Το Πραξικόπημα στη Myanmar και ο Συνεχής Αγώνας για την Αποκατάσταση της  Δημοκρατίας

Της Ευρυδίκης-Μαρίας Παπανικολάου,
Φοιτήτριας του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ

            Οι μεταβολές των πολιτικών καθεστώτων μιας χώρας είναι πλέον ένα συχνό φαινόμενο, ακόμη και στον 21^ο αιώνα. Ιστορικά, έχουν παρατηρηθεί σε όλες τις χώρες αυτές οι αλλαγές ανά διαστήματα και περιόδους, από βασιλεία, σε ολιγαρχία, σε δημοκρατία, σε δικτατορία και πάει λέγοντας. Οι λόγοι για τις μεταβολές αυτές διαφέρουν ανάλογα με ποιο πολιτικό καθεστώς προωθείται κάθε φορά. Στην περίπτωση της δημοκρατίας, για παράδειγμα, ο λαός συνήθως απαιτεί την ελευθερία του και τη διασφάλιση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων του. Αντιθέτως, στην περίπτωση επιβολής ολοκληρωτικών καθεστώτων, συχνά υποβόσκουν η δίψα για εξουσία και δύναμη καθώς και η προώθηση ατομικών συμφερόντων κάποιων ισχυρών ανθρώπων. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και η περίπτωση της Myanmar, όταν στη 1^η Φεβρουαρίου 2021, ο στρατός  ανακοίνωσε ότι αναλάμβανε τον έλεγχο της χώρας, μια δεκαετία αφότου είχε παραδώσει την εξουσία σε μια πολιτική κυβέρνηση.

            Πιο συγκεκριμένα, η αφορμή ήρθε σύντομα μετά τις εκλογές που διαδραματίστηκαν στη χώρα τον Νοέμβριο. Ο μεγάλος νικητής ήταν η Εθνική Ένωση για τη Δημοκρατία (National League for Democracy-NLD), του οποίου αρχηγός είναι η Suu Kyi. Το κόμμα διοικεί νόμιμα και επίσημα μετά από εκλογές από το 2015 και κέρδισε και τις εκλογές του 2020 καταφέρνοντας να συγκεντρώσει πάνω από το 80% των ψήφων. Παρόλα αυτά, δεν φαίνεται πως ήταν όλοι έτοιμοι να αποδεχθούν τα αποτελέσματα των εκλογών, αφού αμέσως η αντιπολίτευση- η οποία έχει και την ξεκάθαρη υποστήριξη του στρατού της χώρας- άρχισε να κατηγορεί το κυβερνόν κόμμα για διαφθορά και απάτη, απαιτώντας την επανάληψη της ψηφοφορίας. Η εκλογική επιτροπή, όμως, τόνισε ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς. Οι καταγγελίες της αντιπολίτευσης θυμίζουν μάλιστα σε μεγάλο βαθμό τις εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, όταν το κόμμα των Ρεπουμπλικανών είχαν κάνει παρόμοιες καταγγελίες έναντι των Δημοκρατικών.  Σε αντίθεση με την Αμερική, όμως, το πραξικόπημα που ακολούθησε στη Myanmar στέφθηκε με επιτυχία. Το πραξικόπημα πραγματοποιήθηκε καθώς μια νέα σύνοδος του Κοινοβουλίου ήταν έτοιμη να ξεκινήσει. Οι στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας εισέβαλαν στο Κοινοβούλιο και προχώρησαν σε συλλήψεις πολλών μελών του NLD. Η Suu Kyi κρατείται πλέον σε άγνωστη τοποθεσία μετά το πραξικόπημα, ενώ αντιμετωπίζει διάφορες κατηγορίες, όπως παραβίαση της επίσημης πράξης για τα μυστικά της χώρας και δημοσίευση πληροφοριών που μπορεί να “προκαλέσουν φόβο ή ανησυχία”. Ορισμένοι βουλευτές του NLD κατάφεραν να αποφύγουν τη σύλληψη και δημιούργησαν μια νέα «υπόγεια» πολιτική ομάδα, ενώ παράλληλα είναι και καταζητούμενοι από τον στρατό. Η ηγέτης του κόμματος προέτρεψε τους πολίτες να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ενάντια σ’ αυτήν την παράνομη καταστολή, κάτι που οδήγησε στο ξέσπασμα διαδηλώσεων κατά του πραξικοπήματος σε ολόκληρη τη χώρα.

            Η Myanmar, της οποία ο πληθυσμός φτάνει τους 54 εκατομμύρια κατοίκους,  απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία το 1948, ενώ κυβερνήθηκε από τις ένοπλες δυνάμεις της από το 1962 έως το 2011, όταν και έκανε την επίσημη στροφή προς τη δημοκρατία. Παρά το γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία δεν ήταν ο στρατός αυτός που διοικούσε επισήμως τη χώρα, η πολιτική του εξουσία και επιρροή δεν εξαφανίστηκε εντελώς. Αντιθέτως, σύμφωνα με το πολύ-αμφιλεγόμενο Σύνταγμα του 2008 ο στρατός έχει μονίμως όχι μόνον το ένα τέταρτο των κοινοβουλευτικών εδρών αυτόματα, αλλά και τον έλεγχο τριών βασικών υπουργείων – Εσωτερικών, Αμύνης και Συνοριακών Υποθέσεων. Για να αλλάξει όμως το Σύνταγμα απαιτείται η υποστήριξη του 75% του Κοινοβουλίου – κάτι που είναι σχεδόν αδύνατο ακόμη και για το δημοφιλές NLD, αφού ο στρατός ελέγχει μονίμως τουλάχιστον το 25% του Κοινοβουλίου. Με το πραξικόπημα, ο στρατιωτικός αρχηγός (commander-in-chief) Min Aung Hlaing είναι αυτός που έχει ανέβει στην εξουσία. Κατά τη διάρκεια της πρώτης επίσημης δήλωσης του μετά το πραξικόπημα, ο στρατηγός Hlaing προσπάθησε να δικαιολογήσει την παράνομη ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό, τονίζοντας ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας ήταν πάντα στο πλευρό του λαού και πως θα σχηματίσει μια «αληθινή και πειθαρχημένη δημοκρατία». Ο στρατός, επίσης λέει, ότι θα πραγματοποιήσει “ελεύθερες και δίκαιες” εκλογές μόλις τελειώσει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επικρατεί σε ολόκληρη τη χώρα αυτήν τη στιγμή.

            Ο λαός γρήγορα έκανε ξεκάθαρη τη δυσαρέσκεια του προς την όλη κατάσταση, αφού οργανώθηκαν εκατοντάδες πορείες και διαδηλώσεις κατά της στρατιωτικής αρχής σε ολόκληρη τη χώρα. Μάλιστα, οι διαμαρτυρίες κατά του πραξικοπήματος είναι οι μεγαλύτερες που έχουν συμβεί στη Myanmar μετά από τη λεγόμενη Επανάσταση του Σαφράν το 2007, όταν χιλιάδες μοναχοί εξεγέρθηκαν ενάντια στο στρατιωτικό καθεστώς. Αρχικά, ο στρατός αντέδρασε επιβάλλοντας περιορισμούς στις μετακινήσεις των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων απαγορεύσεων κυκλοφορίας και περιορισμών στις συγκεντρώσεις. Οι δυνάμεις ασφαλείας χρησιμοποίησαν από την αρχή κανόνια νερού, λαστιχένιες σφαίρες μέχρι και πραγματικές σφαίρες σε μια προσπάθεια τους να διαλύσουν τις διαδηλώσεις. Γρήγορα όμως οι πορείες κατάληξαν σε πεδία μάχης ανάμεσα στον στρατό και τους πολίτες με την 27^η  Μαρτίου να είναι η πιο θανατηφόρα ημέρα μετά το πραξικόπημα, αφού περισσότεροι από 100 άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων. Σύμφωνα με την Assistance Association for Political Prisoners (AAPP), μια ομάδα υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που παρακολουθεί τις παράνομες συλλήψεις των πολιτών και τους θανάτους που λαμβάνουν χώρα, πάνω από 550 πολίτες έχουν σκοτωθεί από τη μέρα του πραξικοπήματος, 46 από τους οποίους ήταν παιδιά.

Πιο συγκεκριμένα, στην πόλη Mandalay, υπήρχαν διάφορες αναφορές ότι οι δυνάμεις ασφαλείας της περιοχής άνοιξαν πυρ εναντίον διαδηλωτών και κατέστρεψαν τα οδοφράγματα τους, ενώ βίντεο που δημοσιεύτηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδειξαν επίσης δυνάμεις ασφαλείας να πυροβολούν διαδηλωτές και να συλλαμβάνουν άλλους στον δήμο Loikaw στην πολιτεία Kayah. Παρά την έντονη καταστολή, οι πολίτες συνεχίζουν και διαδηλώνουν καθημερινά σε πόλεις και κωμοπόλεις σε ολόκληρη τη χώρα, συχνά κάνοντας αυτό που αποκαλούν «guerrilla rallies», δηλαδή μικρές, γρήγορες αντάρτικες συγκεντρώσεις πριν μπορέσουν να ανταποκριθούν οι δυνάμεις ασφαλείας. Επιπρόσθετα, οι αρχές εξέδωσαν ένταλμα σύλληψης για 18 διασημότητες στη χώρα, συμπεριλαμβανομένων influencers στα social media και δύο δημοσιογράφων, βάσει νόμου κατά της δημοσίευσης υλικού που είχε ως στόχο να προκαλέσει ένα μέλος των ενόπλων δυνάμεων να εξεγερθεί ή να παραβλέψει το καθήκον τους, ανέφεραν τα  κρατικά ΜΜΕ την Παρασκευή 2 Απριλίου. Η συγκεκριμένη κατηγορία μπορεί να έχει ποινή φυλάκισης έως και τρία χρόνια. Αν και η στρατιωτική κυβέρνηση έχει απαγορεύσει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook και το Twitter, εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τα κοινωνικά μέσα για να παρακολουθεί τους κριτές της  και να προωθεί το μήνυμά της. Εκτός από τους πολίτες και τις δημοσιότητες, στο στόχαστρο έχουν βρεθεί μέχρι και οι εθελοντές, με τον κ. Matheou, διευθυντή της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ερυθρού Σταυρού της Ασίας-Ειρηνικού, να λέει ότι οι απεσταλμένοι εθελοντές και τα μέλη του τοπικού Ερυθρού Σταυρού αντιμετωπίζουν εκφοβισμό και επιθέσεις στη Myanmar, με περισσότερα από 30 καταγεγραμμένα περιστατικά σε εργαζομένους στον τομέα της υγείας, αν και το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας του Ερυθρού Σταυρού της χώρας είναι επιτρεπτό.

            Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε άμεσα, κατακρίνοντας το πραξικόπημα και τις αιματοχυσίες. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken κατηγόρησε τις δυνάμεις ασφαλείας για «βασιλεία τρόμου», ενώ η Linda Thomas-Greenfield, πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών στον ΟΗΕ, σημείωσε ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη επιβάλει επιλεγμένες οικονομικές κυρώσεις στη χώρα, ενώ επέκτειναν την προσωρινή προστασία στον λαό της Myanmar στις ΗΠΑ και αύξησαν τη βοήθεια προς την τοπική κοινωνία των πολιτών. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση απάντησαν και αυτοί με κυρώσεις σε στρατιωτικούς αξιωματούχους, ενώ η Κίνα, αν και διαφώνησε με τη δήλωση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών που καταδίκασε το πραξικόπημα, υποστήριξε τις εκκλήσεις για την απελευθέρωση της κ. Suu Kyi και για επιστροφή στους δημοκρατικούς κανόνες που ίσχυαν πριν το πραξικόπημα. Η Κίνα όμως έχει προηγουμένως αντιταχθεί στη διεθνή επέμβαση στη Myanmar. Οι γειτονικές χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, επιπλέον, καταβάλλουν διπλωματικές προσπάθειες για τον τερματισμό αυτής της κρίσης.

            Η επιβολή αυτού του ολοκληρωτικού καθεστώτος ανέστρεψε χρόνια αργής προόδου προς τη δημοκρατία για τη χώρα, αποδεικνύοντας πως ο αγώνας για τη δημοκρατία και την προστασία της ελευθερίας είναι αδιάκοπος και συνεχής, καθώς υπάρχουν κίνδυνοι ακόμη και εν καιρώ φαινομενικής ειρήνης. Με τον αριθμό των θυμάτων να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς και τις δύο πλευρές να μην φαίνονται να είναι πρόθυμες να υποχωρήσουν, κανείς δεν ξέρει πως θα καταλήξει αυτή η μάχη για τη δημοκρατία. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο λαός της Myanmar προτιμάει να παλέψει μέχρι θανάτου για την ελευθερία του, παρά να βιώσει άλλα 50 χρόνια στρατιωτικής δικτατορίας, γεγονός που εκδηλώνεται ξεκάθαρα με τη σθεναρή του αντίσταση.

Βιβλιογραφία:

• Myanmar coup: What is happening and why? , 2021 (https://www.bbc.com/news/world-asia-55902070)

• Myanmar’s coup: Why now – and what’s next? , 2021 (https://www.bbc.com/news/world-asia-55882938)

• Myanmar facing ‘bloodbath’, UN envoy tells Security Council, 2021 (https://www.aljazeera.com/news/2021/4/1/myanmar-facing-bloodbath-un-envoy-tells-security-council)

• Myanmar death toll edges up to 550 as online crackdown tightens, 2021 (https://www.aljazeera.com/news/2021/4/3/myanmar-death-toll-edges-up-to-550-as-online-crackdown-tightens)

• S. trade with Myanmar is suspended over killings by the military., 2021 (https://www.nytimes.com/2021/03/29/us/myanmar-us-trade-suspended.html)

• Red Cross aid workers facing ‘intimidation’ in Myanmar, 2021 (https://www.bbc.com/news/av/world-asia-56605042)

• UN condemns violence against Myanmar protesters and deaths, 2021 (https://abcnews.go.com/US/wireStory/condemns-violence-myanmar-protesters-deaths-76824583)