Ο μπουχαρινισμός και ο “υπαρκτός” σοσιαλισμός σε μία χώρα
Νικολάι Μπουχάριν
Γράφει ο ιστορικός Παναγιώτης Γέροντας
Μετά “το 1848 στην Ευρώπη”, όπου όλη η ήπειρος συγκλονίζεται από επαναστάσεις και την παρισινή κομμούνα που διήρκεσε από τις 26 Μαρτίου του 1871 μέχρι τις 28 Μαΐου της ίδιας χρονιάς, το εργατικό κίνημα σιγά σιγά αρχίζει να αντιμετωπίζει τα διαφαινομενα αδιέξοδα.
Πρώτο,ν οι περισσότερες επαναστάσεις δεν μπορούσαν να διαχωριστούν από τα εθνικά προτάγματα παρά τις προωθημένες κοινωνικές θέσεις που εκφράζουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι εξεγέρσεις των Ιρλανδών. Δεύτερον, μετά τις ακρότητες της παρισινης κομμουνας, οι ριζοσπαστικοποιημενες αστικές τάξεις σταδιακά απομακρύνονται θεωρώντας τις εξεγέρσεις των εργατών ως κάτι που δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί.Τρίτον, μέσα στους ίδιους τους κόλπους του κινήματος υπήρχαν διασπάσεις. Η πρώτη διεθνής διαλύθηκε το 1876 μετά από την χαοτική διάσταση απόψεων μεταξύ σοσιαλιστών και αναρχικών.
Η Επανάσταση στην Ρωσία το 1917 προκαλεί γενική έκπληξη αφού, κατά τον Μαρξ, δεν ήταν από τις χώρες με ισχυρό και συνειδητοποιημενο προλεταριάτο. Αυτό το οποίο συνέβαινε στην Ρωσία ήταν ο ορισμός της ειδικής περίπτωσης: βιομηχανοποίηση και προλεταριάτο δεν υπήρχε, ήταν όμως ένα κράτος απολυταρχικό και με μεγάλη μάζα φτωχών. Η καταθλιπτική οικονομική κατάσταση της χώρας ενισχύθηκε και από την εμπλοκή της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Παρά τον τρόμο που προκάλεσε η Οκτωβριανή Επανάσταση στα δυτικά κράτη που έσπευσαν, για τους δικούς του ιδιαίτερους λόγους το καθένα, να διενεργησουν εκστρατεία για να ανατρέψουν τους μπολσεβίκους, η αλήθεια είναι ότι από το 1920 ακόμη παρατηρείται στασιμότητα. Τα δυτικά κράτη ελέγχουν τα εργατικά κινήματα ακόμη και στην πιο προβληματική περίπτωση, την Γερμανία της Βαϊμάρης.
Πολύ γρήγορα μέσα στους κόλπους της Σοβιετικής Ένωσης εμφανίστηκε ο λεγόμενος “σοσιαλισμός σε μια χώρα”, έμπνευση του θεωρητικού Μπουχάριν, την οποία ενστερνιστηκε ο Στάλιν προς χάριν δημιουργίας μιας ρωσικής εθνικής οικονομίας και ενός ρωσικού εθνικισμού.
Η θέση αυτή υποστήριζε ότι, δεδομένης της ήττας όλων των κομμουνιστικών επαναστάσεων στην Ευρώπη από το 1917 έως 1921 εκτός από αυτήν της Ρωσίας, η Σοβιετική Ένωση θα έπρεπε να αρχίσει να ενδυναμώνεται εσωτερικά. Αν και προωθούνταν την εποχή εκείνη ως μια ιδεολογία της ανάγκης, και όχι ως κεντρική πίστη, η θεωρία αυτή τελικά καθόρισε την πορεία της πολιτικής συγκρότησης μέσα στη Σοβιετική Ένωση στην πορεία της ιστορίας. Έντονη κριτική άσκησαν στη θεωρία, ο Ζηνόβιεφ και ο Τρότσκι.
Αν και η παραπάνω ιδέα εξυπηρέτησε στο έπακρο τον Στάλιν στην μάχη εναντίον των Γερμανών κατα τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τελικά έδειξε ότι η Σοβιετική Ένωση δεν θα μπορούσε να εξάγει επανάσταση. Με τον θάνατο του Στάλιν και την αποσταλινοποιηση εμφανίστηκαν όλες αυτές οι κεντροφυγες τάσεις που θα οδηγούσαν στο τέλος της ΕΣΣΔ. Οι ΗΠΑ έχοντας υιοθετήσει με το Δόγμα Τρούμαν την τακτική της ανάσχεσης (containment – ο κομμουνισμός παρουσιαζόταν ως ορμητικό ποτάμι που έπρεπε να ελεγχθεί), δεν είχαν συνειδητοποιήσει επακριβώς την εικόνα, την οποία επιμελώς άλλως τε έκρυβαν οι Σοβιετικοί.
Στην πρώτη (κεντρική) φωτογραφία του άρθρου εικονίζεται ο Νικολάι Μπουχάριν. Παρ’ όλο που έδωσε την ιδέα που υιοθέτησε ο Στάλιν ως ιδεολογία του κράτους, αυτό δεν τον έσωσε από την εκτέλεση. Στην δεύτερη εικονίζεται ο δικαστής Ούρλιχ καθώς διαβάζει την καταδικαστική απόφαση για τον Μπουχάριν τον Μάρτιο του 1938. Στην τελευταία εικονίζεται η υπογραφή της συνθήκης Μολότοφ – Ρίμπεντροπ. Ο Μόλοτοφ (υπογράφοντας), ο Ρίμπεντροπ (με τα μαύρα πίσω από τον Μόλοτοφ) και ο Στάλιν (δεξιά) στις 23 Αυγούστου 1939.
Με τη συμφωνία αυτή οι δύο χώρες, ναζιστική Γερμανία και Σοβιετική Ένωση, υποχρεώνονται να μην επιτεθεί η μία στην άλλη. Επίσης καθεμία πρέπει να μείνει ουδέτερη, αν η άλλη αναμιχθεί σε πόλεμο. Υπήρξαν μυστικά προσαρτήματα στη συνθήκη αυτή, τα οποία προέβλεπαν ότι:
-H Πολωνία θα διαμελιστεί μεταξύ των δύο χωρών με σύνορα τους ποταμούς Νάρεφ, Βιστούλα και Σαν.
-Με εξαίρεση τη Λιθουανία οι βαλτικές χώρες, Φινλανδία και Ρουμανία θα ανήκουν στη σοβιετική σφαίρα επιρροής.
-Οι γερμανικές μειονότητες της σοβιετικής σφαίρας (υπαρχουν στις βαλτικές χώρες, στη Βεσσαραβία και στην Μπουκοβίνα) θα πρέπει να την εγκαταλείψουν.
About Post Author
