Η κρίση της Μεσοβασιλείας
Γράφει ο ιστορικός Παναγιώτης Γέροντας
Στις 7 Φεβρουαρίου του 1863, πραγματοποιείεται στρατιωτική στάση στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια της Μεσοβασιλείας, εξαιτίας της κυβερνητικής κρίσης. (Φεβρουαριανά). Το απόσπασμα από το βιβλίο μου “Μεθ’ Ορμής Ακαθέκτου. Επίτομη Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1821 – 1945”, εκδ ΥΙΝ, 2016.
“Η ενδιάμεση περίοδος της έξωσης του Όθωνα και της ανάληψης της Βασιλείας από τον Γεώργιο τον Α΄, πρίγκιπα της Δανίας, ονομάζεται μεσοβασιλεία και κατά τη διάρκειά της, η Ελλάδα βρισκόταν σε κατάσταση αναρχίας, καθώς ένοπλες συγκρούσεις μάστιζαν την πρωτεύουσα. Με το Ψήφισμα του Έθνους της 11ης Οκτωβρίου του 1862 αποφασιζόταν η κατάργηση της Βασιλείας του Όθωνα -όχι γενικά της Βασιλείας- και η αντιβασιλεία της Αμαλίας. Προέβλεπε επίσης, τη συγκρότηση Προσωρινής Κυβέρνησης απαρτιζόμενης από τους Δημήτριο Βούλγαρη (πρόεδρο), Κωνσταντίνο Κανάρη και Μπενιζέλο Ρούφο. Αυτή η Κυβέρνηση θα είχε ως αποστολή να οδηγήσει τη χώρα σε Εθνοσυνέλευση, η οποία θα ψήφιζε Σύνταγμα και νέο βασιλιά.
Κατά τη διάρκεια της εξουσίας της Προσωρινής Κυβέρνησης μετονομάστηκαν ιδρύματα, δήμοι, τα πολεμικά πλοία, έγιναν απολύσεις εισαγγελέων, νομαρχών, δημάρχων και άλλες μεταβολές. Αυτή η κατάσταση επηρέασε αναπόφευκτα και τη Διοίκηση του Πολεμικού Ναυτικού, η οποία παρέλυσε λόγω των πάρα πολλών μεταβολών και της πληθώρας των στελεχών που τέθηκαν σε διαθεσιμότητα και αργία. Παράλληλα, μεγάλο πλήγμα ήταν η διαφυγή από τις φυλακές των ποινικών καταδίκων, εξαιτίας της κακής φύλαξής τους, με αποτέλεσμα η ληστοπειρατεία να ενταθεί και πάλι.
Έτσι, η ραγδαία αύξηση της ληστείας και της πειρατείας είχε ως απόρροια τα πλοία του Ναυτικού από την έξωση του Όθωνα, που αυτήν την περίοδο ονομάζονται εθνικά, να έχουν ως αποκλειστική ασχολία τον περίπλου των ελληνικών παραλίων, ιδίως της Ακαρνανίας και της Λακωνίας για την καταπολέμηση της πειρατείας. Πολλές φορές μάλιστα, η δίωξη της πειρατείας οδηγούσε ελληνικά πολεμικά στην οθωμανική επικράτεια, γιατί τα ορμητήρια πολλών πειρατών ευρίσκονταν εκεί. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της Σαλαμινίας, η οποία, αφού πήρε πληροφορίες από τον εισαγγελέα Σύρου για εμφάνιση πειρατών, κατέπλευσε πρώτα στο Τσεσμέ, μετά στις Οινούσες, στη Χίο κ.α. Κατά τη διάρκεια αυτού του περίπλου, ζητήθηκαν πληροφορίες, εξετάστηκαν πλοία και όρμοι, δυστυχώς όμως δεν είχαν αποτέλεσμα κι έτσι, το ελληνικό πολεμικό επέστρεψε άπρακτο στη Σύρο.
Αυτή μάλιστα η κατάσταση οδήγησε την Ηγεσία του Ναυτικού στο να λησμονήσει ποια πρέπει να είναι η αποστολή ενός Πολεμικού Ναυτικού, η οποία δεν είναι άλλη από τη διεξαγωγή πολέμου. Η Ηγεσία όμως προσανατόλισε το Ναυτικό στην καταπολέμηση της πειρατείας, με αποτέλεσμα οι ναυπηγήσεις των πλοίων να ακολουθούν αυτήν τη λογική, όπως και η εξάσκηση των στελεχών. Αυτή η αδυναμία του Πολεμικού Ναυτικού θα φανεί λίγα χρόνια αργότερα, στην Επανάσταση της Κρήτης, όταν θα κληθεί να αντιμετωπίσει την ισχυρή Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η Εθνική Συνέλευση που προέκυψε από τις εκλογές, άρχισε τις εργασίες τη 10η Δεκεμβρίου 1862. Ήταν ανομοιόμορφη, με εκπροσώπους από όλες τις τάξεις. Υπήρχαν παλαίμαχοι πολιτικοί, στρατιωτικοί, δημόσιοι υπάλληλοι, δικαστικοί με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν πολιτικές κρίσεις, οι οποίες δεν άργησαν να μεταφερθούν στον δρόμο.
Η Εθνοσυνέλευση αποφάσισε να διατηρήσει την προσωρινή Κυβέρνηση και η πρώτη κρίση ξεκίνησε, όταν ο Κωνσταντίνος Κανάρης διαφωνώντας με το υπουργικό συμβούλιο, το οποίο είχαν διορίσει ο Βούλγαρης και o Ρούφος, παραιτήθηκε. Εκείνοι όμως, δεν πτοήθηκαν και όρκισαν τους υπουργούς με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί διάσταση στην Εθνοσυνέλευση. Η κρίση γρήγορα μεταφέρθηκε στον δρόμο, στον στρατό και τη χωροφυλακή. Είχαν δημιουργηθεί κατά το γαλλικό πρότυπο δύο ομάδες, οι ορεινοί, οι οποίοι υποστήριζαν τον Κανάρη, και οι πεδινοί, που υποστήριζαν τον Βούλγαρη και τον Ρούφο. Στην Αθήνα, άρχισαν οι αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ ορεινών και πεδινών, οι οποίες ανάγκασαν την Εθνοσυνέλευση να αναλάβει η ίδια την εκτελεστική εξουσία διαμέσου του αντιπροέδρου του σώματος, Αριστείδη Μωραϊτίνη. Ο στρατός, μετά την απόφαση αυτήν, ηρέμησε και μόλις αποκαταστάθηκε η τάξη, η Εθνοσυνέλευση προχώρησε στη συγκρότηση νέας Προσωρινής Κυβέρνησης.
Μετά τα Φεβρουαριανά όπως ονομάστηκαν, ακολούθησαν τα Ιουνιανά, όταν με αφορμή τις μυστικές συνεδριάσεις για αύξηση των αποδοχών των πληρεξουσίων της Εθνοσυνέλευσης, ξέσπασαν τρομερές και αιματηρές ταραχές στην πρωτεύουσα πάλι μεταξύ ορεινών και πεδινών. Αυτή τη φορά όμως, στις ταραχές συμμετείχαν και ληστές, οι οποίοι βρήκαν την ευκαιρία να λεηλατήσουν περιουσίες. Σοβαρά απειλήθηκαν από τους ληστές τα Ανάκτορα και το κεντρικό κατάστημα της Εθνικής Τραπέζης. Η κρίση έλαβε τέλος μόνο όταν οι πρέσβεις των Μ. Δυνάμεων απείλησαν και τις δυο πλευρές ότι, εάν δεν γινόταν κατάπαυση του πυρός, θα εγκατέλειπαν την Ελλάδα μέσα σε 48 ώρες. Έτσι λοιπόν, έγινε Εθνοσυνέλευση την 21η Ιουνίου, όπου ύστερα από μια θυελλώδη συνεδρίαση, κατέληξε μεταξύ άλλων στην κατάργηση των αρχηγείων της χωροφυλακής, της εθνοφυλακής, του στρατιωτικού διοικητηρίου της Αθήνας, της διοικητικής αστυνομίας της Αθήνας και του Πειραιά, καθώς και στην απομάκρυνση του στρατού από την πρωτεύουσα. Η Κυβέρνηση που προέκυψε, ονομάστηκε ειρωνικά Προσωρινή Κυβέρνηση του Οροπεδίου, εξαιτίας της προσωρινότητάς της και της συγκροτήσεώς της τόσο από ορεινούς όσο και πεδινούς. Αυτή η Κυβέρνηση άσκησε την εκτελεστική εξουσία μέχρι την έλευση του βασιλέα Γεωργίου του Α΄.
Ο Ελληνικός Στόλος, κατά τη διάρκεια αυτή, εκτός από την καταπολέμηση της πειρατείας, ασχολήθηκε και με τη μεταφορά των στρατευμάτων σε περιοχές της Ελλάδας, όπου η τάξη είχε διασαλευθεί. Όταν μάλιστα κατά τη διάρκεια των αιματηρών συγκρούσεων των στρατευμάτων τον Ιούνιο, αποφασίστηκε η απομάκρυνσή τους από την πρωτεύουσα για να εκτονωθεί η κρίση, ανετέθη στον Κυβερνήτη του Ἑλλάς (πρώην Ἀμαλία) να μεταφέρει τους ορεινούς στο Μεσολόγγι , ενώ οι πεδινοί μεταφέρθηκαν στους Μύλους του Ναυπλίου με ναυλωμένο εμπορικό. Πρέπει εδώ να τονιστεί ότι το Πολεμικό Ναυτικό δεν συμμετείχε καθόλου σε αυτές τις διαμάχες που τόσο διαίρεσαν τον Στρατό, αλλά παρέμειναν όλα τα στελέχη του σε νόμιμο πλαίσιο. Ο Ελληνικός Στόλος υπήρξε ένα πιστό όργανο της Πολιτείας για την τήρηση της έννομης τάξης”.
[Στο πρώτο λαϊκό σχέδιο της εποχής εικονίζεται “η μάχη της τράπεζας” από το βιβλίο του Α. Κυριακού (1910), “Το ’62”. Στο δεύτερο σχέδιο ο Βούλγαρης συνομιλεί με τον αρχιληστή Κυριάκο για την πορεία “των επιχειρήσεων” (από το ίδιο βιβλίο). Στην προσωπογραφία εικονίζεται ο Κωνσταντίνος Κανάρης. Ο μεγάλος αγωνιστής θα χάσει τον γιο του Αριστείδη, ο οποίος ήταν Αξιωματικός του Στρατού, στις εμφύλιες συγκρούσεις του 1863, ενώ θα απειληθεί και η ζωή του ίδιου.]
About Post Author
