Μπορεί να κρατήσει η συμμαχία Πούτιν Ερντογάν;

Ο Ερντογάν με τη βοήθεια του Πούτιν πρωταγωνιστής στη διεθνής σκηνή: Μπορεί να κρατήσει η συμμαχία τους;

Γράφει ο Κωνσταντίνος Νικολετόπουλος
Δημοσιογράφος

Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, η Τουρκία αποφάσισε να αλλάξει στρατόπεδο. Αιτία είναι μεν η πίστη του Ερντογάν ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται πίσω από τη προσπάθεια ανατροπής του και, αφετέρου, η έλλειψη αλληλεγγύης της Δύσης και των ΗΠΑ, κυρίως, στη προσπάθεια της Τουρκίας να ανατρέψει το καθεστώς Άσαντ.  Οι ΗΠΑ αποφάσισαν βλέποντας την αυξημένη επιρροή της Ρωσίας σε πρώτη φάση αλλά  και του Ιράν, κυρίως στη Συρία, να συμμαχήσουν με τους Κούρδους . Έτσι λοιπόν ο Ερντογάν, από το 2016 και μετά, ανέπτυξε μια εξαιρετική σχέση με τον Πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν. Αυτή η σχέση έχει κάνει το Τούρκο πρόεδρο έναν από τους απόλυτους πρωταγωνιστές στη διεθνή σκηνή.

Να δούμε λίγο τί έχει πετύχει ο Ερντογάν και η Τουρκία σήμερα στη Συρία, το Ιράκ και τη Λιβύη. Έχοντας πάντα την ανοχή των Ρώσων, έχει καταφέρει, τουλάχιστον στο τομέα της Μέσης Ανατολής, να μετατρέψει τη συνθήκη της Λωζάννης σε ένα κουρελόχαρτο  και αυτό γιατί σήμερα κατέχει  το Αφρίν, το Ιντλίμπ, την Αλ Μπάμπ και τη Τζαραμπαλούς, πόλεις και περιοχές που με βάση τη συνθήκη της Λωζάννης, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του συριακού εδάφους.

Αυτό πρέπει να προβληματίσει ιδιαίτερα την Ελλάδα, καθώς βλέπουμε ότι η Τουρκία χάρις στην ανοχή του Πούτιν, και αυτό είναι προφανές, έχει προχωρήσει χωρίς να υπάρχουν έντονες αντιδράσεις πέρα από λεκτικές καταδίκες, σε αναθεώρηση κομματιών διεθνών συνθηκών, όπως αυτή της Λωζάννης. Η Ελλάδα θα πρέπει να ακολουθήσει μια πιο επιθετική πολιτική, αν θέλει να είναι πρωταγωνιστής των εξελίξεων ακολουθώντας τη  δική της ατζέντα και διαβάζοντας τον αντίπαλο. Η Τουρκία μπορεί να έχει αρκετές νίκες επί συριακού εδάφους, όμως έχει ένα  τρωτό σημείο και αυτό δεν είναι άλλο από το μέτωπο του Ιντλίμπ.

Η Τουρκία έχει φανεί ως τώρα ότι σε αυτή τη πόλη, την οποία προσπαθεί να κρατήσει με νύχια και με δόντια, είναι εξαιρετικά ευάλωτη. Το Φεβρουάριο είχαμε μια μεγάλη ήττα του τουρκικού στρατού από τις επιδρομές της ρωσικής αεροπορίας. Τουλάχιστον 34 Τούρκοι στρατιώτες σκοτώθηκαν στις 27 Φεβρουαρίου 2020, στη πιο μαύρη μέρα για το τουρκικό στρατό από το 1994 και τη σφαγή του Μπίλγκολ και μετά. Ένα πολύ ασφαλές συμπέρασμα στο μέτωπο του Ιντλίμπ είναι ότι, στην ουσία, ο Ερντογάν πατάει σε δυο σκοινιά,  γιατί τολμώ να πω ότι δε δίνει καμία κάλυψη ούτε στους Τζιχαντιστές, αλλά και, όπως είδαμε στα γεγονότα του Φεβρουαρίου του 2020, δεν επιθυμεί και να τα βάλει με τους Ρώσους. Ο Ερντογάν δεν θέλει να βάλει σε κανένα κίνδυνο τη συμμαχία του με τον Πούτιν  και για αυτό το λόγο έχει δώσει εντολή στο στρατό του να μην απαντάνε στα πυρά του ρωσικού στρατού και της ρωσικής αεροπορίας.

Άρα βλέπουμε ότι  στο μέτωπο της Συρία με τις κοινές περιπολίες, στις οποίες συμμετέχουν περίπου 1.000 στρατιώτες των δυο χωρών, αλλά και με τη τουρκική στρατιωτική παρουσία στη Συρία, που ξεπερνά τα 10.000 άτομα, Πούτιν και Ερντογάν έχουν αναπτύξει μια συνεργασία, η οποία μπορεί να έχει διαφωνίες και προβλήματα, έχει όμως καταστήσει τη Ρωσία και τη Τουρκία τις κυρίαρχες δυνάμεις στη περιοχή της Μέσης Ανατολής  και έχει απομακρύνει το ΝΑΤΟ και τη Δύση γενικότερα από την ευρύτερη περιοχή.

Συμπληρωματικά,  ένα ακόμα μέτωπο  στο οποίο συνεργάζονται στενά Πούτιν και Ερντογάν είναι η περιοχή του Καυκάσου και συγκεκριμένα το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Οι ΗΠΑ από το 1994 και μετά έχουν μείνει σε μια απαρχαιωμένη θέση, στη διατήρηση του status quo  στη περιοχή όπως αυτό ήταν το 1994. Αυτή ακριβώς τη θέση εκμεταλλεύτηκε η Ρωσία και προσέγγισε τη Τουρκία για να τη φέρει ακόμα πιο κοντά της. Η Τουρκία και η Ρωσία  είναι πλέον πρωταγωνιστές στο μέτωπο  του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Αρχικά συνεργάστηκαν στενά στην επικράτηση του Αζερμπαιτζάν, με την Ρωσία να δίνει άδεια στην Τουρκία να στείλει μεγάλη μονάδα ειδικών δυνάμεων ( 600 άντρες) και μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο μέτωπο. Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη της Τουρκία έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην επικράτηση των  Αζέρων στο πόλεμο που κράτησε 44 μέρες. Ωστόσο,  στη συμφωνία που υπογράφηκε μεταξύ Αζερμπαιτζάν, Ρωσίας και Αρμενίας, ο Πούτιν ναι μεν ήθελε να ικανοποιήσει τον Ερντογάν και να του δώσει κέρδη, αλλά σε καμία περίπτωση τόσα πολλά που να φαίνεται ο Ερντογάν ως απόλυτος κυρίαρχος της περιοχής του Καυκάσου.

Έτσι, ο Ρώσοι έχουν στο έδαφος του Ναγκόρνο Καραμπάχ 1960 στρατιώτες,  ενώ η Τουρκία στο κοινό κέντρο παρατήρησης που έχει δημιουργηθεί στη πόλη Αγκντάμ  το πολύ 60 στρατιώτες. Βλέπουμε λοιπόν ότι τόσο στο Καύκασο όσο και στη Συρία, η Ρωσία θέλει να έχει το πάνω χέρι δεσμεύοντας παράλληλα την Τουρκία με όσες  περισσότερες συμφωνίες γίνεται ,έτσι ώστε η Τουρκία να μη γυρίσει ολοκληρωτικά στη Δύση.

Η Ουκρανία είναι ο άγνωστος Χ. Η Τουρκία πρόσφατα έγινε γνωστό ότι έστειλε μια μοίρα μη επανδρωμένων αεροσκαφών, αποτελούμενη από 30 μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Κίεβο. Οι Ουκρανοί στρατιωτικοί είναι ενθουσιασμένοι από τη νίκη των Αζέρων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και κυρίως με το τρόπο που ήρθε αυτή. Το Κίεβο μετακινεί συνεχώς μεγάλες δυνάμεις, κυρίως τεθωρακισμένων, στη γραμμή των συνόρων. Φαίνεται ότι η συμφωνία του Μίσνκ κρέμεται από μια κλωστή. Εδώ είναι το μεγαλύτερο ρίσκο για τον Ερντογάν, τυχόν ενεργή εμπλοκή του σε επιχειρήσεις στο πλευρό του ουκρανικού στρατού, θα τον οδηγήσει σε ευθεία σύγκρουση με το Κρεμλίνο,κάτι που σαφώς δεν επιθυμεί ο ίδιος.

Τι πιθανολογώ λοιπόν ότι θα γίνει.  Ρωσία και Τουρκία, αν δουν ότι η εκεχειρία πάει να καταρρεύσει, θα συμφωνήσουν για  τη δημιουργία κοινού κέντρου παρατήρησης σε περιοχές όμως που ζουν οι Τάταροι, μουσουλμανικό φύλο. Έτσι με αυτό τον τρόπο, η Ρωσία θα εξασφαλίσει τη μη συμμετοχή των τουρκικών δυνάμεων σε περίπτωση επιχείρησης του ουκρανικού στρατού, ενώ και οι τουρκικές ανησυχίες όσον αφορά τους Τατάρους θα μειωθούν.

Για την χώρα μας έχω να σημειώσω ότι η Τουρκία θέλει πάση θυσία να προχωρήσει σε αναθεώρηση της συνθήκης της Λωζάννης, αυτό είναι γνωστό.  Για αυτό δε πρέπει σε καμία περίπτωση να γίνει πολυμερής συνεδρίαση των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου  με θέμα ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα. Αν  συγκληθεί μια συνεδρίαση, δεδομένου ότι Ελλάδα, Τουρκία,  Γαλλία  και Ιταλία βρέχονται από τη Μεσόγειο Θάλασσα, η Τουρκία θα βρει την ευκαιρία να θέσει ζήτημα αναθεώρησης της συνθήκης της Λωζάννης, καθώς στη σύνοδο θα συμμετέχουν 4 κράτη που έχουν υπογράψει τη συνθήκη πριν 100 περίπου χρόνια . Πολύ φοβάμαι ότι με μια σύνοδο τέτοια πηγαίνουμε κατευθείαν στη Χάγη, όπου εκεί σε καμία περίπτωση δε θα βγούμε κερδισμένοι.

Τι μπορεί να γίνει: Όπως είπα να έχουμε δική μας ατζέντα, παραδείγματος χάρη ο αγωγός East Mead  πρέπει να γίνει και μάλιστα γρήγορα. η Τουρκία ήδη προμηθεύεται φυσικό αέριο από Ρωσία και Αζερμπαϊτζάν. Επίσης πρέπει να γίνουμε πρωταγωνιστές των εξελίξεων και όχι να απέχουμε από αυτές. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εγκληματικής εξωτερικής πολιτικής από τη χώρα μας ήταν η απεμπλοκή μας από το πόλεμο του Αφγανιστάν.  Εκεί είχαμε στείλει ένα τάγμα ειδικής σύνθεσης το οποίο έκανε αξιόλογο έργο στη περιοχή της  Καμπούλ. Το τάγμα αυτό έφυγε από τη χώρα το 2012. Αυτό ήταν ένα τραγικό λάθος, διότι 9 χρόνια μετά η διεθνής διάσκεψη για την ειρήνη στο Αφγανιστάν γίνεται στη Τουρκία, με τη γείτονα να αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο στην επόμενη μέρα ύστερα από την αποχώρηση των Αμερικανών. Το κλείσιμο της πρεσβείας μας στη Συρία ήταν κάτι που δεν έπρεπε να γίνει, γιατί αφήσαμε τη Τουρκία να είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής, ο οποίος αναθεώρησε 3 φορές τη συνθήκη της Λωζάννης έχοντας καταλάβει εδάφη ενός κυρίαρχου κράτους.

Όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις πρέπει επιτέλους να αποφασίσουν αν θέλουν τη χώρα μας πρωταγωνιστή των εξελίξεων ή  περικυκλωμένη από τη Τουρκία όπως είναι τώρα.  Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Ερντογάν έχει σε συντριπτικό βαθμό πετύχει τους στόχους το , το θέμα είναι αν και πότε θα περάσει τη κόκκινη γραμμή του Κρεμλίνου .