Τι συνέβη στην αμερικάνικη ηγεμονία;
By George Friedman
Geopolitical Futures
Τα διεθνή συνέδρια στο επάγγελμά μου πλέον έχουν αντικατασταθεί από εικονικά συνέδρια μέσα από πλατφόρμες όπως το Zoom και το Webex. Έχω παρακολουθήσει τρία συνέδρια μόνο αυτόν τον μήνα (εννοεί τον Οκτώβριο) και πολλά ακόμη τους προηγούμενους μήνες. Στη διάρκειά τους, ιδιαίτερα στα ευρωπαϊκά συνέδρια, έχει τεθεί επανειλημμένα ένα ερώτημα: Τι συνέβη στην αμερικανική ηγεμονία; Συνήθως ακολουθείται από ένα άλλο ερώτημα για το αν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιστρέφουν στην απομόνωση. Δεν είμαι καθόλου σίγουρος τι σημαίνει ηγεσία. Με προβληματίζει περισσότερο η ιδέα της επιστροφής στην απομόνωση.
Είναι η έννοια της «επιστροφής» που με μπερδεύει, αφού οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν απομονώθηκαν ποτέ. Είναι αλήθεια ότι κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να αποφύγουν ένα νέο πόλεμο στην Ευρώπη. Οι ΗΠΑ συμμετείχαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο για να μπλοκάρουν μια γερμανική νίκη και στη συνέχεια απέσυραν τα στρατεύματά τους. Οι ΗΠΑ είδαν αυτόν τον πόλεμο (εννοεί τον Α΄ΠΠ) ως τον τερματισμό όλων των πολέμων και οι Ευρωπαίοι ενήργησαν περισσότερο σαν να ήταν ανακωχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήθελαν να παρασυρθούν σε ένα ακόμη ευρωπαϊκό λουτρό αίματος και δεν ήταν σε θέση να σταματήσουν αυτό που θεωρούσαν ως μια ατελείωτη ευρωπαϊκή δυναμική.
Όμως, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες αναζήτησαν απόσταση από την Ευρώπη, συμμετείχαν στην Ασία. Αντιτάχθηκαν στην εισβολή της Ιαπωνίας στη Μαντζουρία, παρέχοντας περιορισμένη στρατιωτική δύναμη στην Κίνα, συνεργάστηκαν με τις Φιλιππίνες και διατήρησαν σημαντική ναυτική δύναμη στη Χαβάη. Τα οικονομικά μέτρα των ΗΠΑ αυξήθηκαν τόσο έντονα που πυροδότησαν την επίθεση της Ιαπωνίας στο Περλ Χάρμπορ. Για τους Ευρωπαίους και αυτούς που θα μπορούσα να ονομάσω ως Ευρωπαϊστές στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αποτυχία συμμετοχής στην Ευρώπη θεωρήθηκε απομόνωση και η ουσιαστική συμμετοχή στην Ασία άσχετη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ασχολήθηκαν με την Ευρώπη, διότι πίστευαν ότι έπρεπε να έχουν μικρή επιρροή εκεί και ότι η επέκταση της επιρροής τους θα ήταν πολύ επικίνδυνη. Οι ΗΠΑ δεν ήθελαν να επαναλάβουν τον Α ‘Παγκόσμιο Πόλεμο και ουσιαστικά σύρθηκαν στην Ευρώπη όταν ο Χίτλερ τους κήρυξε πόλεμο μετά το Περλ Χάρμπορ. Δεν είναι σαφές τι θα είχαν κάνει χωρίς τη συγκεκριμένη εξέλιξη, αλλά η επιθυμία τους να μην παγιδευτούν σε ακόμη ευρωπαϊκό λουτρό αίματος δεν ήταν ούτε παράλογη ούτε ανεύθυνη.
Μόλις ο Χίτλερ κήρυξε πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέλαβαν αναπόφευκτα ηγεσία. Το αμερικανικό βιομηχανικό εργοστάσιο ήταν απαραίτητο για τη Βρετανία και τη Σοβιετική Ένωση και οι αμερικανικές δυνάμεις επισκίασαν γρήγορα τους Βρετανούς στην Ευρώπη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγκάστηκαν σε έναν πόλεμο στον Ειρηνικό από την Ιαπωνία και σε έναν πόλεμο στον Ατλαντικό από τον Χίτλερ, κάτι που δεν ήταν εξ ολοκλήρου επιλογή τους. Έγιναν ηγετική δύναμη και στα δύο θέατρα των επιχειρήσεων. Όμως η ηγεσία τους ήταν το αποτέλεσμα μιας ανισορροπίας δύναμης.
Μετά τον Β ‘ Παγκόσμιο Πόλεμο, έγινε εμφανές στην Ουάσινγκτον ότι χωρίς την παρουσία των ΗΠΑ στην Ευρώπη, η Σοβιετική Ένωση θα κυριαρχήσει στην ευρωπαϊκή ήπειρο απειλώντας τον αμερικάνικο έλεγχο στον Ατλαντικό.Έτσι, οι ΗΠΑ έμειναν στην Ευρώπη, στέλνοντας στρατεύματα, οργανώνοντας την οικονομία, αποκαθιστώντας τη Γερμανία και ούτω καθεξής. Οι ΗΠΑ επέβαλαν ενότητα. Ήταν η ηγεσία των ισχυρών έναντι των αδύναμων.
Στο μεταξύ, οι ΗΠΑ συμμετείχαν έντονα στον Ειρηνικό, πολεμώντας στην Κορέα και το Βιετνάμ όπου σκοτώθηκαν σχεδόν 100.000 Αμερικανοί. Αυτή ήταν μια μοναδική περίοδος της ιστορίας των ΗΠΑ που θεωρήθηκε από τους συμμάχους ως ο νέος κανόνας. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν τόσο όσο χρειαζόταν για να αντιμετωπίσουν έναν συνασπισμό κομμουνιστικών κρατών. Κατά τη δημιουργία ενός αντικομμουνιστικού συνασπισμού, οι ΗΠΑ υπέστησαν σημαντικό οικονομικό βάρος και σημαντικό στρατιωτικό κίνδυνο. Το μόνο πλεονέκτημα ήταν αμυντικό – εμποδίζοντας την κυριαρχία τόσο της Ευρώπης όσο και της Ασίας από μια αντίπαλη δύναμη. Διαφορετικά, το όφελος ήταν μικρό.
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και η εξέλιξη της Κίνας μετά το θάνατο του Μάο Τσε Τουνγκ άλλαξαν δραματικά την παγκόσμια πραγματικότητα. Οι Ευρωπαίοι υπέγραψαν τη συνθήκη του Μάαστριχτ, η οποία δεν αφορούσε ιδιαίτερα τις ΗΠΑ, παρά την ελάχιστη επιρροή στις διαπραγματεύσεις. Η Ευρώπη ήταν τώρα ελεύθερη να ακολουθήσει τη δική της πορεία. Ομοίως, η Ασία (ιδιαίτερα η Ιαπωνία) άνθισε, και με την Κίνα να επανασχεδιάζει την πολιτική της, δεν υπήρχε λόγος για μαζική παρουσία τους.
Η αμερικανική παρουσία και στα δύο άκρα της Ευρασίας δεν προκλήθηκε από κανένα πραγματικό οικονομικό πλεονέκτημα. Ήταν αποτέλεσμα του αμερικανικού ενδιαφέροντος να διατηρήσουν οι ΗΠΑ τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό ως αποθέματα ενάντια στις απειλές της Ευρασίας. Στη δεκαετία του 1990, αυτές οι απειλές ξεθώριασαν και, ως εκ τούτου, απαιτήθηκε μια νέα στρατηγική. Η νέα στρατηγική εμφανίστηκε αργά. Η Ουάσιγκτον δεν εγκατέλειψε την Ευρώπη, απλά δεν υπήρχαν σημαντικές απειλές, η ευρωπαϊκή οικονομία ανέβηκε και η ανάγκη για αμερικανική ηγεσία αποδυναμώθηκε. Οι παλιές συνήθειες δύσκολα αλλάζουν, και οργανισμοί, όπως το ΝΑΤΟ, συνέχισαν με μια πολύ εξασθενημένη στρατιωτική ικανότητα να αντιμετωπίζει μια εξασθενημένη απειλή. Η Ευρώπη άλλαξε τόσο πολύ και προσάρμοσε την αμυντική της πολιτική ώστε να μπορεί να επικεντρώνεται σε οικονομικά θέματα. Με πολλούς τρόπους, η αμερικανική παρουσία έγινε αναχρονιστική. Την τελευταία δεκαετία, οι ΗΠΑ επικεντρώθηκαν σε μια απίθανη ρωσική απειλή για την Ευρώπη, τοποθετώντας τα στρατεύματα των ΗΠΑ στην Πολωνία και τη Ρουμανία. Αλλά με την Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει ένα ακαθάριστο εγχώριο προϊόν περίπου ίσο με αυτό των ΗΠΑ και χωρίς σημαντική στρατιωτική απειλή, το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την Ευρώπη μειώθηκε και η ευρωπαϊκή ανάγκη για τις Ηνωμένες Πολιτείες διαλύθηκε.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια δύναμη δύο ωκεανών. Κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, οι δύο ωκεανοί είχαν σημασία. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η προτεραιότητα άλλαξε περιστασιακά. Τώρα, το κυρίαρχο συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να περιορίσουν την κινεζική ναυτική δύναμη, ελέγχοντας τα παράκτια νερά της. Οι ΗΠΑ έχουν ένα τεράστιο σύστημα συμμαχίας που κάνει ακριβώς το ίδιο. Η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν, η Σιγκαπούρη και η Αυστραλία είναι επίσημα ή σιωπηρά σύμμαχοι. Η Ινδονησία, το Βιετνάμ και η Ινδία δεν εμπλέκονται επίσημα, αλλά έχουν συμφέροντα παράλληλα με εκείνα των Ηνωμένων Πολιτειών σε σχέση με την Κίνα. Ουσιαστικά δημιουργείται μια γραμμή συγκράτησης από τα νησιά Αλεούτες μέχρι Πορθμό της Μαλάκκα και τον Ινδικό Ωκεανό. Όπως και στον Ψυχρό Πόλεμο, η στρατηγική των ΗΠΑ είναι η συγκράτηση και μια δομή συμμαχίας που βασίζεται στη τεράστια αμερικανική δύναμη. Έχει σχεδιαστεί για να κάνει μια κινεζική επίθεση πολύ επικίνδυνη για το Πεκίνο, ενώ συγκρατεί την Κίνα με υψηλό οικονομικό κόστος αλλά χαμηλό στρατιωτικό κίνδυνο.
Επομένως, η απάντηση στην αρχική ερώτηση – «Τι συνέβη στην αμερικανική ηγεσία»; – είναι ότι η ιστορία έχει προχωρήσει και η Ευρώπη μπορεί να συνεχίσει μόνη της. Οποιοσδήποτε κίνδυνος αντιμετωπίζει η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω της ευρωπαϊκής ηγεσίας, και όπου είναι απαραίτητο, μια μικρή αμερικάνικη συμμετοχή. Τα ενδιαφέροντα απαιτούν από τις ΗΠΑ να επικεντρωθούν στον Ειρηνικό, όπως έχουν κάνει ήδη πριν από τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αμερικανική ηγεσία είναι εύκολα εμφανής εκεί.
Με άλλα λόγια, η ηγεσία των ΗΠΑ πηγαίνει εκεί όπου οι ΗΠΑ έχουν σημαντικό ενδιαφέρον. Η Ευρώπη δεν χρειάζεται αμερικανική ηγεσία στα οικονομικά ή την άμυνα. Οι ΗΠΑ έχουν γενικό ενδιαφέρον για την Ασία. Δεν έχουν καμία επιθυμία για ευρωπαϊκή δράση, ούτε και οι Ευρωπαίοι . Η απειλή μιας ρωσικής εισβολής στην Ευρώπη είναι μικρή, αλλά οι ΗΠΑ έχουν αναλάβει συνετές δεσμεύσεις με χώρες της πρώτης γραμμής.
Οι ΗΠΑ δεν είναι απομονωμένες, ούτε σκοπεύουν να είναι, αλλά δεν θα γίνουν και διατητές στις ευρωπαϊκές διαμάχες. Οι Ευρωπαίοι έζησαν μια περίοδο μαζικής αμερικανικής οικονομικής και στρατιωτικής συμμετοχής. Αυτή η περίοδος έχει τελειώσει. Οι δομές συμμαχίας μπορούν να παραμείνουν στη θέση τους και μπορούν να πραγματοποιηθούν συναντήσεις με εκατέρωθεν ανακοινώσεις, αλλά η ιστορία έχει προχωρήσει. Το ίδιο ισχύει και για τις ΗΠΑ.
