Πύρρος Σπυρομήλιος: Ο Μεγάλος Άγνωστος Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού

Γράφει ο ιστορικός Παναγιώτης Γέροντας

Δύσκολα κάποιος θα βρει έναν Αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού μονοδιάστατο. Τα στέλεχη του Ναυτικού Όπλου ίσως λόγω της Θάλασσας “που ανοίγει τα μάτια”, ίσως λόγω της τεχνικής φύσης των πολεμικών πλοίων, που απαιτεί κατοχή πολλών και διαφορετικών ειδών γνώσεων, ίσως ακόμη και λόγω του ελιτίστικού χαρακτήρα που διαμορφώθηκε μέσα από χρόνια παράδοσης, είναι ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Στην μάχη επιδεικνύουν αυταπάρνηση και εγωισμό, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τους Κυβερνήτες των Υποβρυχίων, οι οποίοι κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο διαγωνιζονταν στο ποιός θα βυθίσει περισσότερους στόχους, ενώ διαθέτουν πνεύμα νεωτεριστικό και ευελίξιας προσπαθώντας να βρουν την καλύτερη δυνατή λύση. Παράλληλα αναπτύσσουν κλίσεις στην πολιτική (πράγμα το οποίο είχε δυσμενείς επιπτώσεις στην καριέρα πολλών Αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού κατά τον Μεσοπόλεμο και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) αλλά και στις τέχνες και τα γράμματα. Το αστείρευτό τους πνεύμα είναι αδύνατο να περιοριστεί στα αυστηρά πλαίσια της στρατιωτικής ζωής.

Ένας σημαντικός Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού, ο οποίος δυστυχώς παραμένει σχετικά άγνωστος είναι ο Πύρρος Σπυρομήλιος. Η καταγωγή του ήταν από την Χειμάρρα της Βορείου Ηπείρου, από την οικογένεια των Σπυρομήλιων, η οποία έβγαλε αγωνιστές του Βορειοηπειρωτικού Αγώνα. Ο πατέρας του Νικόλαος ήταν ο αδελφός του Σπύρου Σπυρομήλιου, ο οποίος στον Μακεδονικό Αγώνα έφερε το ψευδώνυμο “Καπετάν Μπούας”, ενώ το 1914 κήρυξε την αυτονομία της Βορείου Ηπείρου στην Χειμάρρα. Ο Πύρρος Σπυρομήλιος αποφοίτησε από την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1934 και ξεχώρισε για το θάρρος του κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ενώ ο Ελληνικός Στρατός προέλαυνε στην Βόρεια Ήπειρο και οι Άγιοι Σαράντα είχαν απελευθερωθεί, ο Σημαιοφόρος Π. Σπυρομήλιος ΒΝ, ο οποίος υπηρετούσε στην Ναυτική Διοίκηση Βορείου Ηπείρου ζήτησε από τον διοικητή του να τεθεί επικεφαλής του αποσπάσματος που θα κατελάμβανε την πόλη της Χειμάρρας, διότι ήθελε να είναι αυτός πρώτος που θα έμπαινε στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Η άδεια δόθηκε και ετέθη επικεφαλής αποσπάσματος από 25 χωροφύλακες και ένα ναύτη εθελοντή. Ο ίδιος ο Σπυρομήλιος θα περιγράψει την συγκινητική στιγμή:

«Πεζοπορούντες επί δεκάωρον περίπου εισήλθομεν εις την Χειμάρρα άνευ αντιστάσεως γενόμενοι δεκτοί υπό των κατοίκων με έξαλλον ενθουσιασμόν και ύψωσα την Ελληνικήν Σημαίαν εγκαταστήσας τας πρώτας Ελληνικάς Αρχάς. Ουδεμία μάχη συνήφθη και η ως άνω ενέργειά μου δεν δύναται να χαρακτηρισθή ως επιχείρησις.» (Έγγραφο Κυβερνήτη αντιτορπιλικού “Δόξα”, Αντιπλοιάρχου Σπυρομήλιου υπ’ αριθ. 235, 18/2/1952 προς την Σύνταξιν της Πολεμικής Εκθέσεως).

Αργότερα όμως, την 1η Μαρτίου του 1941 ο Σημαιοφόρος Σπυρομήλιος έδειξε απαράμιλλο θάρρος. Λόγω διαταγής του Υπουργείου Ναυτικών για χρησιμοποιήση του όρμου Πανόρμου της Χειμάρρας για ανεφοδιασμό, διετάχθη από τον Διοικητή της Ναυτικής Διοίκησης Βορείου Αιγαίου να διενεργήσει γρίπιση ναρκών. Για τον σκοπό αυτόν διετέθησαν δύο μικρά επίτακτα πετρελαιοκίνητα πλοία. Στο πρώτο επέβη ο Σπυρομήλιος με έναν Υπαξιωματικό και ένα Ναύτη και στο δεύτερο ο Αρχικελευστής Καλαμποκίδης. Το πρώτο για οπλισμό είχε ένα φορητό πολυβόλο, ενώ το δεύτερο για άμυνα δεν είχε παρά το περίστροφο του Αρχικελευστή Καλαμποκίδη. Κατά τα μεσάνυκτα δίπλα τους ανεδύθη ιταλικό υποβρύχιο. Ο Σημαιοφόρος Σπυρομήλιος διέταξε να ποντιστεί το σύρμα της γρύπισης και ταχύτατα με το πλοίο του κινήθηκε ανάμεσα στο υποβρύχιο και τον ανυπεράσπιστο Καλαμποκίδη βάλλοντας παράλληλα με το φορητο πολυβόλο εναντίον του υποβρυχίου. Το ιταλικό υποβρύχιο απάντησε με το πολυβόλο του και τα δύο Α/Α πολυβόλα του. Η μάχη κράτησε 10 λεπτά, οπότε και το ιταλικό υποβρύχιο κατεδύθη.

Μεταπολεμικά, ως Πλοίαρχος, υπηρέτησε στο Αρχηγείο του ΝΑΤΟ στη Μάλτα (1955 – 1957) και το 1958 πήρε μέρος στις διαπραγματεύσεις των Αγίων Σαράντα για τον διακανονισμό του διαύλου της Κέρκυρας. Αποστρατεύτηκε με αίτησή του το 1959. Στις 2 Απριλίου 1959, ο Σπυρομήλιος ανέλαβε τη Γενική Διεύθυνση του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ). Επί Σπυρομήλιου καθιερώθηκαν πολλές νέες πολιτισμικές εκπομπές, όπως εκείνες της σειράς «Ηθογραφικά ταξίδια στην Ελλάδα» και «Ιστορίες που τραγούδησε ο λαός μας». Οι θεατρικές εκπομπές (που άρεσαν και στον ίδιο) ανοίχτηκαν στο σύγχρονο ρεπερτόριο και η επιστημονική σειρά «Ομιλούν οι ειδικοί» που παρουσίαζε ο Κωστής Μεραναίος, είχαν ένα απρόβλεπτα μεγάλο ακροατήριο.

Ο Σπυρομήλιος ήταν και ο εμψυχωτής των συναυλιών της συμφωνικής ορχήστρας του ΕΙΡ έξω από το στούντιο, καθώς και των διαγωνισμών σοβαρής μουσικής, παιδικού παραμυθιού και παιδικής ζωγραφικής. Ανεκπλήρωτο, όμως, όνειρό του ήταν ν’ αποκτήσει η Ραδιοφωνία μια αποκλειστικά δική της συμφωνική ορχήστρα. Κάλεσε, μάλιστα, ως οργανωτή τον διαπρεπή Βιενέζο μαέστρο Φραντς Λιτσάουερ. Ωστόσο, κάποιες διαφωνίες με τους μουσικούς άφησαν το όνειρο απραγματοποίητο. Από τα παραλειπόμενα της “δράσης” του είναι και η Μελίνα Μερκούρη. Σύμφωνα με αρκετές μαρτυρίες ο Πύρρος Σπυρομήλιος υπήρξε ο μεγάλος έρωτάς της.

Στις 31 Μαρτίου του 1961, ο Πύρρος Σπυρομήλιος απέπλευσε για το τελευταίο του ταξίδι. Ήταν 48 χρονών.

Φωτογραφία 1: Έξω από το Λιμεναρχείο των Αγίων Σαράντα. Από αριστερά προς τα δεξιά: Δημήτρης Αλουπογιάννης, Λιμενάρχης Αγίων Σαράντα, Τρύφων Κωνσταντινίδης Ναυτικός Διοικητής Βορείου Ηπείρου, Ιωάννης Πολυχρονιάδης Πλωτάρχης ΒΝ και Πύρρος Σπυρομήλιος Σημαιοφόρος ΒΝ (Ναυτική Ελλάς, Ιούλιος 1998)

Φωτογραφία 2: Ο Πύρρος Σπυρομήλιος ως Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας.