28/03/2024

Στρατηγικά Παιχνίδια του Ερντογάν στο Καστελόριζο

του Γιώργου Χατζηθεοφάνους*

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Μακεδονία της Κυριακής”

 

 

Είναι αλαζονικός, μεγαλομανής, περιθωριοποιημένος, που η δημοτικότητά του πέφτει και όπου να ‘ναι έρχεται το τέλος του  γι αυτό προσπαθεί να σωθεί με ενέργειες όπως η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε Τζαμί,  είναι η ανάγνωση, της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων, των ενεργειών του Ερτογάν, οι οποίες διαμορφώνουν το πλαίσιο των Ελληνοτουρκικών σχέσεων το τελευταίο διάστημα

Ας ξεφύγουμε όμως από αυτές τις επιφανειακές προσεγγίσεις κι ας δούμε τον Ερτογάν ως έναν σοβαρό, βασικό «παίκτη» των εξελίξεων στο εγγύς γεωστρατηγικό μας περιβάλλον, ισότιμο συνομιλητή του Τραμπ, της Μέρκελ και του Πούτιν,  και υπό το πρίσμα αυτό να διερευνήσουμε τη στρατηγική του στην πρόσφατη κρίση, που με πρωτοβουλία του προκλήθηκε, στην περιοχή του Καστελόριζου.

Η έκδοση από την Τουρκία VAVTEX (αγγελία σε ναυτιλλομένους με πληροφορίες που πρέπει να γνωρίζουν όσοι ταξιδεύουν στις θάλασσες για λόγους ασφάλειας)  για πραγματοποίηση ερευνών  ενενήντα περίπου μίλια νοτίως του Καστελόριζου, μας αιφνιδίασε υπό την έννοια του ελάχιστου διαθέσιμου χρόνου αντίδρασης καθόσον εκδόθηκε την ημέρα δέσμευσης, κι άρα δυνητικά έναρξης των ερευνών, της περιοχής. Κατά τα άλλα η Τουρκία δια στόματος Ερτογάν φρόντισε έγκαιρα να μας ενημερώσει για έρευνες στην θαλάσσια περιοχή ανατολικά Κρήτης-Καρπάθου-Ρόδου. Κι έτσι παρακολουθήσαμε την εξέλιξη μιας νέας κρίσης με την εμπλοκή κι άλλων «παικτών» όπως η Γερμανία, υπό το ρόλο της άτυπης ηγέτιδας στην ΕΕ και (λιγότερο) οι ΗΠΑ.

Η δεσμευμένη για έρευνες περιοχή περιλαμβάνει τμήμα της Ελληνικής, σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, Υφαλοκρηπίδας εξ ου και η αντίδραση της Ελλάδας. Πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε πως η Ελλάδα δεν έχει οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα της στην περιοχή αυτή λόγω της διαφοράς με την Τουρκία.  Σύμφωνα με το άρθρο 83 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο, όπως αναφέρεται στο άρθρο 38 του καταστατικού του διεθνούς δικαστηρίου,  προκειμένου να επιτευχθεί μια δίκαιη λύση. Καθορίζεται επίσης πως τα κράτη-μέρη θα επιλύουν οποιαδήποτε μεταξύ τους διαφορά σχετικά με την ερμηνεία ή εφαρμογή της Σύμβασης με ειρηνικά μέσα σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 3 του χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Στη βάση των παραπάνω είναι σαφές πως η Τουρκία παραβιάζοντας τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία από την εφαρμογή της το 1994 παράγει εθιμικό δίκαιο, προέβη σε μονομερή ενέργεια οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με το Τουρκολυβικό Σύμφωνο, εξαφανίζοντας από το Χάρτη την Κρήτη και τα Δωδεκάνησα,  και τώρα επιχειρεί να δημιουργήσει πάλι τετελεσμένα, αυτή τη φορά στη θαλάσσια ζώνη του Συμπλέγματος νήσων Μεγίστης (Καστελόριζο) και μάλιστα κατεβάζοντας στην περιοχή ολόκληρο στόλο δηλαδή με όχι ειρηνικά μέσα. Πρακτική που ευρέως εφαρμόζει στην Κύπρο,  υπό την ανοχή της διεθνούς κοινότητας καθόσον στο διεθνές περιβάλλον δεν υπάρχει το όργανο επιβολής των κανόνων όπου αυτοί υπάρχουν. Αντίθετα στο διεθνές περιβάλλον υπάρχουν συμφέροντα στη βάση των οποίων λειτουργούν τα κράτη ακόμη και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέλος της οποίας είναι η Κύπρος. Αυτός είναι ο λόγος των αναιμικών αντιδράσεων,  που φυσικά δεν σταμάτησαν την τουρκική εισβολή, περί αυτού πρόκειται, στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου υπό την ισχύ των όπλων. Δεν είναι τυχαίο πως μετά την απόσυρση από το Καστελόριζο εξέδωσε νέα NAVTEX για έρευνες και πάλι στην ΑΟΖ της ανυπεράσπιστης Κύπρου.

Είναι αφελές να πιστεύουμε πως ο Ερτογάν δεν περίμενε την Ελληνική αντίδραση στην NAVTEX που εξέδωσε για έρευνες στην περιοχή νοτίως του Καστελόριζου. Ξέρει πως καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν έχει την εσωτερική νομιμοποίηση ανοχής μιας τέτοιας ενέργειας. Γνωρίζει επίσης πως θα παρέμβει η ΕΕ (Μέρκελ) φοβούμενη τη συμπλοκή, έχοντας πειστεί  πως η αντίδραση από Ελληνικής πλευράς είναι μονόδρομος. Και γιατί τότε  προέβη στην ενέργεια αυτή; Πολλοί οι λόγοι. Πρώτον κατεβάζοντας ολόκληρο στόλο στην περιοχή έδωσε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στην κρίση που εντέχνως προκάλεσε. Με 30-40 πολεμικά πλοία σε θέση μάχης και δεκάδες πολεμικά αεροσκάφη έτοιμα να επέμβουν δεν μιλάμε για ένα θερμό επεισόδιο αλλά για μια μεγάλη σύγχρονη αεροναυμαχία. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, το οποίο ουδείς μπορεί να προδικάσει,  οι απώλειες των τουρκικών δυνάμεων θα ήταν τόσο μεγάλες που θα απομάκρυναν την Τουρκία από τα μαξιμαλιστικά της σχέδια. Δεν είναι ανόητος ο Ερτογάν για να επιδιώξει τέτοιας μορφής σύγκρουση με την Ελλάδα, μια Χώρα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.

Ήταν βέβαιος πως θα τραβήξει την προσοχή της παγκόσμιας κοινότητας και θα προκαλέσει ανησυχία. Θα έλεγα πως ο Ερτογάν περίμενε να χτυπήσει το τηλέφωνο κι όταν το σηκώσει να ακούσει τη Μέρκελ, έτοιμος να της ζητήσει ότι είχε σχεδιάσει. Από την στήριξη της ΕΕ και της Γερμανίας στα μεγάλα οικονομικά προβλήματα (τα περιθώρια των μέχρι σήμερα ελιγμών έχουν στενέψει και τα 15 δις του Κατάρ απέχουν πολύ από τα 169 δις του χρέους που πρέπει να αποπληρώσει τους επόμενους μήνες ενώ η νομισματική κρίση και πάλι προ των πυλών), την  υποστήριξη στην εμπλοκή της στα άλλα μέτωπα  μέχρι την παρέμβασή της για την έναρξη διαλόγου με την Ελλάδα στο πλαίσιο επίλυσης των διαφορών, που σχεδόν στο σύνολό τους αποτελούν διεκδικήσεις σε βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων όπως αυτά διαμορφώθηκαν από το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες. Το «με εκθέτεις» που φέρεται να είπε η Καγκελάριος στον Ερτογάν στην τηλεφωνική τους συνομιλία έχει πολλές αναγνώσεις. Το πιθανότερο είναι να επιδίωξε δεσμεύσεις, στο πλαίσιο της αποκλιμάκωσης, για τη διακοπή των συνομιλιών της Ελλάδας με την Αίγυπτο για τη μεταξύ τους οριοθέτηση ΑΟΖ ή ακόμη και μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου ώστε να μην βρεθεί προ τετελεσμένων.

Η Ελλάδα ορθώς επέδειξε αποφασιστικότητα στην προάσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Αξίζουν συγχαρητήρια στην πολιτική ηγεσία για την αποφασιστικότητα και στις ένοπλες δυνάμεις για την ετοιμότητα που επέδειξαν. Ειδικά οι ένοπλες δυνάμεις μας εξέπληξαν διότι είναι γνωστά τα προβλήματα διαθεσιμότητας των μέσων εξαιτίας της μεγάλης κρίσης που προηγήθηκε.  Ήταν ένα μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση, που συμβάλει αποφασιστικά στην αποτροπή κι ως εκ τούτου στην ειρήνη όχι μόνο στο παρόν αλλά κυρίως στο μέλλον. Θα ήταν όμως μεγάλο λάθος να αποδεχθούμε διάλογο για τις θαλάσσιες ζώνες ή ακόμη διακοπή των συνομιλιών με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών,  ως αντάλλαγμα της ακύρωσης, της εκδοθείσης από την Τουρκία, NAVTEX για έρευνες στην Ελληνική Υφαλοκρηπίδα.  Διακοπή των συνομιλιών με Αίγυπτο και διάλογο, όπως προβλέπεται από το διεθνές δίκαιο και επιβάλλεται στο πλαίσιο ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, μόνο υπό την προϋπόθεση της ακύρωσης του κατάπτυστου Τουρκολυβικού Συμφώνου που αποτελεί μονομερή ενέργεια οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών μη αποδεκτή από το Δίκαιο της Θάλασσας.  Αν η απόσυρση των πολεμικών ναυτικών μονάδων από την περιοχή συνοδεύονται με δεσμεύσεις της κρίσης του 1987 (Νταβός) ή ακόμη του 1976 (Πρακτικό της Βέρνης) τότε μάλλον η Τουρκία πέτυχε άλλη μια νίκη σε στρατηγικό επίπεδο. Αντίθετα στο πλαίσιο αποτροπής επανάληψης παρόμοιων ενεργειών στο μέλλον θα πρέπει η Τουρκία να πειστεί πως θα αντιμετωπίσει σοβαρές συνέπειες. Αν π.χ. η Τουρκία γνώριζε πως η Ελλάδα, ως αντίδραση στην NAVTEX που αφορά σε έρευνες στην Ελληνική Υφαλοκρηπίδα, έστελνε την επομένη στον ΟΗΕ, συντεταγμένες οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας στην περιοχή αυτή είναι βέβαιο πως θα έκανε δεύτερες και τρίτες σκέψεις πριν την έκδοσή της. Αυτό όμως απαιτεί άριστο σχεδιασμό (Εθνική Στρατηγική).

Η κρίση όμως αυτή ανέδειξε για πολλοστή φορά ένα σοβαρό πρόβλημα στην εξωτερική μας πολιτική σε ό,τι αφορά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Εξαιτίας απουσίας εθνικής στρατηγικής έχουμε αφήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων στην Τουρκία και τρέχουμε ασθμαίνοντας πίσω από τις εξελίξεις που η ίδια, έχοντας την απόλυτη πρωτοβουλία, δρομολογεί, στο πλαίσιο επίτευξης των στόχων της μέσα από τη δική της εθνική στρατηγική που φρόντισε να διαμορφώσει.  Μια διαχρονική παθογένεια την οποία όλο και περισσότεροι πλέον επισημαίνουν. Μέσα από την Εθνική Στρατηγική θα προκύψει και η απαιτούμενη Εθνική Ισχύς,  η οποία θα πρέπει έγκαιρα να εξασφαλιστεί, για την αντιμετώπιση της  μαξιμαλιστικής-αναθεωρητικής Τουρκίας, η προερχόμενη από την οποία απειλή σε βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων έχει λάβει επικίνδυνα χαρακτηριστικά στο σημερινό γεωπολιτικό χάος, προϊόν των κοσμογονικών αλλαγών που συντελούνται στο διεθνές σύστημα.

Βασικό συστατικό της Εθνικής μας Ισχύος είναι η Ευρωπαϊκή μας ταυτότητα την οποία θα πρέπει να αξιοποιήσουμε μέσα από ένα αποτελεσματικό στρατηγικό σχεδιασμό, που θα μας δώσει τη δυνατότητα να εφαρμόσουμε επιθετική εξωτερική πολιτική, ώστε να δρομολογούμε εμείς τις εξελίξεις αντί να τρέχουμε μονίμως πίσω από αυτές κατά την προσφιλή μας πρακτική.  Πρέπει όμως να αποκτήσουμε ισχυρές ένοπλες δυνάμεις ικανές να πείσουν την Τουρκία πως δεν θα μπορέσει ποτέ να επιβάλλει δυναμικά τις αξιώσεις της. Μόνο έτσι, πέραν των άλλων, θα μας σεβαστούν και οι εταίροι μας και θα εξασφαλίσουμε την αλληλεγγύη τους, όπως άλλωστε αποδείχθηκε στην πρόσφατη κρίση του Έβρου.  Στο διεθνές σύστημα διαχρονικά όλοι περιφρονούν την αδυναμία και σέβονται την ισχύ και την αποφασιστικότητα.

 

*Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΘΕΟΦΑΝΟΥΣ είναι υποστράτηγος ε.α., οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Στρατηγική-Πρόταση για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο», η Β’ έκδοση του οποίου έχει ήδη κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης.

 

 

πηγή:Ανιχνεύσεις 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024