Λυκοκάπης: Η Τουρκία είναι έξω από “το τρένο της ιστορίας”
Ο διεθνολόγος Γεώργιος Λυκοκάπης παραχώρησε συνέντευξη στη Γιώτα Χουλιάρα και στο Geopolitics & Daily News. Ο κύριος Λυκοκάπης εξήγησε τη σημασία της επίσκεψης Πομπέο, μας έδωσε την εικόνα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων σε συνάρτηση με την Τουρκία και ενόψει των προεδρικών εκλογών καθώς και την κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής όπου έχουμε αλλαγή ισορροπίων.
1) Πώς αποκωδικοποιείτε την πρόσφατη επίσκεψη Πομπέο στην Ελλάδα; Ποια τα κέρδη μας;
Η επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών ήταν πλούσια σε επίπεδο συμβολισμών, τους οποίους δεν πρέπει να υποτιμούμε, αν δούμε και την οργισμένη αντίδραση της γείτονος. Είναι φανερό πως τόσο η Ελλάδα, όσο και η Κύπρος, έχουν αυξανόμενη σημασία για τους Αμερικανούς, στην σταθερότητα της Ανατολικής Μεσόγειου, η οποία εξελίσσεται σε ένα πεδίο ευρύτατου ανταγωνισμού πολλών δυνάμεων.
Εάν μάλιστα επιβεβαιωθούν τα δημοσιεύματα για επικείμενη αύξηση των αμερικανικών επενδύσεων, σε τομείς όπως τα ναυπηγεία, το πρόσημο θα είναι σίγουρα θετικό, καθώς οι επενδύσεις είναι ένας τομέας που οι Αμερικανοί είχαν μάλλον αμελήσει, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο σε έτερους ανταγωνιστές τους. Δυστυχώς μάλλον αναμενόμενα ο Πομπέο εστίασε περισσότερο σε ζητήματα που “καίνε” τις ΗΠΑ, όπως το δίκτυο 5G και η ρωσική οικονομική διείσδυση στη Βόρεια Ελλάδα, ζητήματα που απαιτούν λεπτούς και ισορροπημένους χειρισμούς από την ελληνική εξωτερική πολιτική.
2) Πώς συνάδει η συγκεκριμένη επίσκεψη Πομπέο με τη χημεία Τραμπ Ερντογάν;
Εξαιρετικά ενδιαφέρον το ερώτημα σας, καθώς στο εσωτερικό των ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει πρωτόγνωρες συζητήσεις για τις τουρκοαμερικανικές σχέσεις. Ένα τμήμα του αμερικανικού κατεστημένου υποστηρίζει πως «η Τουρκία είναι πολύ μεγάλη για να χαθεί από τις ΗΠΑ» και περιμένει την επόμενη μέρα στη χώρα, ενώ ένα έτερο τμήμα θεωρεί πως «η Τουρκία έχει οριστικά χαθεί», υποστηρίζοντας ακόμα και την αποχώρηση των Αμερικανών από την βάση του Ιντσιρλίκ, προτείνοντας μάλιστα τη Κύπρο και την βάση της Σούδας ως εναλλακτικές.
Ο Αμερικανός πρόεδρος ανήκει σίγουρα στην πρώτη κατηγορία. Έχει καλλιεργήσει μία ιδιάζουσα, σχεδόν “ανάρμοστη” σχέση με τον Τούρκο ομόλογο του, που έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Σε αυτή την σχέση ποντάρει πολλά ο Ερντογάν για να εξασφαλίσει επιμέρους ανταλλάγματα. Άλλες φορές το πετυχαίνει και άλλες φορές όχι. Ο Πομπέο φαίνεται να υποστηρίζει μία αυστηροποίηση της αμερικανικής στάσης κατά της Τουρκίας, αρκεί να θυμηθούμε την επιθετική ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρμεντ για τη συνάντηση του Ερντογάν με την ηγεσία της Χαμάς. Όμως ουκ ολίγες φορές έχουμε δει πως έχει διάσταση απόψεων με τον πολιτικό του προϊστάμενο, ο Τραμπ σε πολλά διεθνή ζητήματα σχεδόν τον έχει “αδειάσει” (όπως στο ζήτημα της Βόρειας Κορέας κα).
Να επισημάνω μια λεπτομέρεια, που νομίζω πως έχει σημασία: κατά την πρώτη επίσκεψη Πομπέο στην Ελλάδα, ο Τραμπ έδωσε (δια τηλεφώνου) το πράσινο φως στην αποχώρηση μέρους των Αμερικανικών στρατευμάτων από τη Βόρεια Συρία, που οδήγησε στη τουρκική εισβολή, όπως φάνηκε εν άγνοια του Πομπέο. Τώρα βλέπουμε την επίσκεψη Πομπέο να συμπίπτει με την τουρκοαζέρικη επίθεση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ακριβώς στο γεωπολιτικό υπογάστριο της Ρωσίας. Ζούμε σε ένα ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον, στο οποίο δεν υπάρχουν οι σταθερές του παρελθόντος.
3) Θα πρέπει να μας ανησυχεί, για τη συνέχεια των ελληνοαμερικάνικων σχέσεων, το γεγονός ότι σε ένα μήνα περίπου έχουμε προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ;
Σίγουρα αυτό το ιδιότυπο κενό εξουσίας που παρατηρείται στις ΗΠΑ ξυπνά ιστορικές μνήμες από την εποχή του Watergate, καθώς η τουρκική εισβολή το 1974 είχε πραγματοποιηθεί εν μέσω της παραίτησης του Ρίτσαρντ Νίξον. Βέβαια από την άλλη ο Ερντογάν έδειξε τα στρατιωτικά όρια της Τουρκίας, καθώς είναι φανερό πως υπολογίζει στην ελληνική αποτροπή των ενόπλων δυνάμεων. Επιπλέον, από την επίσκεψη Πομπέο συμπεραίνουμε πως οι Αμερικανοί, παρά τον απομονωτισμό που εκδηλώνει ο πρόεδρος Τραμπ, εστιάζουν στη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, Περιοχή που εμπλέκονται και έτεροι περιφερειακοί παίχτες, τους οποίους η Τουρκία υπολογίζει, παρά την πολεμική της ρητορική.
4) Σε πρόσφατο άρθρο σας αναφερθήκατε στον υποψήφιο των Δημοκρατικών, Τζο Μπάιντεν, ο οποίος έχει επικρίνει τις καλές σχέσεις Τραμπ Ερντογάν λέγοντας πως μετεκλογικά, αν τελικά βρεθεί στο Λευκό Οίκο, θα είναι προσγειωμένος. Δηλαδή ο Ερντογάν, με όποιον Αμερικανό Πρόεδρο, Ρεπουμπλικάνο ή Δημοκρατικό, θα συνεχίσει τα ίδια; Πώς μπορεί να υπάρξει φρένο στη προκλητική συμπεριφορά του;
Όσον αφορά τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Τζο Μπάιντεν, στην πολύκροτη συνέντευξη του που “εκνεύρισε” την κυβέρνηση Ερντογάν, είχε αναφέρει πως «θα βοηθήσει την τουρκική αντιπολίτευση να νικήσει τον Ερντογάν». Το πρόβλημα είναι ότι αυτή μόνο που αυτή η “τουρκική αντιπολίτευση” αποτελείται από τον Κεμάλ Κιλιντσάρογλου που διεκδικεί τη μισή Κρήτη και τη “λύκαινα” Μεράλ Ακσενέρ! Σίγουρα θα αποτελέσει θετικό γεγονός ότι ο Τζο Μπάιντεν δεν θα έχει αυτήν την προσωπική χημεία με τον Τραμπ, ενώ ο ίδιος έχει δηλώσει πως θα υπολογίζει περισσότερο το Κογκρέσο, σε σχέση με τον νυν πρόεδρο.
Αυτή είναι μια καλή ευκαιρία για την ελληνική εξωτερική πολιτική να προωθήσει τις ελληνικές θέσεις στο τμήμα του αμερικανικού κατεστημένου που θεωρεί την Τουρκία ένα “σουνιτικό Ιράκ” σε συνεργασία με την Ομογένεια, αλλά ίσως και το αρμενικό λόμπι, που έχει ισχυρή παρουσία στο δημόσιο λόγο των ΗΠΑ και δραστηριοποιείται και πάλι μετά και την εισβολή στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ (είδαμε πως ήδη ο Μπάιντεν κάλεσε την Τουρκία «να μην εμπλακεί» στη διένεξη).
Αλλά νομίζω πως ο υποψήφιος των Δημοκρατικών μάλλον θα περιμένει ως πρόεδρος την επόμενη μέρα στη Τουρκία και θα επιδιώξει να αποφύγει τη ρήξη. Η Τουρκία εξάλλου θα μπορούσε να λειτουργήσει ως “γέφυρα” για ζητήματα, όπως το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, στο οποίο η κυβέρνηση Ομπάμα έδειξε πως είναι πιο διαλλακτική από τον Τραμπ.
5) Η παραίτηση Σάρατζ στη Λιβύη ήταν μια πολιτική ήττα για τον Ερντογάν αφήνοντας ουσιαστικά στον αέρα το τουρκολιβυκό σύμφωνο. Πώς πρέπει να κινηθεί η Αθήνα;
Η πολιτική ήττα του Ερντογάν στη Λιβύη είναι αυτός ο “πόλεμος φατριών” που επικρατεί στους συμμάχους, τη κυβέρνηση της Τρίπολης, με υπουργούς να προωθούν τη δική τους ατζέντα και πολιτοφυλακές να δρουν ανεξέλεγκτα που οδήγησε εν τέλει και στη παραίτηση Σαράτζ. Η Τουρκία έχει ξεκινήσει πλέον τα “παζάρια” με όλους τους εμπλεκόμενους (από τη Ρωσία, μέχρι και τον Μακρόν, καθώς ο Ερντογάν προσφέρθηκε να αγοράσει γαλλικά όπλα), προκειμένου να εξασφαλίσει αυτά που έχει ήδη κερδίσει.
Ένα από αυτά είναι φυσικά το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο θέλει να κρατήσει “ζωντανό” πάση θυσία, όπως και τη βάση που σχεδιάζει στη Μισράτα. Η Ελλάδα οφείλει να αξιοποιήσει την απομόνωση της Τουρκίας στον αραβικό κόσμο και να πιέσει, όχι φυσικά μόνο για το πάγωμα ή την αναστολή, αλλά για την κατάργηση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Όταν ο Αραβικός Σύνδεσμος, σε κάθε ευκαιρία, αναφέρεται στην «κακόβουλη επιρροή» της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, είναι μια χρυσή ευκαιρία να μην περιορίσουμε το ζήτημα σε μία ελληνοτουρκική διαφορά.
Οφείλουμε να αναδείξουμε πως το τουρκολιβυκό σύμφωνο είναι ένα εργαλείο για τους νεοθωμανικούς σχεδιασμούς της Άγκυρας, τα οποία απεύχεται πλέον η πλειονότητα των αραβικών κρατών. Πρέπει να γίνει κοινός τόπος στα αραβικά κράτη που αντιστρατεύονται τα τουρκικά σχέδια στη Λιβύη, όπως την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πως η όποια πολιτική λύση στη Λιβύη, να περιλαμβάνει την οριστική κατάργηση του.
6) Την ίδια ώρα η πρόσφατη συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεων Ισραήλ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων αλλάζει το τοπίο στη Μέση Ανατολή. Ποιες εκτιμάτε ότι θα είναι οι νέες ισορροπίες; Ποιος ο ρόλος της Ελλάδας;
Αναμφίβολα ζούμε ιστορικές στιγμές στη Μέση Ανατολή, καθώς πλέον το Παλαιστινιακό παύει να αποτελεί λόγω (έστω και πολιτικής) αντιπαράθεσης με το Ισραήλ, για μια σειρά από αραβικές χώρες. Ζούμε ένα μεσανατολικό “τέλος της ιστορίας”! Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα, όταν οι χώρες της Μέσης Ανατολής έφτασαν να θεωρούν τη Τουρκία μεγαλύτερη απειλή από το εβραϊκό κράτος!
Η Ελλάδα έχει ένα δυνατό χαρτί, καθώς έχει “μηδενικά προβλήματα στη Μέση Ανατολή”. Έχει βελτιώσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ (με διακομματική στήριξη) και η παραδοσιακή της φιλοαραβική πολιτική έχει διευρυνθεί σε χώρες (που παλαιότερα είχε υποτιμήσει), όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία εξελίσσονται πλέον σε υπολογίσιμο μεσανατολικό παίχτη.
Η Τουρκία είναι έξω από “το τρένο της ιστορίας” καθώς τα ερείσματα της στον αραβικό κόσμο περιορίζονται στο Κατάρ, στη Τρίπολη(!) και μερικώς σε χώρες του Μαγκρέμπ (Τυνησία, Αλγερία). Το πεδίο είναι ανοιχτό για την ελληνική εξωτερική πολιτική, που πρέπει να αποκαταστήσει πολλά λάθη του παρελθόντος, όπως το ότι έμεινε για χρόνια χωρίς πρεσβεία στα κρίσιμα μέτωπα της Συρίας και της Λιβύης.
*Ο Γεώργιος Λυκοκάπης είναι Πολιτικός Επιστήμονας, Διεθνολόγος, Συνεργάτης της ιστοσελίδας Slpress.gr. Η αρθρογραφία του καλύπτει την διεθνή επικαιρότητα εστιάζοντας στην Μέση Ανατολή, το Ιράν και την Τουρκία. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας (Πρώτο Θέμα, Πελοπόννησος). Έχει προβεί σε σχολιασμό της διεθνούς επικαιρότητας σε ραδιοφωνικές εκπομπές των σταθμών Αθήνα 9,84, Radio 98,4, Parapolitika και σε τηλεοπτικές εκπομπές της EΡT.
