων βγαίνουν στην επιφάνεια κρίσιμα ερωτήματα. Μια τέτοια περίοδος ήταν η Οκτωβριανή Επανάσταση.

Η τσαρική Ρωσία υπό κατάρρευση

Ο τελευταίος Τσάρος Νικόλαος διακρίθηκε για την ανικανότητά του έστω και να συλλάβει νοητικά το τί συνέβαινε στο κράτος του. Τα ασφυκτικά οικονομικά προβλήματα, η πείνα του λαού, η ήττα από τους Ιάπωνες στην ναυμαχία της Τσουσίμα το 1905 και η καταστροφική εμπλοκή στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οδήγησε στην επαναστατική έκρηξη. Η αδυναμία του Κερένσκι να διαχειριστεί την κατάσταση και η αντεπανάσταση του Κορνίλοφ οδήγησαν στην ολοκληρωτική επικράτηση των μπολσεβίκων.

Ακολούθησε συνθήκη με τους Γερμανούς. Η Συνθήκη του Μπρεστ – Λιτόφσκσυνομολογήθηκε στις 3 Μαρτίου του 1918 στην ομώνυμη πόλη της Λευκορωσίας μεταξύ της Μπολσεβικικής Ρωσίας και των Κεντρικών δυνάμεων κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με μια υπογραφή οι Μπολσεβίκοι παρέδωσαν μια μεγάλη εδαφική έκταση στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες. Ακολούθησε ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ “λευκών” (τσαρικών) και “ερυθρών” καθώς και στην γνωστή συμμαχική επέμβαση στην μεσημβρινή Ρωσία στην οποία ατυχώς είχαμε και εμείς συμμετοχή.

Η δημιουργία του “Κόκκινου Στρατού”

Το διάταγμα για τη Δημιουργία του Κόκκινου Στρατού, που επεξεργάστηκε το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού και υπέγραψε ο Λένιν στις 15/28 Ιανουαρίου 1918:

«ΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ ΤΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

(28 ΤΟΥ ΓΕΝΑΡΗ 1918)

Ο παλιός στρατός χρησίμεψε για την καταπίεση των εργαζομένων μαζών απ’ την αστική τάξη. Αφού η εξουσία πέρασε στις εργαζόμενες μάζες και τους καταπιεζόμενους, είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένας καινούργιος στρατός που θα χρησιμέψει για στήριγμα στην εξουσία των σοβιέτ και στο μέλλον σαν βάση για την αντικατάσταση του μόνιμου στρατού από έναν εθνικό στρατό, που θα ‘ναι το στήριγμα της μέλλουσας κοινωνικής επανάστασης στην Ευρώπη.

Γι’ αυτό το λόγο το Συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού αποφασίζει την ίδρυση ενός καινούργιου στρατού που θα ονομαστεί κόκκινος στρατός των εργατών και αγροτών πάνω στην επόμενη βάση.

1. Ο κόκκινος στρατός των εργατών και των χωρικών θα αποτελείται από τα πιο συνειδητά και τα πιο οργανωμένα στοιχεία των εργαζόμενων τάξεων.

2. Θα γίνονται δεκτοί στον κόκκινο στρατό όλοι οι πολίτες της Ρωσσικής Δημοκρατίας πάνω από 18 χρόνων. Κάθε πολίτης που θέλει να μπει στον κόκκινο στρατό πρέπει να ‘ναι έτοιμος να θυσιάσει όλες του τις δυνάμεις, τη ζωή του για την υπεράσπιση της επανάστασης του Οχτώβρη, της εξουσίας των Σοβιέτ και του Σοσιαλισμού. Για να γίνει κανένας μέλος του κόκκινου στρατού χρειάζεται να έχει σύσταση των επιτροπών του συντάγματος ή των δημοκρατικών οργανώσεων που δέχονται το πρόγραμμα της εξουσίας των Σοβιέτ, των κομματικών ή επαγγελματικών οργανώσεων ή τουλάχιστον δύο μελών αυτών των οργανώσεων. Αν ομάδες ολάκερες μπαίνουν στον κόκκινο στρατό, οι στρατιώτες πρέπει να απαντήσουν οι μεν για τους δε και η παραδοχή τους θα υποβληθεί στην ψήφο όλων.

1. Οι στρατιώτες του κόκκινου στρατού των εργατών και χωρικών θα διατρέφονται ολοκληρωτικά απ’ το Κράτος και θα παίρνουν 50 ρούβλια το μήνα.

2. Τα μέλη της οικογένειας των στρατιωτών, που είναι ανίκανα για δουλειά και που διατρεφόντανε πριν απ’ αυτούς, θα παίρνουν ό,τι τους είναι αναγκαίο μέσα στα όρια που θα οριστούν απ’ τα όργανα της εξουσίας των τοπικών Σοβιέτ.

III

Ανώτερο διευθυντικό όργανο του κόκκινου στρατού των εργατών και χωρικών θα ‘ναι το Συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού. Η άμεση διοίκηση του στρατού θα συγκεντρωθεί στο επιτροπάτο στρατιωτικών. Πλάι δε σ’ αυτό θα συσταθεί ένα εθνικό συμβούλιο».

(Πηγή: περιοδικό “Νέοι Πρωτοπόροι”, τεύχος 11, Οκτώβριος 1932).

Πολύ γρήγορα όμως έγινε αντιληπτό ότι ο Κόκκινος Στρατός δεν θα μπορούσε να διοικηθεί από επιτροπές. Κλήθηκαν τσαρικοί Αξιωματικοί ως “στρατιωτικοί ειδικοί”. Ήταν οι λεγόμενοι voenspetsy, των οποίων η αφοσίωση εξασφαλιζόταν με την κράτηση ως ομήρων των οικογενειών τους. Είναι γενικά παραδεκτό από την βιβλιογραφία ότι οι τσαρικοί Αξιωματικοί έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του Σοβιετικού Γενικού Επιτελείου καθώς και στην εκπαίδευση. Ο ίδιος ο Τρότσκι απαγόρευσε την εκλογή των Αξιωματικών από τις επιτροπές. Μέχρι το τέλος του εμφυλίου πολέμου το ένα τρίτο των Αξιωματικών του Κόκκινου Στρατού ήταν πρώην τσαρικοί voenspetsy.

Για την οργάνωση λοιπόν του Κόκκινου Στρατού χρησιμοποιήθηκε η διαθέσιμη πολεμική επαγγελματική εμπειρία, ενώ εμπεδώθηκε ότι η ακλόνητη στρατιωτική ιεραρχία είναι απαραίτητο συστατικό στοιχείο της μαχητικής ικανότητας. Στις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας δεν χωρούν “κενά εξουσίας” και επιτροπές. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Κόκκινος Στρατός θα διαθέτει την ιεραρχία, την πειθαρχία και την οργάνωση για να ανταποκριθεί στην δύσκολη αποστολή της απόκρουσης των Γερμανικού Στρατού.