Μινιμαλισμός στη σκέψη, μαξιμαλισμός στην τσέπη

Γράφει ο Δρ Δημήτρης Γκίκας

Στα χωριά του Θεσσαλικού κάμπου, απ’ όπου κατάγομαι κι εγώ, επικρατούσε κάποτε μια φράση πολύ χαρακτηριστική για τις επιδιώξεις των κατοίκων της Θεσσαλίας: Σπίτι όσο χωρείς και χωράφι όσο θωρείς (το σπίτι να είναι τόσο όσο να χωράς να μείνεις και το χωράφι σου τόσο μεγάλο ως εκεί που φτάνει το μάτι). Η φράση υποδήλωνε τη σημασία που είχε για τους αγρότες του κάμπου η κατοχή όσο το δυνατόν μεγαλύτερης γης, ώστε η καλλιέργειά της να εξασφαλίζει όχι μόνο την επιβίωση, αλλά και την καλύτερη ποιότητα της ζωής. Αντίθετα, η κατοικία δεν ήταν απαραίτητο να ήταν ιδιαίτερα μεγάλη. Αρκεί να φιλοξενούσε αποτελεσματικά την οικογένεια. Το σπίτι δεν ήταν ποτέ, για τους Θεσσαλούς αγρότες, μέσο επίδειξης ή κοινωνικής προβολής.

Αναλύοντας τα παραπάνω, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι αυτός ο μαξιμαλισμός της ιδιοκτησίας γης και ο αντίθετος μινιμαλισμός στον τρόπο καθημερινής ζωής αντανακλούσε τις γενικότερες επιδιώξεις του ελληνικού έθνους. Η ίδια η Μεγάλη Ιδέα, καθαρά μεγαλεπήβολη στις επιδιώξεις της, αποτελούσε την πιο χαρακτηριστική περίπτωση άσκησης μαξιμαλιστικής εξωτερικής πολιτικής. Παρά το γεγονός ότι δεν κατορθώσαμε να επιτύχουμε το σύνολο των επιδιώξεών μας, η Μεγάλη Ιδέα μας οδήγησε στη δημιουργία ενός κράτους με ικανοποιητική εδαφική έκταση, ιδιαίτερα ανταγωνιστικού για την εποχή, με τεράστιες δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης, ένα κράτος πρωτοπόρο στη ναυτιλία και το εμπόριο και αύταρκες γεωργικά και κτηνοτροφικά.

Τα τελευταία χρόνια, η στάση αυτή άλλαξε άρδην. Από κράτος με μαξιμαλιστικές διαθέσεις στο εμπόριο, τη ναυτιλία, τη γεωργία καταντήσαμε κράτος με μινιμαλιστικές προοπτικές, αλλά αντίστοιχα μαξιμαλιστικές προσωπικές διαθέσεις. Οικονομία με δανεικά, ελάχιστη επένδυση στη γεωργία και την κτηνοτροφία, τη βιομηχανία, την εξαγωγική παραγωγή. Από την άλλη, όσο πιο πολύ μικραίναμε ως κράτος, τόσο περισσότερο μεγάλωναν οι τάσεις προσωπικής επίδειξης και προβολής. Αρχίσαμε να ζούμε με μαξιμαλιστικές συνθήκες στην ιδιωτική μας ζωή: μεγάλα, εντυπωσιακά σπίτια, μεγάλα αυτοκίνητα, μεγάλα ταξίδια.

Ξαφνικά, αυτός ο μαξιμαλιστικός τρόπος ιδιώτευσης έσκασε σαν παραφουσκωμένο μπαλόνι. Κι όχι μόνο αυτό. Ως κράτος, αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε πως φίλια κράτη, σύμμαχοι και εχθρικά γειτονικά κράτη άρχισαν να επενδύουν στην κατάρρευσή μας για να κερδίσουν από μας: οικονομικά, εδαφικά, εμπορικά, κ.ο.κ. Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής αποδειχθήκαμε ανίσχυροι να διαφυλάξουμε τα συμφέροντά μας, διότι συμπεριφερόμαστε ενδοτικά, ως «μικροί» παίχτες της περιοχής.

Το τραγικό είναι ότι πολλοί πολιτικοί της χώρας ενστερνίζονται τον μινιμαλισμό αυτόν στην πολιτική ζωή. Θεωρούν «μονοφαγιά» την εξασφάλιση των εθνικών μας συμφερόντων, καταδικάζουν ως μαξιμαλιστική την εξωτερική πολιτική που δεν ορίζεται από το πλαίσιο του ενδοτισμού. Την ίδια ώρα, οι ίδιοι οι πολιτικοί που ενστερνίζονται τα παραπάνω, συνεχίζουν αμείωτα να υιοθετούν έναν απίστευτο, σκανδαλώδη μαξιμαλιστικό τρόπο διαβίωσης στην ιδιωτική τους ζωή: αγοράζουν όσα περισσότερα σπίτια μπορούν, ζουν στη χλιδή, έχουν πανάκριβα αυτοκίνητα, κατοικούν σε βίλες, ταξιδεύουν σε ακριβούς προορισμούς. Πολλοί, δε από αυτούς δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να αυτοχριστούν ακόμα και αριστεροί, έχοντας όμως «δεξιές» τσέπες.

Η άσκηση πολιτικής για τις ΑΟΖ και ο τρόπος που θα κλειστούν οι αντίστοιχες συμφωνίες για τη χάραξή τους θα καθορίσει το μέλλον της χώρας. Αν εξακολουθήσουμε να συμπεριφερόμαστε ενδοτικά στην εξωτερική πολιτική με αντιλήψεις «μικρού παίχτη», αν εξακολουθήσουμε να υιοθετούμε μια ιδιοτελή στάση του τύπου «να περνάμε εμείς καλά», αδιαφορώντας αντίστοιχα για το μέλλον της πατρίδας μας, αν ξεπουλήσουμε οριστικά την κουλτούρα μας και τους αγώνες μας, απλώς θα πάψουμε να υπάρχουμε – είτε ως σύνολο, είτε ατομικά. Διότι όταν η πατρίδα ευημερεί, κανένας πολίτης δεν χάνεται. Όταν η πατρίδα χάνεται, κανένας πολίτης δεν ευημερεί – μινιμαλιστική φράση της αρχαίας ελληνικής σκέψης με μαξιμαλιστικό πολιτικό περιεχόμενο…