Αμυντικός Σχεδιασμός με εστίαση στη Στρατηγική Άρνησης
Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*
Οι σύγχρονοι στοχαστές της εθνικής στρατηγικής αντιμετωπίζουν ένα ανησυχητικό παράδοξο. Ο χαρακτήρας του πολέμου αλλάζει δραστικά, και ο ρυθμός της αλλαγής φαίνεται να επιταχύνεται με την ταχεία ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και την επανεμφάνιση στρατιωτικού ανταγωνισμού μεγάλης ισχύος. Η τελευταία εθνική μεγάλη σύγκρουση που αφορούσε επιχειρήσεις ξηράς-θάλασσας-αέρος μεταξύ στρατιωτικών δυνάμεων ήταν κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, πριν από 75 χρόνια, ενώ το μόνο πλοίο που συμμετείχε σε πόλεμο, είναι το θρυλικό Αβέρωφ.
Οι κλάδοι των Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ) προσπαθούν να πλοηγηθούν σε ένα αβέβαιο και ταχέως μεταβαλλόμενο μέλλον χρησιμοποιώντας παλιά υλικά. Οι στρατιωτικοί διοικητές χρησιμοποιούν διάφορα μέσα για να καλύψουν αυτό το διευρυμένο χάσμα στη γνώση, συμπεριλαμβανομένων πολεμικών παιγνίων, μοντέλων προσομοιώσεων και συμπερασμάτων από περιφερειακές συγκρούσεις όπως ο πόλεμος στη Συρία ή η πρόσφατες συγκρούσεις στην Ουκρανία, στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Όλες αυτές οι μέθοδοι έχουν τις χρήσεις τους, καθώς και τα μειονεκτήματά τους. Βέβαια οι συνεχείς εθνικές ασκήσεις, οι αντιμετώπιση των συχνών κρίσεων στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο και η συμμετοχή σε διασυμμαχικές διαδικασίες, αν μελετηθούν σωστά και τοποθετήσουμε το πλαίσιο ρεαλισμού στη εκπαιδευτική δραστηριότητα, η μελέτη του ασυναγώνιστου ανταγωνιστικού χωνευτηρίου των πολεμικών παιγνίων σε πολλούς μαχητές θα μπορούσε να προσφέρει μια χρήσιμη πηγή πληροφοριών και εξάσκησης σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης συγκεκριμένων πτυχών του μελλοντικού πολέμου. Συγκεκριμένα στην επεξεργασία πληροφοριών, της οργάνωσης, της εκπαίδευσης, στην δημιουργία ομαδικού πνεύματος στο προσωπικό και τέλος στη διοίκηση-και-έλεγχο.
Ωστόσο τα ερωτήματα που απασχολούν στο προσκήνιο της συζήτησης για την αμυντική πολιτική της Ελλάδας καθώς οι δυσκολίες προετοιμασίας για αντιπαλότητα μεγάλης ισχύος γίνονται όλο και πιο εμφανείς:
- Πρέπει οι Ένοπλες Δυνάμεις στην Ελλάδα να είναι έτοιμες να βυθίσουν το τουρκικό στόλο ή να καταστρέψουν τα τουρκικά τεθωρακισμένα οχήματα ή να καταρρίψουν τα τουρκικά αεροσκάφη σε λίγες μόνο ώρες κατά τη διάρκεια μιας αιφνιδιαστικής σύγκρουσης;
- Θα μπορούσαν αυτοί οι σαφείς αλλά φιλόδοξοι επιχειρησιακοί στόχοι να προωθήσουν την καινοτομία στην αμυντική σχεδίαση;
- Η απειλή να προκαλέσουμε μαζική φθορά στις στρατιωτικές υποδομές υψηλής αξίας σε σύντομο χρονικό διάστημα θα αποτρέψουν τη Τουρκία να επιτεθεί στον Ελληνισμό;
Μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο οι προσπάθειες για ενθάρρυνση της αντισυμβατικής σκέψης και για την ενίσχυση της αποτροπής δίδουν τις απαντήσεις.
Η στενή εστίαση στα επιχειρησιακά προβλήματα που σχετίζονται με μια τουρκική επίθεση στο Αιγαίο ή μια τουρκική εισβολή σε νήσο ή μικρονήσο, για παράδειγμα, μαζί με την αντίστοιχη έμφαση στην άρνηση της επιθετικότητας μέσω της ταχείας τριβής ως λύσης σε αυτά τα προβλήματα, θα μπορούσε πραγματικά να ενδυναμώσει την αποτροπή με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, ειδικά εάν οι αμυντικοί σχεδιαστές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής λαμβάνουν υπόψη τις ακούσιες συνέπειες. Συγκεκριμένα, αυτές οι προσπάθειες θα μπορούσαν να μειώσουν τις αμφιβολίες σχετικά με την προθυμία της Ελλάδας να παρέμβει αυτή τη στιγμή, να αυξήσει το κόστος διατήρησης μιας στρατηγικής άρνησης με την πάροδο του χρόνου και να προσδώσει στην Αθήνα τη βούληση εάν οι αντίπαλοι δεν αναστείλουν την επιθετική τους τακτική.
Αναζήτηση καινοτόμων λύσεων στον στρατηγικό σχεδιασμό
Στη μεθοδολογία στρατηγικού σχεδιασμού, οι στόχοι του πολέμου απορρέουν από τα συμφέροντα και τους στρατηγικούς στόχους της Ελλάδας, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες (ιδίως την πολιτική-οικονομική κατάσταση και τις στρατιωτικές μας ικανότητες έναντι του καθεστώτος και των δυνατοτήτων του εχθρού) και ορίζονται από τη κυβέρνηση ως οδηγία προς τις ένοπλες δυνάμεις (ΕΔ). Αυτοί οι στόχοι εξυπηρετούν τις ΕΔ ως κατευθυντήριες γραμμές για τη διαμόρφωση των σχεδίων της για πόλεμο. Ο ορισμός που προτείνεται σε αυτή την ανάλυση για τον στρατηγικό στόχο της Ελλάδας είναι: Εξουδετέρωση της στρατιωτικής απειλής που θέτει ο τουρκικός άξονας γύρω από τα σύνορα του Ελληνισμού με απαγόρευση πρόσβασης στις θαλάσσιες περιοχές μας, που κατοχυρώνονται από το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς Συνθήκες και την αποδυνάμωση των ομάδων διακίνησης μεταναστών από στρατιωτική και πολιτική άποψη.
Για αυτό το λόγο η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας και η Πολιτική Εθνικής Άμυνας, αντίστοιχα, είναι αξιοσημείωτο να προσαρμόσουν την επιχειρησιακή σχεδίαση προς μια Τουρκία ως ανταγωνιστή που προσπαθεί να ανατρέψει το status quo. Εξίσου σημαντικό, είναι να υποστηρίζουν ότι η καλύτερη άμυνα εξαρτάται από την άρνηση, σε αντίθεση με την τιμωρία των αντιποίνων ή την ανάσχεση καταστάσεων. Δηλαδή, πρέπει να πείσουμε τους αντιπάλους ότι μπορούμε και θα τους νικήσουμε. Όχι μόνο να αμυνθούμε επιτυχώς, αν επιτεθούν στην Ελλάδα. Πρέπει να διασφαλίσουμε την ικανότητα αποτροπής του εχθρού με άρνηση, πείθοντάς τον ότι δεν μπορεί να επιτύχει τους στόχους του μέσω της χρήσης ωμής βίας ή άλλων μορφών επιθετικότητας.
Επιπλέον, θα απαιτηθούν νέες στρατιωτικές έννοιες και δυνατότητες για να αποτραπεί η επίτευξη των στόχων τους με τη χρήση βίας. Εννοείται η Εθνική Στρατηγική Άμυνας, πρέπει να περιλαμβάνει έννοιες και δυνατότητες όπως «να επιτεθούμε σε διαφορετικούς πολλαπλούς στόχους στα αντίπαλα δίκτυα εναέριας, χερσαίας, θαλάσσιας και πυραυλικής άμυνας για να καταστρέψουμε τις κινητές πλατφόρμες προβολής ισχύος».
Η άρνηση είναι μια δελεαστική αμυντική στρατηγική για την αντιμετώπιση της αναθεωρητικής δύναμης, ειδικά μιας ρεβιζιονιστικής δύναμης όπως η Τουρκία που είναι έτοιμη να ξεκινήσει μια αιφνιδιαστική επίθεση για την αναζήτηση ενός τετελεσμένου γεγονότος. Σε τελική ανάλυση, η ικανότητα προστασίας της εθνικής μας κυριαρχίας με τις ημέτερες δυνάμεις είναι αναμφισβήτητα ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέψουμε τις επιθέσεις εναντίον μας, ή να κερδίσουμε γρήγορα έναν πόλεμο εάν αποτύχει η αποτροπή. Οι εναλλακτικές λύσεις, όπως τα αντίποινα και η ανάσχεση, έχουν προφανή μειονεκτήματα. Για παράδειγμα, τα αντίποινα (ή τιμωρία του επιτιθεμένου) συνήθως περιλαμβάνουν βομβαρδισμό ή αποκλεισμό του αντιπάλου έως ότου το κόστος της επιθετικότητας του γίνει τόσο υψηλό που τον αναγκάζει να εγκαταλείψει τις προσπάθειές του. Αυτή η στρατηγική έχει ένα μικτό, αν όχι μέτριο αποτέλεσμα, καθώς πολλοί αναλυτές είναι δύσπιστοι στη μέθοδο στόχευσης στη βούληση ενός εχθρού να αντισταθεί και όχι στην ικανότητά του να πολεμήσει, αν θα μπορούσε να αποτρέψει την επιθετικότητα ή να δημιουργήσει νίκη σε μια μεγάλη σύγκρουση. Η ανάσχεση, αντίθετα, συνεπάγεται την κινητοποίηση στρατιωτικών μας δυνάμεων σταδιακά και στη συνέχεια αντιστροφή των κερδών ενός αντιπάλου.
Παρά την κατανοητή επίκληση της στρατηγικής άρνησης, και ανεξάρτητα από τη συγκεκριμένη μορφή που παίρνει, παρουσιάζει εγγενείς προκλήσεις, οι οποίες μπορεί να είναι επαχθείς για μια γεωγραφικά νησιωτική δύναμη όπως ο Ελληνισμός που αντιμετωπίζει απειλή ενάντια σε αντίπαλο με υψηλό κίνητρο. Η άρνηση μπορεί να απαιτήσει να ξεπεραστεί μια δυσμενής ισορροπία στρατιωτικής ισχύος από την αρχή μιας σύγκρουσης επειδή ο επιτιθέμενος θα πολεμήσει κοντά στις υποδομές του και θα μπορούσε να επιλέξει την ώρα και τον τόπο της επίθεσής του. Στην περίπτωση μιας έκτακτης ανάγκης στο Καστελόριζο, για παράδειγμα, η Τουρκία θα συγκεντρώσει τις επιθετικές δυνάμεις της στην Αντάλεια και το Ακσάζ, ενώ η Αθήνα θα απαιτηθεί να ενισχύσει τις άμυνες της στην περιοχή για πάνω από 200 μίλια μακριά. Επιπλέον, η άρνηση μπορεί επίσης να απαιτήσει την υπερνίκηση μιας δυσμενούς ισορροπίας συμφερόντων, δεδομένου ότι ένας επιτιθέμενος νοιάζεται για το πολιτικό αντίκρισμα που είναι αρκετό για να ξεκινήσει έναν πόλεμο.
Συνδυάζοντας αυτές τις προκλήσεις, εάν καθυστερήσουμε να προσαρμοστούμε και να καινοτομήσουμε όταν αντιμετωπίζουμε νέες απειλές, ειδικά εάν οι παλαιότεροι τρόποι πολέμου που δεν έχουν δοκιμαστεί καθοριστικά, θα μπορούσε να αφήσουν τον Ελληνισμό χωρίς τα απαραίτητα εργαλεία για να εφαρμόσουμε μια αποτελεσματική στρατηγική άρνησης καθώς τα προηγούμενα στρατιωτικά πλεονεκτήματά μας συνεχίσουν να μειώνονται.
Ένας τρόπος αντιμετώπισης αυτών των περιορισμών είναι να επικεντρωθούμε σε ένα σύνολο επίλυσης των λειτουργικών προβλημάτων. Για παράδειγμα, εάν οι υπεύθυνοι σχεδιασμού του ΥΕΘΑ ανησυχούν περισσότερο ότι οι αντίπαλοι ενδέχεται να διεξάγουν αμφίβιες ή χερσαίες με τεθωρακισμένα, επιθέσεις μεγάλης κλίμακας, τότε θα μπορούσαμε να επιλέξουμε να επικεντρωθούμε περισσότερο στην καταστροφή μεγάλου αριθμού κρίσιμων στόχων, αιφνιδιαστικά, εντός των περιοχών του αντιπάλου.
Εάν οι διακλαδικές επιχειρήσεις έχουν την ικανότητα να απειλήσουν αξιόπιστα να βυθίσουμε όλα τα πολεμικά σκάφη επιφανείας, και τα υποβρύχια του αντιπάλου εντός σύντομου χρονικού διαστήματος, οι Τούρκοι ηγέτες θα σκεφτούν δύο φορές πριν ξεκινήσουν έναν αποκλεισμό ή εισβολή π.χ. στο Καστελόριζο. Έτσι θα αναρωτηθούν αν αξίζει να θέσουν σε κίνδυνο ολόκληρο το στόλο τους. Αυτό θα ενίσχυε την αποτροπή με άρνηση, στο βαθμό που η Τουρκία δεν θα ήταν σε θέση να πραγματοποιήσει βίαια επίθεση ή να βασιστεί στον εξαναγκασμό, αλλά και η ικανότητα εξάλειψης ακριβών οπλικών στοιχείων όπως τα σύγχρονα σκάφη θα μπορούσαν να έχουν την προσθήκη μπόνους συνεισφοράς στην αποτροπή με ανάσχεση.
Οι στόχοι μας πρέπει να είναι: η επίτευξη της νίκης, που σημαίνει την επιβολή των όρων της Ελλάδας για τον τερματισμό του πολέμου, εμποδίζοντας έτσι το τουρκικό άξονα να επιτύχει ένα στρατηγικό-στρατιωτικό επίτευγμα να νικήσει τη στρατιωτική δύναμη του άξονα στο Αιγαίο και Μεσόγειο θάλασσα καταστρέφοντας τις στρατιωτικές δυνατότητες και υποδομές του και δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την πρόληψη της αποκατάστασής του για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Συμπεράσματα
Όσο οι αναθεωρητικοί Τούρκοι απειλούν εμείς χρειάζεται με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα να προετοιμάζουμε τις αμυντικές δομές για τις όποιες εξελίξεις. Υπό το πρίσμα, λοιπόν, της εξελισσόμενης τουρκικής απειλής, οι υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων θα πρέπει να επαναξιολογούν περιοδικά την αμυντική και επιθετική στρατηγική για την αντιμετώπισή της, λαμβάνοντας υπόψη τις ακόλουθες επιλογές:
- Ενίσχυση της τρέχουσας στρατηγικής, η οποία απαιτείται να είναι τριπλή: καθυστέρηση και διατάραξη του ρυθμού συσσώρευσης του εχθρού με στρατιωτικά και πολιτικά μέσα, οικοδόμηση αποτροπής με την ανάπτυξη καταδρομικής στρατιωτικής δύναμης, και την ανάπτυξη ισχυρών αμυντικών ικανοτήτων.
- Έναρξη περιορισμένης στρατιωτικής επιχείρησης για τη μείωση της απειλής, ρισκάροντας ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί σε έναν ευρύτερο πόλεμο, ή
- Έναρξη ενός πολέμου ευρείας κλίμακας που θα μπορούσε να μετατραπεί στο χειρότερο σενάριο ενός γενικευμένου πολέμου. Σε κάθε περίπτωση, το πολιτικό κλιμάκιο θα πρέπει να προετοιμαστεί για να δώσει εντολή στο αμυντικό κατεστημένο να προετοιμαστεί για πόλεμο, ο οποίος θα μπορούσε να ξεσπάσει χωρίς η Ελλάδα να τον επιλέξει ή να τον θέλει, με σενάρια επιδείνωσης ή πρωτοβουλίας από τον εχθρό.
Επίλογος
Υπάρχει μια σαφής λογική άρνησης σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από την τουρκική πλευρά ως αμφισβητούμενα σύνορα με ισχυρές δεσμεύσεις ασφαλείας του Ελληνισμού. Υπάρχει επίσης μια επιτακτική απαίτηση για νέες επιχειρησιακές ιδέες για την αποτροπή των εχθρικών παραγόντων να κυριαρχήσουν σε αυτές τις περιοχές καθώς οι στρατιωτικές ισορροπίες μετατοπίζονται με επικίνδυνους τρόπους. Και υπάρχει αντίστοιχη ανάγκη να ξεπεραστούν τα οργανωτικά εμπόδια στην προσαρμογή και την καινοτομία, τα οποία μπορούν να κρατήσουν μακριά αυτές τις έννοιες.
Οι προσπάθειες για την επινόηση νέων εκδόσεων άρνησης θα πρέπει να επιδιώκουν λύσεις που είναι αρκετά ευέλικτες για να δώσουν ευκολία στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής όταν οι εντάσεις είναι υψηλές. Αυτό συνεπάγεται, στενότερη συνεργασία με συμμάχους, αμυντικούς συνεργάτες και εταίρους για τη βελτίωση της ανθεκτικότητάς μας και τη διασφάλιση ότι ο Ελληνισμός έχει την επιλογή της κλιμάκωσης σε περίπτωση σύγκρουσης, αντί να προχωρήσουμε στη ταχεία τριβή. Αυτές οι προσπάθειες πρέπει επίσης να δώσουν προτεραιότητα σε λύσεις που είναι βιώσιμες με την πάροδο του χρόνου. Εν τέλει, και ίσως το πιο σημαντικό, αυτές οι προσπάθειες πρέπει να τονίζουν προσεγγίσεις που είναι αρκετά ευέλικτες για να ενισχύουν την αποτροπή σε μια σειρά από σενάρια. Τέλος απαιτείται η αποφυγή σημειακών λύσεων οι οποίες, όπως έχει αποδειχτεί στο πρόσφατο παρελθόν, δεν μπορούν να προσαρμοστούν για την αντιμετώπιση εναλλακτικών μορφών επιθετικότητας.
*Ο Υποναύαρχος (εα) Δημήτριος Τσαϊλάς ΠΝ δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.
Σημείωση: Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: https://www.usay.gr/slider/enischyei-tis-ellinikes-enoples-dynameis-i-omogeneia-anoigei-logariasmos-katatheseon/
