Μορφές νεοαποικισμού: Η.Π.Α. – Λατινική Αμερική

 Γράφει ο Γεώργιος Αθανασίου
Φοιτητής στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ 

Στη σύγχρονη μας εποχή, όπως αυτή διαμορφώθηκε με την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Η.Π.Α. αναδείχθηκαν στον ισχυρότερο γεωπολιτικό παίκτη στη παγκόσμια σκακιέρα, αναπληρώνοντας με τον πλέον αποφασιστικό τρόπο τα κενά που σταδιακά άφησαν οι πάλαι ποτέ θαλασσοκράτειρες Ισπανία, Η.Β. και Πορτογαλία. Ιδίως δε νοτίως του Ισημερινού, στην λεγόμενη Λατινική Αμερική, η οποία εντάχθηκε ασυζητητί στη σφαίρα επιρροής των Η.Π.Α., ως σημαίνουσα για την εθνική ασφάλεια περιοχή. Εξαίρεση αποτελεί ως σήμερα η Κούβα, η οποία εισήλθε στην σφαίρα επιρροής της Ε.Σ.Σ.Δ., προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και οδηγώντας από την μόνιμη επιβολή εμπάργκο, ως και την αποτυχημένη απόπειρα εισβολής το 1961 από παραστρατιωτικές οργανώσεις, υποστηριζόμενες από την CIA, γνωστή και ως εισβολή στον κόλπο των χοίρων.

   Στην νότια Αμερική αντίθετα, τα πράγματα εξελίχθηκαν ομαλότερα για την αμερικάνικη κυβέρνηση. Κατά το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνος αναδείχθηκαν σε πολλές χώρες δικτατορικά και στρατιωτικά καθεστώτα (συχνά υποκινούμενα ή και υποστηριζόμενα από τις Η.Π.Α., όπως σημειώνει η Ναόμι Κλάιν στο best seller ‘Το δόγμα του σοκ’), τα οποία, προσκείμενα στην Washington, εφήρμοζαν με την βοήθεια οικονομολόγων της λεγόμενης σχολής του Σικάγο νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές, υπό καθεστώς αδιαφάνειας και ακραίας καταστολής των αντιδράσεων των τοπικών πληθυσμών. Η ληστρική εκμετάλλευση των οικονομικών και παραγωγικών πόρων των τοπικών κοινωνιών από πολυεθνικές (αμερικάνικων κατά κόρον συμφερόντων) επιχειρήσεις, οδήγησε στην φτωχοποίηση το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού. Μόλις τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20^ου και την πρώτη δεκαετία του 21^ου αιώνα  έκαναν την εμφάνιση τους επαναστατικά κινήματα τα οποία κατόρθωσαν να αποκαταστήσουν το προγενέστερο δημοκρατικό καθεστώς.

Παρ’ όλα αυτά η καταστροφή είχε σε μεγάλο βαθμό συντελεστεί. Οι χώρες αυτές αποδυναμωμένες οικονομικά και πολιτικά διέθεταν περιορισμένες δυνατότητες για να εξασφαλίσουν την ευημερία των πολιτών τους, οδηγούμενες σε ένα νέο καθεστώς οικονομικής εξάρτησης. Υπό τις προαναφερθείσες συνθήκες η δημοκρατία λειτουργεί στις χώρες αυτές μόνο κατ’ όνομα, στο πλαίσιο που η πολιτικές τους είναι εξαρτώμενες από την εξωτερική παροχή βοήθειας. Κατά αυτόν τον τρόπο είναι αδύνατο για τις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν το πολιτικό τους πρόγραμμα ενώ, λόγω και της μακροχρόνιας απουσίας εδραίων δημοκρατικών θεσμών, η διαφθορά καλπάζει.

    Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Αργεντινή, η οποία επανήλθε στην δημοκρατία το 1983. Ούσα εκ των πλουσιότερων κρατών της Αμερικανικής ηπείρου με σημαντικούς ορυκτούς πόρους, εντούτοις το 2002 κήρυξε πτώχευση, προσφεύγοντας παράλληλα στο Δ.Ν.Τ. Είναι  δε αξιοσημείωτο πως το Α.Ε.Π. της χώρας είναι εκ των υψηλοτέρων στον κόσμο, εντάσσοντας την στους  G20. Ωστόσο, αμερικάνικα πιστωτικά ιδρύματα που διέθεταν σημαντικά ποσοστά του δημόσιου χρέους της χώρας το 2002 αρνήθηκαν τυχόν αναδιάρθρωση του, με αποτέλεσμα την δεύτερη χρεοκοπία της χώρας το 2014. Κατά τις συζητήσεις με Αμερικάνους διαμεσολαβητές αξίζει να σημειωθεί πως η κυβέρνηση της Αργεντινής αρνήθηκε να υποχωρήσει σε απαιτήσεις των δανειστών της που αντιτίθετο στα λαϊκά συμφέροντα. Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως παρά τις οικονομικές τις δυνατότητες, μετά βίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ευημερούσα οικονομικά κοινωνία στο μέτρο που το μεγαλύτερο μέρος των παραγωγικών της δυνάμεων νέμονται εγχώριοι οικονομικοί ολιγάρχες και πολυεθνικές επιχειρήσεις οδηγώντας τα λαϊκά στρώματα στη φτωχοποίηση.

    Ανακεφαλαιώνοντας, η ενδεικτική και αποσπασματική αυτή προσέγγιση της Νότιας Αμερικάνικης ηπείρου που επιδιώχθηκε, αποσκοπεί στον προβληματισμό των αναγνωστών ως προς μία  περιοχή που μάλλον δεν αποτελεί συχνά αντικείμενο ενδιαφέροντος για τους ευρωπαίους πολίτες, ωστόσο, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πως χώρες με πολιτική ανεξαρτησία βιώνουν οικονομική υποτέλεια. Κατά αυτόν τον τρόπο, γίνεται αντιληπτό πως φαινόμενα όπως η ελληνική κρίση χρέους δεν αποτελούν αποκλειστικό ‘προνόμιο’ της χώρας μάς, αλλά μάλλον ένα είδος μόχλευσης προς κυβερνήσεις για να εφαρμοστούν οικονομικές πολιτικές που αντιτίθενται στο συμφέρον της πλειονότητας των πολιτών, στο όνομα της οικονομικής ορθοδοξίας και της οικονομικής ανάκαμψης, που διέρχεται τον δρόμο των αποκρατικοποιήσεων και της απορρύθμισης της αγοράς. Το βασικό, λοιπόν, ερώτημα που ευλόγως προκύπτει είναι : ποιοι είναι εν τέλει οι ωφελούμενοι από μία τέτοιου είδους αναπροσαρμογή των συντελεστών και κανόνων που διέπουν την λειτουργία της αγοράς;