ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ – ΥΒΡΙΔΙΚΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

Γράφει ο Μάριος Πουρσαλίδης 
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ  ΣΤΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ  ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Ο όρος υβριδικός πόλεμος εμφανίστηκε πρώτη φορά το 2007 από τον Frank Hoffman στο πόνημα (Conflict in the 21st century: the rise of hybrid warfare, Potomac Institute for Policy Studies, Arlington).

Για τον Hoffman, η Χεζμπολάχ (Hezbollah) έδωσε το καλύτερο παράδειγμα μίας σύγχρονης υβριδικής πρόκλησης συνδυάζοντας υψηλή πειθαρχία, καλή εκπαίδευση, τακτικές  ανταρτοπόλεμου σε κατοικημένες και μη περιοχές στον νότιο Λίβανο εναντίον των δυνάμεων του Ισραήλ το 2006. Η εμπειρία των Η.Π.Α. με αντάρτες στο Αφγανιστάν και Ιράκ προσέφερε επιπλέον εμπειρία σε αυτού του τύπου τις απειλές.

Η εισαγωγή του όρου στο ΝΑΤΟ, έγινε από τον Στρατηγό James Mattis την περίοδο που εκτελούσε τα χρέη του διοικητή του SACT (Supreme Allied Command Transformation). Το 2014, στο συνέδριο του ΝΑΤΟ στην Ουαλία τονίστηκαν οι προκλήσεις που πηγάζουν από τις υβριδικές απειλές.

Ο ορισμός των υβριδικών απειλών στα πλαίσια του ΝΑΤΟ είναι: ¨ Είδος απειλών που συνδυάζουν συμβατικές, μη συνηθισμένες και ασύμμετρες δραστηριότητες σε τόπο και χρόνο¨. Οι διάφορες ενέργειες δεν εξετάζονται μεμονωμένα, αλλά η συνέργεια αυτών σε σχέση με το τελικό αποτέλεσμα που στοχεύουν συνήθως μακροπρόθεσμα. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η προσαρμοστικότητα.

Όσον αφορά τον υβριδικό πόλεμο δεν υπάρχει σήμερα ένας συγκεκριμένος και συμφωνημένος  διεθνώς ορισμός αλλά μια αποδεκτή κατανόηση των παρακάτω:

• Οι τάσεις συνεχίζουν να εξελίσσονται και να προσαρμόζονται
• Δεν υπάρχουν φυσικά σύνορα
• Τα ψηφιακά δίκτυα και ο ψηφιακός κόσμος είναι πεδία μάχης και δυνητικά ικανά να καθορίσουν αποφασιστικό αποτέλεσμα
• Υπάρχει κλιμάκωση των ενεργειών οι οποίες έχουν στόχευση και προσαρμόζονται σε συγκεκριμένες αδυναμίες
• Κάθε υβριδική απειλή είναι μοναδική, δύσκολο να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστεί
• Υπάρχουν στοιχεία και ενδείξεις που βοηθούν στον εντοπισμό των υβριδικών απειλών που εξελίσσονται διαρκώς

Τα όρια – τομέας των υβριδικών απειλών περιλαμβάνουν την αλληλεπίδραση μεταξύ πληροφοριών, αντιλήψεων, ερμηνειών και λήψεων αποφάσεων. Μια εκτίμηση με την οποία δράστες και κοινό αλληλοεπιδρούν, διαμορφώνουν απόψεις και λαμβάνουν αποφάσεις. Αυτή είναι η βάση κατανόησης της υβριδικής απειλής στο  εκάστοτε περιβάλλον που διαμορφώνεται.

Περιοχές που αποτελούν στόχο υβριδικών απειλών ενδεικτικά είναι:

• Εδαφική παραβίαση συνόρων
• Εκμετάλλευση εθνικών και πολιτιστικών ταυτοτήτων
• Κυβερνοπόλεμος
• Ενεργειακή εξάρτηση
• Κυβερνητικές και μη κυβερνητικές οργανώσεις
• Μ.Μ.Ε.
• Θρησκευτικές ομάδες, μειονότητες
• Φορείς πολιτικής
• Κράτος δικαίου
• Ακαδημαϊκή κοινότητα
• Οικονομική ανάπτυξη
• Κατασκοπία και διείσδυση
• Ταραχές και κοινωνική αναστάτωση
• Καταναγκασμός
• Δωροδοκίες και διαφθορά
• ………..φαντασία!!!

Για την αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών στα πλαίσια της Ε.Ε. έχει δημιουργηθεί το υβριδικό κέντρο αριστείας (Hybrid COE) στο Ελσίνκι της Φιλανδίας με συμμετοχή της χώρας μας. Υπάρχει στενή συνεργασία με τις δομές του ΝΑΤΟ και έχει αναπτύξει το παρακάτω μοντέλο υβριδικής δραστηριότητας που περιλαμβάνει:

• 1^η Φάση (Προετοιμασία – Προπαρασκευή)

Στοχεύει σε μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα, στην στάση ή την συμπεριφορά ενός ατόμου, ομάδας ή οργανισμού.

Περιλαμβάνει:

• Πληροφοριακές δραστηριότητες
• Δραστηριότητες στον κυβερνοχώρο
• Ανάπτυξη εξάρτησης με οικονομικά μέσα
• Μακροπρόθεσμες δραστηριότητες, συχνά νόμιμες και φανερές

• 2^η Φάση (Αποσταθεροποίηση)

Αξιοποιεί τις λεγόμενες γκρίζες ζώνες μεταξύ τομέων, οι οποίοι παραδοσιακά χαρακτηρίζονται ως ξεχωριστοί μεταξύ τους σε σχέση με την επιρροή του ενός στον άλλο.

Περιλαμβάνει:

• Χρήση επιρροής, οι δραστηριότητες συγχρονίζονται και συνδυάζονται
• Πολλαπλές επιχειρήσεις σε διάφορους τομείς
• Είναι εύκολο να γίνει επιστροφή στην 1^η Φάση

• 3^η Φάση (Καταναγκασμός – Εξαναγκασμός)

Η δραστηριότητα ονομάζεται υβριδικός πόλεμος

Περιλαμβάνει:

• Στοιχεία που την καθιστούν ανιχνεύσιμη και μπορεί να αποδοθεί σε συγκεκριμένο δράστη
• Περιλαμβάνει τη χρήση βίας (τρομοκρατία, σαμποτάζ, ανταρτοπόλεμο ή συμβατικό πόλεμο)
• Η φύση, ο τύπος και ο βαθμός της απειλής πρέπει να ληφθεί υπόψιν για την αντιμετώπιση και την ανάληψη δράσης.

Η προσέγγιση από την πλευρά των Στρατηγικών Επικοινωνιών σε περιστατικά υβριδικών απειλών ακολουθεί συνοπτικά το παρακάτω μοντέλο ανάλυσης:

• Σύνοψη του περιστατικού
• Σημεία κλειδί
• Περιεχόμενο
• Πρωταγωνιστές
• Αφηγήματα
• Κύρια περιστατικά
• Στρατηγική λογική δράσεων
• Μέτρα
• Τομείς εθνικής ασφάλειας

Το Νοέμβριο του 2019 κατά την διάρκεια διεθνούς εκπαίδευσης που έλαβε χώρα στα πλαίσια της κοινότητας στρατηγικών επικοινωνιών του ΝΑΤΟ , έγινε η ανάλυση του περιστατικού με την επίθεση στις εγκαταστάσεις της Saudi Aramco στη Σαουδική Αραβία.

Συνοπτικά αναφέρονται τα παρακάτω:

• Επίθεση από αυτόνομα αεροχήματα (drone)
• Στις 14 Σεπ 2019 – 04:00 μ.μ.
• Εκτέλεση από τους Χούτι (Houthis) που ανέλαβαν την ευθύνη
• Ιράν (Κατηγορήθηκε ως υπεύθυνο από τη Σαουδική Αραβία και τις Η.Π.Α.)

Αποτελέσματα που αφορούν κυρίως τη χώρα στόχο (Σαουδική Αραβία)

• Ζημιές στα διυλιστήρια πετρελαίου με κόστος εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων
• Μείωση εξαγωγών πετρελαίου κατά 5,7 εκ. βαρέλια ανά ημέρα
• Πτώση στην αγορά του χρηματιστηρίου της χώρας
• Άνοδος διεθνών τιμών πετρελαίου
• Επάνοδος εγκαταστάσεων σε κανονική λειτουργία στα τέλη Σεπτεμβρίου

Αποτελέσματα που αφορούν ευρύτερο σύνολο κρατών – δραστών

• Ο συνδυασμός πυραύλων και σμήνους drone είναι ήδη ένα ισχυρό εργαλείο για την πρόκληση σοβαρής ζημιάς σε ένα κράτος
• Κράτη ή αντιπρόσωποί τους είναι σήμερα σε θέση να επιτεθούν με μεγάλη ακρίβεια και από μεγάλη απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων
• Από την πλευρά του Ισραήλ, η λειτουργία του πυρηνικού αντιδραστήρα Dimona είναι αναγκαίο να σταματήσει διότι, η ζημιά που μπορεί να προκληθεί από τέτοιου είδους επίθεση υπερβαίνει τα οφέλη λειτουργίας του. (Σύμφωνα με τον Uzi Even, καθηγητής χημείας και ενός από τους ιδρυτικούς επιστήμονες του πυρηνικού αντιδραστήρα).

Επιπλέον κατά την  προαναφερθείσα εκπαίδευση εξετάστηκαν διάφορα σενάρια που αναφέρονται στις εκδόσεις CHAILLOT PAPER / 151 edited by Florence Gaub, από το EU ISS (Institute for Security Studies –  Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για σπουδές ασφάλειας) με τίτλο ¨Τι θα συμβεί εάν…¨ και  αναφέρεται ενδεικτικά το παρακάτω:

• Εκτόξευση του ιού ¨Ζ¨ μέσω μίας συντριβής ενός αεροπλάνου

Δεν θα γίνει φυσικά ανάλυση του σεναρίου που αναφέρθηκε στο παρόν άρθρο, αλλά έχοντας βιώσει και ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η πανδημία του ιού  SARS COVID-19, είναι χρήσιμο να αναφερθούν τα παρακάτω συμπεράσματα – διαπιστώσεις του COI S&D Director, Dr Johann Schmid:

• Η κρίση του SARS COVID-19 έχει πολλά κοινά με μια κρίση που προκαλείται από εμπόλεμη σύρραξη
• Παρά την ομοιότητα και κάποια κοινά χαρακτηριστικά, η παρούσα κρίση δεν είναι πόλεμος
• Εάν ο ιός είναι προϊόν ανθρώπινης παρέμβασης, ελεγχόμενος και σταδιακός για στοχευμένη χρήση, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το τέλειο όπλο για την διεξαγωγή ενός υβριδικού πολέμου
• Ενώ η κρίση του SARS COVID-19 έχει πολλά κοινά με μια κρίση που προκαλείται από εμπόλεμη σύρραξη, έχει ακόμη περισσότερα κοινά με την διεξαγωγή υβριδικού πολέμου

Τα παραπάνω προέκυψαν κατά την διάρκεια διαδικτυακού συνεδρίου (webinar) που συνδιοργανώθηκε από το υβριδικό κέντρο αριστείας (Hybrid COE) με θέμα ΄ SARS COVID-19 και επίδραση στο περιβάλλον ασφαλείας και επιχειρήσεων΄ την 24 Ιουν 2020.

 Συμπερασματικά από την πλευρά της κοινότητας των στρατηγικών επικοινωνιών στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, οι εκτιμήσεις  για τις υβριδικές απειλές και τους τρόπους αντιμετώπισης είναι οι παρακάτω:

• Κάθε ενέργεια επικοινωνεί
• Η αντιμετώπιση αφορά το σύνολο της κυβέρνησης κάθε κράτους
• Κατανόηση της στρατηγικής λογικής
• Καθορισμός αυτών που χρήζουν προστασίας και αναγνώριση των αδυναμιών
• Ανάπτυξη ανθεκτικότητας, τόσο σε κοινωνικό όσο και σε ατομικό επίπεδο
• Οι δραστηριότητες μας θα πρέπει να βασίζονται σε αξίες με καθαρό σκοπό
• Πρόληψη
• Κατανόηση του πληροφοριακού περιβάλλοντος
• Εξάσκηση στη λειτουργεία οργανισμών και θεσμών, στις λεγόμενες γκρίζες ζώνες και την ασάφεια
• Δεν είναι κάθε δραστηριότητα απειλή

Η αντιμετώπιση των προσφυγικών ροών και της πανδημίας SARS COVID-19 από τη χώρα μας κατέδειξαν την ισχύ της ελληνικής κοινωνίας. Απαιτείται εγρήγορση, συνοχή, ανάπτυξη του επιπέδου της ανθεκτικότητας της ελληνικής κοινωνίας, έλεγχος ενδείξεων αυταρχισμού – εξτρεμισμού και πίστη στις δυνατότητες μας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

– Hybrid Threats A Strategic Communications Perspective (NATO STRATCOM COE)

– CHAILLOT PAPER / 151 (EU ISS)

– J.N. Mattis and F.G. Hoffman, “Future warfare: the rise of hybrid wars”, Proceedings, Vol.131, No.11, 2005, pp.18-1

– Nuclear energy and the current security environment in the era of hybrid threats, Research Report by Hybrid COE,October 2019.