Η περίπτωση της Γερμανίας

Γράφει ο ιστορικός Παναγιώτης Γέροντας

Η διάσκεψη του Πότσδαμ ήταν η τελευταία διάσκεψη των ηγετών των τριών μεγάλων συμμαχικών δυνάμεων αμέσως μετά την παράδοση άνευ όρων της Ναζιστικής Γερμανίας και τον τερματισμό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Στη διάσκεψη, που πραγματοποιήθηκε στο Ανάκτορο Σεσίλιενχοφ (Cecilienhof, Ανάκτορο του διαδόχου Βίλχελμ Χοεντζόλλερν) του Πότσδαμ προαστίου του Βερολίνου κατά το χρονικό διάστημα 17 Ιουλίου έως 2 Αυγούστου 1945, συμμετείχαν οι Χάρι Τρούμαν, Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ιωσήφ Στάλιν, ηγέτης της ΕΣΣΔ και Ουίνστον Τσώρτσιλ και Κλέμεντ Άτλι, Πρωθυπουργοί του Ηνωμένου Βασιλείου.

Αποφασίστηκε μεταξύ άλλων ο διαχωρισμός Γερμανίας και Αυστρίας σε τέσσερις ζώνες κατοχής (όπως είχε αρχικά συμφωνηθεί στη Γιάλτα). Ανάλογος διαχωρισμός θα γίνει και στις πρωτεύουσες αυτών των χωρών, Βερολίνο και Βιέννη.

Έχουμε ήδη αναφερθεί στην περίπτωση της Πολωνίας. Τώρα θα αναφερθούμε στην περίπτωση της Γερμανίας.

Η περίπτωση της Γερμανίας

Στις 23 Μαΐου του 1949 ιδρύθηκε η Δυτική Γερμανία και τίθεται σε ισχύ ο Βασικός Νόμος για την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Το κράτος αυτό το οποίο συνορευε βόρεια με τη Δανία, ανατολικά με την Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας (Ανατολική Γερμανία) και την Τσεχοσλοβακία, νότια με την Ελβετία και την Αυστρία και δυτικά με Γαλλία, Βέλγιο και Ολλανδία και είχε πρωτεύουσα την Βόννη, δημιουργήθηκε από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασιλειο και τη Γαλλία. Η Σοβιετική Ένωση απάντησε με την δημιουργία της Λαοκρατικης Δημοκρατίας της Γερμανίας.

Η δημιουργία αυτού του κράτους όμως πέρασε διάφορα στάδια. Αρχικά, το Σχέδιο Μοργκεντάου (Morgenthau Plan, από το όνομα του Χένρι Μοργκεντάου του νεώτερου που ήταν Υπουργός Οικονομικών – Secretary of the Treasury – στην κυβέρνηση Franklin D. Roosevelt) προέβλεπε την ολοκληρωτική αποβιομηχάνιση αλλά και διαμελισμό της Γερμανίας, προκειμένου να αποκλειστεί κάθε πιθανότητα επανεξοπλισμού αυτού του κράτους.

Οι ΗΠΑ όμως γρήγορα αποκηρυξαν την αποβιομηχάνιση της Γερμανίας. Ο νέος εχθρός, η Σοβιετική Ένωση επέβαλε την οργάνωση της Νέας Ευρώπης, η οποία θα λειτουργούσε ως ανάχωμα στο “ορμητικό ποτάμι του Κομμουνισμού”. Ατμομηχανή της θα ήταν η Δυτική Γερμανία. Η αρχή της πορείας έγινε με το νέο γερμανικό μάρκο.

Το γερμανικό μάρκο (Deutsche Mark) εισήχθη στις περιοχές κατοχής τους από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασιλειο και την Γαλλία στις 21 Ιουνίου του 1948. Τα παλιά Reichsmark και Rentenmark ανταλλάχθηκαν με αναλογία 1 Deutsche Mark = 10 Reichsmark, με ανώτατο όριο τα 40 μάρκα ανά άτομο. Η κίνηση αποσκοπούσε να ελέγξει τον υπερπληθωρισμό και τη μαύρη αγορά, εξαγρίωσε ομως τη Σοβιετική Διοίκηση του Ανατολικού Βερολίνου, η οποία το θεώρησε απειλή και διέκοψε τις συγκοινωνίες μεταξύ Δυτικής Γερμανίας και Δυτικού Βερολίνου. Λίγες μόλις μέρες αργότερα, ξεκίνησαν οι διαδικασίες που κατέληξαν στην έκδοση, τον Ιούλιο του 1948, του Ανατολικογερμανικού μάρκου.

Η ίδια η ένωση της Ευρώπης προωθήθηκε ως άμυνα στον κομμουνιστικό κίνδυνο. Το σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης (Σχέδιο Μάρσαλ) οδήγησε το 1948 στη σύσταση του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας που από το το 1961 ονομαζεται Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Στην συνέχεια ακολούθησαν τα διάφορα προσταδια δημιουργίας της ΕΟΚ, ενώ το 1954 ιδρύθηκε η Δυτικοευρωπαικη Ένωση (ΔΕΕ), η οποία είχε σαφώς στρατιωτικό και αμυντικό χαρακτήρα.

Τέλος, από την δεκαετία του 1950 το ΝΑΤΟ καλύπτει ως ομπρέλα την Ευρώπη. Η Ελλάδα και η Τουρκία εισήλθαν μαζί το 1951 αποτελώντας την “Νοτιοανατολική Πτέρυγα” της Συμμαχίας. Η ίδια η Δυτική Γερμανία εισήλθε στο ΝΑΤΟ το 1955…

Στη πρώτη φωτογραφία εικονίζεται ο Henry Morgenthau ο νεώτερος, ο οποίος ήθελε μια αγροτική και τεμαχισμένη Γερμανία. Στη δεύτερη ο χάρτης της Γερμανίας σύμφωνα με το “Σχέδιο Μοργκεντάου”. Στη τρίτη φωτογραφίαη Γερμανία και οι μεταπολεμικές ζώνες κατοχής και στη τέταρτη φωτογραφία ο χάρτης της Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας.