Daesh και Αφρική: Μια νέα απειλή;
Γράφει ο Αλέξανδρος Νίκλαν
Σύμβουλος Θεμάτων Ασφαλείας
Υπάρχει μια έντονη εστίαση προς την Νότιο Αφρική και ειδικά προς την χώρα της Μοζαμβίκης, όπου φαίνεται πώς το Daesh έχει αναπτύξει δραστηριότητα σε σχεδόν συγκροτημένα σώματα στρατού καταφέρνοντας να φέρει υπό την επιρροή του ολόκληρες περιοχές ακόμα και πόλεις της χώρας εκεί.
Επειδή σε τέτοια θέματα ακαδημαϊκές περιγραφές και θεωρίες δεν χωράνε, καλό είναι να βάλουμε μερικά πράγματα πάντα σύμφωνα με την πληροφόρηση από τα διαδραματιζόμενα που φυσικά έχουμε από δεύτερο χέρι, καθώς το νότιο μέρος της ηπείρου της Αφρικής, είναι μάλλον “εκτός δικτύου” πληροφόρησης της Ευρώπης, πόσο μάλλον της χώρας μας. Οπότε όποιες πληροφορίες διαθέτουμε, είναι καθαρά από άλλες πηγές εκεί και φυσικά από κανάλια που ως Geopolitics εμπιστευόμαστε όσον αφορά την ροή πληροφορίας τους.
Αρχικά να αναφερθεί πώς το Daesh δεν σταμάτησε ποτέ να υπάρχει. Αντίθετα, από το 2016 και μετά, πάρα πολλοί είχαν επισημάνει τον κίνδυνο διασποράς του σε περιοχές της Αφρικής και της Ασίας όπου οι παρεμβάσεις του δυτικού κόσμου είναι εξ’ορισμού ελάχιστες και η αντίστοιχη ικανότητα των χωρών στις παραπάνω ηπείρους, για ελέγχους και μέτρα ασφαλείας, είναι σχεδόν μηδαμινή (εξαιρείται η Κίνα και η Ιαπωνία που στην Ασία έχουν αντιμετωπίσει δραστικά την τρομοκρατία).
Γιατί η εξάπλωση του ακραίου Ισλαμιστικού πυρήνα του Daesh ήταν εντονότερη στην Αφρική, προφανώς έχει να κάνει με τους παρακάτω λόγους:
– Μηδενικός έλεγχος και μέτρα ασφαλείας
– Ελάχιστη παρουσία δυτικών δυνάμεων
– Πολλαπλοί πόροι χρηματοδότησης τρομοκρατικών ομάδων μέσω φυσικών αλλά και αστικών πόρων
– Γεωμορφία εδάφους (βουνά, ζούγκλα, σπηλιές κτλ. ) σε σύγκριση με την Μ.Ανατολή και την δική της γεωμορφία
– Ιδανικό σημείο ελέγχου ροών ναυτικών οδών (ανατολική και νοτιοανατολική Αφρική με “θέα” προς Ινδικό ωκεανό και Περσικό κόλπο)
– Χιλιομετρική απόσταση απΌ συμβατικές δυνάμεις της Δύσης
– Τεράστιες δεξαμενές στρατολόγησης με ελάχιστο αντίτιμο, από πολέμαρχους και μισθοφόρους.
Τα παραπάνω, ως μερικές μόνο από τις παραμέτρους που ευνόησαν την ανάπτυξη του Daesh, δείχνουν πώς όλο αυτό που συμβαίνει προφανώς είχε βρει γόνιμο έδαφος και ελάχιστα εμπόδια, δημιουργώντας έτσι και τις σημερινές συνθήκες παρουσίας των Ισλαμιστών ( ;;; ) τρομοκρατών.
Είναι όμως πραγματικά Ισλαμιστές ασπαζόμενοι την ιδεολογία της Τζιχάντ; Εδώ τα πράγματα τείνουν να λένε κάτι διαφορετικό. Αρκετές πληροφορίες φέρουν στις Αφρικανικές ομάδες τρομοκρατών να βρίσκονται διάφορα άτομα, από διαφορετικές φυλές, ιδεολογίες και θρησκευτικά πιστεύω. Οι περισσότεροι μάλλον είναι μισθοφόροι, που απλά δέχτηκαν τα χρήματα ως μισθό, λόγω της ένδειας που αντιμετωπίζουν. Στη συνέχεια ανέπτυξαν δίκτυα που με χρήση βίας έχουν παρουσιάσει μια δύναμη που φέρει πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από το Daesh της Μ.Ανατολής. Δεν υπάρχει για παράδειγμα κανένα κεντρικό πρόσωπο (Ιμάμης/Πνευματικός), παρά μόνο μια κεντρική αναφορά στην ιδεολογία της Τζιχάντ που μόνο ως δικαιολογία χρησιμοποιείται για τις επιθέσεις τους. Επίσης, δεν στοχεύουν μόνο σε Χριστιανούς ή άλλες ομάδες θρησκευτικής ιδεολογίας, παρά μόνο έναντι περιοχών και αστικών κέντρων με ικανό πλούτο.
Για παράδειγμα, η κατάληψη του λιμανιού της Miocimboa da Praia (Μοζαμβίκη/Τανζανία) δεν θεωρείται κάτι σημαντικό ως συμβολικό σημείο αναφοράς Ισλαμικού χαρακτήρα. Είναι όμως ένα εξαρετικά σημαντικό σημείο όδευσης προς χρήση για λαθρεμπόριο που θα αποφέρει κέρδη για την χρηματοδότηση των οργανώσεων τους. Παράλληλα, δεν υπήρξε καμία προσπάθεια για επιβολή της Σαρία, παρά μόνο μια κατάληψη του λιμανιού και κατοχή με στρατιωτικό τρόπο. Το ίδιο επίσης συνέβη σε συγκρούσεις για κυριαρχία στις πηγές φυσικού αερίου και στα ορυχεία ρουμπινιών, στην επαρχία Cabo Delgado, όπου δόθηκαν μάχες με το στρατό της χώρας για την κατοχή τους. Προς το παρόν δεν τα κατάφεραν να επικρατήσουν στην περιοχή, όμως ενδεικτικά αναφέρεται πώς ετησίως οι συγκεκριμένοι πόροι πλούτου, αποδίδουν περίπου 50 δίς δολάρια ( !!!!είπαμε κάτι για φτωχές χώρες;;; ) ετησίως.
Το ερώτημα τώρα που προκύπτει είναι τί θα γίνει από εδώ και εμπρός, καθώς οι τρομοκράτες που φέρονται να σχετίζονται με το Daesh κινούνται εντελώς διαφορετικά από ότι γνωρίζαμε και δείχνουν μια διαφορετική προσέγγιση στην ανάπτυξη τους. Για παράδειγμα, καταλαμβάνουν ένα αστικο κέντρο μιας χώρας, απομυζούν ό,τι έχει και μετά αλλάζουν περιοχή και πόλη. Μια κλασσική τακτική πολέμαρχων και μισθοφόρων. Δεν σκοπεύουν ούτε στην κατήχηση προς το Ισλάμ, ούτε προς την δημιουργία Χαλιφάτου, όπως έγινε αντίστοιχα στην περιοχή του Λεβάντ στα μέσα της δεκαετίας του 2010-2020.
Σύμφωνα πάντα με τις πληροφορίες μέχρι τώρα από χώρες όπως το Μαλί, τον Νίγηρα, την Νιγηρία, την Δημοκρατία του Κογκό και τώρα την Μοζαμβίκη, τα παρακάτω ως συνέχεια θα πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα.
– Η άμεση εξάπλωση και σε άλλες χώρες στην υποσαχάρια Αφρική αλλά και σε χώρες κάτω από τον Ισημερινό στην ήπειρο αυτή.
– Η έλλειψη ισχυρής δύναμης που θα τοποθετήσει σημεία ελέγχου έναντι των ροών αυτών. Ιδανικά μια χώρα ή ένας συνδυασμός χωρών της Αφρικής με ισχυρό στράτευμα και με εκπαίδευση που θα αναπτύξουν και ικανότητα ρυθμιστή ασφαλείας.
– Η διακοπή της παράνομης μετανάστευσης. Υπολογίζεται πώς μόνο από αυτό οι τρομοκράτες κερδίζουν περίπου 10-20.000$ ανά μετανάστη!
– Η προφανέστατη θέληση να ελέγχουν θαλάσιες οδούς πλησίον της ανατολικής Αφρικής.
Πιο αναλυτικά:
Για την εξάπλωση των μισθοφόρων/τρομοκρατών και σε άλλες χώρες. Πρέπει να σημειωθεί πώς ήδη υπάρχουν ενδείξεις πώς υπάρχει συγκέντρωση δυνάμεων στη δυτική μεριά της Ουγκάντα, ενώ σημειώνονται και συγκρούσεις στα σύνορα της Νοτίου Αφρικής με την Μοζαμβίκη. Το τελευταίο είναι εξαιρετικά ανησυχητικό, καθώς μια εισβολή τρομοκρατών και επικράτηση στη χώρα της Νοτίου Αφρικής, με τα ήδη βεβαρυμένα δεδομένα που γνωρίζουμε, λόγω πολιτικής αστάθειας και τάσεις εγκληματικότητας, θα δημιουργήσει ένα θύλακα που δεν θα είναι δυνατόν να διαλυθεί χωρίς συμπαγή συμμαχική στρατιωτική δύναμη. Η Νότιος Αφρική, τόσο λόγω πόρων όσο και λόγω θέσης και επιπέδου τεχνολογίας αποτελεί σημείο αναφοράς για την ήπειρο. Αν το Daesh επικρατήσει, τότε το πρόβλημα θα γίνει παγκόσμια απειλή.
Για την δημιουργία δύναμης ασφαλείας. Είναι προφανές γιατί χρειάζεται. Όπως και το γεγονός πως χώρες όπως είναι η Νιγηρία και η Ν. Αφρική μπορούν να παίξουν κύριο ρόλο σε όλο αυτό. Εκείνο που δεν φαίνεται, είναι πως μια ενδυνάμωση τους ενδέχεται να δημιουργήσει αλλαγή ισορροπιών που θα θίξει πολλά συμφέροντα, τόσο στην ήπειρο της Αφρικής όσο και εκτός αυτής. Όμως είναι δεδομένο πώς για να υπάρξει καταπολέμηση των τρομοκρατών εκεί, καμία παραδοσιακή δύναμη δεν μπορεί να επέμβει, ούτε κάποια από τις ανερχόμενες δυνάμεις (βλ. Κίνα π.χ. ). Το κόστος θα είναι τεράστιο, δεδομένης της απόστασης και της ανάγκης διατήρησης δυνάμεων στη περιοχή. Θεωρώ πώς είναι μονόδρομος μια τέτοια στήριξη τοπικής δύναμης , έστω και αν αυτό γίνει με σοβαρές εξαρτήσεις από τους υποστηρικτές της.
Για την παράνομη μετανάστευση δεν νομίζω πώς χρειάζεται να αναλυθεί πάρα πολύ ως ζήτημα. Είναι ένα καρκίνωμα στον πλανήτη που πρέπει να ελεγχθεί παρά τις “ανθρωπιστικές κραυγές” ακόμα και από κάποιους εντός του ΟΗΕ, που παραδόξως αυξάνουν τραπεζικούς λογαριασμούς μέρα με την μέρα όσο αυτή η κατάσταση διατηρείται. Ο ιδανικότερος τρόπος να κρατήσεις κάποιον στη χώρα του, είναι η χώρα του να αναπτυχθεί και να γίνει βιώσιμος τόπος. Προφανώς και χωράει μεγάλη συζήτηση όλο αυτό, όμως δεν μπορεί να γίνει στο συγκεκριμένο. Παρ’όλα αυτά, η παράνομη μετανάστευση είναι κάτι που δημιουργεί μόνο πληγές για τον πλανήτη και γεμίζει λογαριασμούς σε τράπεζες που κατέχουν επιτήδειοι εις βάρος όλων μας.
Οι θαλάσιες οδοί είναι ένα σοβαρό ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα κυβερνήσεις και οργανισμούς τα τελευταία χρόνια, καθώς η πειρατία και η ομηρεία πληρωμάτων αποφέρει πολλά δισεκατομμύρια δολάρια στους πειρατές. Παράλληλα, δίνει εύκολη δίοδο σε λαθρεμπόριο παντός είδους και φυσικά πόρους χρηματοδότησης για την ανάπτυξη των τρομοκρατικών ομάδων. Θεωρητικά μια ανάπτυξη και επικράτηση μιας δύναμης ασφαλείας στην περιοχή, θα μπορεί να αντιμετωπίσει την προσπάθεια θαλάσσιας επικράτησης των ισλαμιστών, όμως αυτό θα πάρει αρκετό διάστημα. Είναι ίσως το πιο δύσκολο πρόβλημα που πρέπει να βρει λύση τώρα πριν αναπτυχθεί ως πληγή. Έχουμε ήδη ένα ιστορικό παράδειγμα από το πόσο δύσκολο ήταν να αντιμετωπιστεί η πειρατία στις αρχές της δεκαετίας του 2010-2020 και πόσους πόρους χρειάστηκε. Λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός πώς οι επιχειρήσεις έγιναν πλησίον δραστικής εμβέλειας των δυτικών δυνάμεων στην Μεσόγειο και στις παρυφές της δυτικής Αφρικής.
Όπως είναι εμφανές, η διασπορά του Daesh ως ιδεολογία (ή δικαιολογία) για κάποιες ομάδες μισθοφόρων έχει φέρει στην επιφάνεια σοβαρά θέματα ασφαλείας που μόλις αρχίσαν να δημιουργούνται. Η ήπειρος της Αφρικής, αν και έχει μια μεγάλη γεωγραφική απόσταση από την ήπειρο της Ευρώπης, της Ασίας και της Β. Αμερικής, δεν σημαίνει πώς η επιρροή όσων διαδραματίζονται εντός της, δεν μπορεί να μετατραπεί σε μια σοβαρή κατάσταση ρίσκου ασφαλείας. Αν, μάλιστα, αφεθεί στην τύχη η εξέλιξη της, προφανώς αυτή μπορεί να μετατραπεί σε μια θανατηφόρα απειλή.