29/03/2024

Η Λευκορωσία είναι μια ξεχωριστή περίπτωση

Του Nigel Gould-Davies

Η τύχη της Λευκορωσίας κρέμεται από μια κλωστή. Οι εξελίξεις την προηγούμενη εβδομάδα υποδηλώνουν ότι πρόκειται να ολοκληρωθεί μια αναδιάταξη της ευρωπαϊκής πολιτικής που ξεκίνησε πριν από τρεις δεκαετίες. Αλλά ακόμη και με βάση αυτό το κοινό πλαίσιο, η Λευκορωσία ξεχωρίζει ως μοναδική. Το πώς το κάνει, ρίχνει φως σε βασικούς παράγοντες που θα διαμορφώσουν την πορεία των γεγονότων.

Στις αρχές του 1989, όλα τα κομμουνιστικά καθεστώτα της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ήταν απολυταρχικά. Αλλά κάποια ήταν περισσότερο από τα άλλα. Στην Πολωνία και στην Ουγγαρία η ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος διαπραγματεύτηκε τη μετάβαση σε μια πολυκομματική δημοκρατία, με ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, μέσω διαπραγματεύσεων στρογγυλής τραπέζης με την αντιπολίτευση.

Η Τσεχοσλοβακία και η Ανατολική Γερμανία παρέμειναν σκληροπυρηνικές. Η τελευταία μάλιστα, λογόκρινε ακόμη και δημοσιεύματα που επιτρεπόταν στη Σοβιετική Ένωση υπό την πολιτική Glasnost (ανοίγματος) του Γκορμπατσόφ. Το φθινόπωρο του `1989, η λαϊκή απαίτηση για αλλαγή διογκώθηκε. Μαζικές ειρηνικές διαδηλώσεις γέμισαν δρόμους και πλατείες, όπως στη Λευκορωσία σήμερα.

Σε καμία από τις δύο χώρες η ηγεσία δεν είχε διάθεση συμβιβασμού. Στην Ανατολική Γερμανία, οι αξιωματούχοι συζήτησαν και προετοιμάστηκαν για μια “κινέζικη λύση”: μια μαζική και θανατηφόρα στρατιωτική καταστολή, ακολουθώντας το παράδειγμα της Πλατείας Τιενανμεν τον Ιούνιο του 1989. Δεν το έκαναν τελικά διότι οι στρατιωτικές δυνάμεις και οι δυνάμεις ασφάλειας ήταν υπό σφιχτό έλεγχο των σοβιετικών μέσω του Συμφώνου Βαρσοβίας και άλλων δομών.

 

Σε αντίθεση με τους προηγούμενους Σοβιετικούς ηγέτες οι οποίοι είχαν παρέμβει ενάντια στην απελευθέρωση της Ανατολικής Ευρώπης, ο Γκορμπατσόφ δεν επέτρεψε σε αυτά τα καθεστώτα να ενεργοποιήσουν τους δικούς τους πληθυσμούς.

Στη συνέχεια ήρθε η πτώση του Μιλόσεβιτς στη Σερβία το 2000 και του Yanukovich στην Ουκρανία, δύο φορές, το 2004 και το 2014. Και οι δύο χώρες είναι μακράν πιο πλουραλιστικές από ό,τι είναι η Λευκορωσία σήμερα. Έχουν πολυκομματικά συστήματα, καλά χρηματοδοτούμενη αντιπολίτευση –στην Ουκρανία, εντός του κοινοβουλίου-και ΜΜΕ.

Η Λευκορωσία είναι διαφορετική από όλα αυτά. Δεν υπάρχει ούτε επίσημη διάθεση για διάλογο και αλλαγή όπως στην Πολωνία και στην Ουγγαρία, ούτε εξωτερικές πιέσεις για την εγχώρια καταστολή, όπως στην Τσεχοσλοβακία και στην Ανατολική Γερμανία, ούτε ο πλουραλισμός της Σερβίας και της Ουκρανίας.

Ελλείψει όλων αυτών των παραγόντων, η Λευκορωσία είναι μια πιο δύσκολη περίπτωση. Πρέπει επομένως να βασίζεται ακόμη περισσότερο στην κινητοποίηση, στην γενναιότητα και δημιουργικότητα μεγάλου αριθμού απλών ανθρώπων. Μέχρι στιγμής, οι άνθρωποι –διότι πλέον δεν είναι η “αντιπολίτευση” αλλά συμμετέχει ο περισσότερος πληθυσμός- δεν έχουν κάνει τίποτα λάθος. Έχουν αναλάβει και συνεχίζουν το κίνημα, και έχουν προσελκύσει νέες ομάδες: δημοσιογράφους, γιατρούς, μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις, ακόμη και κάποια μέλη της αστυνομίας και των δυνάμεων ασφαλείας.

Αλλά η Λευκορωσία αντιμετωπίζει έναν εξαιρετικά αδίστακτο ηγέτη με έναν εξαιρετικά κατασταλτικό μηχανισμό ασφαλείας. Σε αυτό το θέμα, μοιάζει περισσότερο με μία χώρα η οποία δεν έχει ακόμη αναφερθεί –τη Ρουμανία του Τσαουσέσκου. Ακόμη και με βάση τα σοβιετικά πρότυπα, η διακυβέρνηση του Τσαουσέσκου ήταν άσχημη, και μεγάλης διάρκειας. Ήταν το πιο σκληροπυρηνικό και εξατομικευμένο καθεστώς. Κέρδισε αυτονομία από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, και οι στρατιωτικές του δυνάμεις και οι δυνάμεις ασφαλείας δεν ήταν παντελώς υποταγμένες στη Μόσχα.

Ωστόσο ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, ο ηγέτης ανετράπη, το τελευταίο και πιο απροσδόκητο θύμα του 1989. Το τέλος άρχισε, από πουθενά, στις αρχές Δεκεμβρίου. Πλήθος στην Τιμισοάρα, στη Δυτική Ρουμανία, συγκεντρώθηκε για να προστατεύσει έναν Λουθηριανό πάστορα, τον Laszlo Tokes, από τη σύλληψη. Παρά το ότι έπεσαν πυροβολισμοί, τα πλήθη ξεχύθηκαν σε όλη την πόλη και πέρα από αυτή.

Όταν ο Τσαουσέσκου μίλησε σε ένα τεράστιο πλήθος στο Βουκουρέστι ύστερα από πέντε ημέρες, και οι επευφημίες μετατράπηκαν σε χλευασμούς, η αδυναμία συνειδητοποίησης που σχηματίστηκε στο πρόσωπό του είναι μια από τις αξέχαστες εικόνες μιας απίστευτης χρονιάς. Τότε ο στρατός, σύμφωνα με τον Tokes, που ήταν “πολύ βίαιος, πολύ ωμός” μέχρι πριν από λίγες ημέρες, στη συνέχεια εγκατέλειψε, συνέλαβε και εκτέλεσε τον Τσαουσέσκου. Την τελευταία εβδομάδα ο Lukashenko έχει περάσει μια αργή εκδοχή αυτής της αδυναμίας κατανόησης. Καθώς οι ειρηνικοί διαδηλωτές έχουν εξαπλωθεί σε όλη τη χώρα, ο ίδιος και όσοι είναι κοντά του, έχουν αποδείξει την πλήρη αποτυχία τους να κατανοήσουν τη φύση των εξελίξεων.

Η Ρουμανία δείχνει ότι η αλλαγή είναι δυνατή στις πιο απίθανες συνθήκες, ακόμη και αν αυτό είναι δαπανηρό και επώδυνο –σχεδόν 1.000 άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους σε εκείνα τα γεγονότα. Αλλά υπάρχει ένας τελευταίος παράγοντας που καθιστά τη Λευκορωσία ακόμη πιο δύσκολη περίπτωση από τη Ρουμανία. Ενώ μια Σοβιετική Ένωση που βρισκόταν σε διαδικασία μεταμόρφωσης δεν είχε καμία διάθεση να παρέμβει το 1989, η τωρινή Ρωσία που ανακάμπτει μπορεί να το κάνει τώρα, είτε άμεσα είτε παρέχοντας μια μορφή στήριξης για καταστολή.

Φτάνουμε στο κρίσιμο σημείο. Παρακολουθήστε πώς αυξάνονται οι αυτομολήσεις μεταξύ των ομάδων των οποίων η αφοσίωση, η συνενοχή και η σιωπή είναι απαραίτητα για να κυβερνά το καθεστώς. Παρακολουθήστε τον στρατό, δεν ήταν άμεσα εμπλεκόμενος στην εσωτερική καταστολή στο παρελθόν, ούτε είναι στο πλαίσιο της αποστολής του κάτι τέτοιο. Εάν ο Lukashenko επιβάλει στρατιωτικό νόμο θα έρθει αντιμέτωπος με μια καθοριστική επιλογή. Και παρακολουθήστε τη Ρωσία, η οποία ίσως προσπαθήσει να ελέγξει ή να σταματήσει την αλλαγή με κάποιον τρόπο. Αυτές είναι οι βασικές μεταβλητές για τώρα.

 

πηγή: Capital.gr 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024