28/03/2024

Σώφρονες πολίτες, υποδειγματικοί οπλίτες

Γράφει ο δρ Δημήτρης Γκίκας 

Κάποτε, ο Σωκράτης, πηγαίνοντας σε μια εκδήλωση, συνάντησε μια παρέα γνωστών του, οι οποίοι τον προσκάλεσαν σπίτι τους. Μάλιστα, ένας από την παρέα του είπε: «Σωκράτη, όπως βλέπεις δεν έχεις πολλά περιθώρια να αρνηθείς, αφού εμείς είμαστε πολλοί περισσότεροι», εννοώντας σαφώς ότι θα χρησιμοποιούσαν βία για να τον φέρουν σπίτι τους. Τότε, ο Σωκράτης τους ρώτησε: «Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να έρθω σπίτι σας;». «Ποιος άλλος τρόπος;», ρώτησαν οι γνωστοί του. «Να με πείσετε να έρθω», τους ανταπάντησε ο Σωκράτης.

Ο ανθρώπινος πολιτισμός εξελίχθηκε μόνο όταν η πειθώ αντικατέστησε τη βία στον τρόπο που οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν τόσο τους συνανθρώπους τους, όσο και τις καταστάσεις που προέκυπταν.
Η διαχείριση μιας κρίσης συνιστά από τα μεγαλύτερα στοιχήματα για μια ανθρώπινη κοινωνία. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πολιτική, ως «τέχνη», γεννήθηκε από την ανάγκη οι άνθρωποι να διαχειριστούν κρίσεις με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι το πράττουν τα ζώα: με την πειθώ, όχι με την πυγμή.
Ακόμα κι ο πόλεμος, ως μέρος της πολιτικής τέχνης, δεν βασίζεται στην άλογη βία. Πολλοί πόλεμοι κερδίζονται δίχως καμία μάχη, μόνο και μόνο επειδή ο άνθρωπος μαθαίνει να χρησιμοποιεί τη νόηση για να επικρατήσει. Κάνει συμμαχίες, επιλέγει στρατηγικές, διαμορφώνει περιβάλλον ευνοϊκό γι’ αυτόν πριν καν ξεσπάσει η αναμέτρηση. Ο πόλεμος, για έναν πολιτισμένο λαό, είναι μόνο το έσχατο μέτρο, η τελευταία καταφυγή, όταν όλες οι υπόλοιπες προσπάθειες έχουν εξαντληθεί.
Αλλά ο πολιτισμένος άνθρωπος δεν αποφεύγει τον πόλεμο. Απέναντι σ’ έναν επιτιθέμενο, όπου ούτε η πειθώ ευδοκιμεί, ούτε η λογική έχει αντίκρισμα, ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος. Πολιτική δεν σημαίνει να αποφεύγεις τον πόλεμο. Πολιτική σημαίνει να αποτρέπεις τον εχθρό από το να σε νικήσει, είτε στον πόλεμο, είτε στην ειρήνη.
Η επιτυχημένη πολιτική ηγεσία χρησιμοποιεί την πειθώ για να δημιουργήσει ένα αρραγές μέτωπο στο εσωτερικό της χώρας, ικανό να αντιμετωπίσει, αν χρειαστεί, τον εχθρό, ακόμα και σε πεδίο μάχης. Αν μια πολιτική ηγεσία δεν είναι ικανή να πείσει τους πολίτες της, ο πόλεμος είναι χαμένος, ακόμα κι αν ο εχθρός είναι λιγότερο ισχυρός. Διότι η νίκη στον πόλεμο δεν βασίζεται στην ισχύ, αλλά στην ανυποχώρητη θέληση του ανθρώπου να προστατέψει τον τρόπο ζωής του, τις αξίες του, ενίοτε και τον τόπο του.
Το «μάθημα» που έδωσε στους γνωστούς του ο Σωκράτης, με την απάντησή του, ήταν πολύπλευρο. Ο Σωκράτης ήθελε να δείξει ότι, στην καθημερινή μας βιωτή, η πειθώ και η αποφυγή της βίας είναι ένδειξη του σώφρονα και πολιτισμένου ανθρώπου. Δεν επιθυμεί να διδάξει, όμως ότι το να είσαι σώφρων σημαίνει πως αρνείσαι να πολεμήσεις. Ο ίδιος ο Σωκράτης, όταν η πόλη του τον χρειάστηκε, αγωνίστηκε με αυτοθυσία και αυταπάρνηση για να την υπερασπιστεί. Από σώφρων πολίτης, έγινε υπόδειγμα οπλίτη, δίχως να χρειαστεί να απαρνηθεί καθόλου τη φιλοσοφία και τη στάση ζωής που ακολουθούσε.

Η πειθώ, ο διάλογος, η καλή θέληση και η αποφυγή της βίας (ειδικά της άλογης) είναι υποχρέωση του σώφρονα και πολιτισμένου ανθρώπου. Πάντα, όμως θα υπάρχουν και περιπτώσεις που ούτε η πειθώ, ούτε ο διάλογος, ούτε η καλή θέληση οδηγούν σε λύσεις. Απέναντι σ’ έναν επεκτατικό και πολεμοχαρή αντίπαλο, ο διάλογος δεν προσφέρει τίποτε. Αυτή τη διαφοροποίηση την αντιλαμβάνονται οι ικανοί πολιτικοί ηγέτες και οι σώφρονες πολίτες…

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail

Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024