Το μήνυμα Μπάιντεν στην πολιτική και κοινωνική ελίτ της Τουρκίας με την αναφορά στην Κωνσταντινούπολη
της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*
Ιστορικός- Διεθνολόγος
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ αποκάλεσε την Πόλη μας με το ιστορικό και μοναδικό όνομα που πρέπει να φέρει, δηλαδή Constantinople και όχι Istanbul, το παραφρασμένο όνομα από τον Κεμάλ που χρησιμοποιείται από το 1930.
Βλέποντας σήμερα σχολιασμούς, πολλοί εξαίρετοι συνάδελφοι Ιστορικοί τοποθετούν αυτήν την δήλωση τού Προέδρου, ότι ο Μπάιντεν βασίστηκε στο καθαρά ιστορικό γεγονός, ότι στα χρόνια των μαζικών εκκαθαρίσεων των εθνοτικών ομάδων που διαβιούσαν στην Μικρά Ασία και Ανατολία δεν υφίστατο ακόμα τουρκικό κράτος, αλλά οθωμανικό και η Πόλη (ακόμα τότε πρωτεύουσα του οθωμανικού κράτους), μόλις το 1930 μετονομάστηκε στο παραφρασμένο Istanbul.
Στο σημείο αυτό να πούμε επίσης, ότι και η Άγκυρα ως πρωτεύουσα ορίστηκε το 1923, μετά τη Συνθήκη της Λωζαννης, της Συμφωνίας που έδινε πολιτειακή υπόσταση στην πανσπερμία των εθνοτικών φυλών με μουσουλμανικό θρήσκευμα, οι οποίες απέμειναν στο συγκεκριμένο περιβάλλον, μετά τη βίαιη εκδίωξη των Ελλήνων, κατά κύριο λόγο και δευτερευόντως άλλων εθνοτικών ομάδων, από τα ελληνικά εδάφη της Μικρά Ασίας. Το 1930, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση αποφάσισε τη μετονομασία της Πόλης σε Istanbul και της Ενγκούριε σε Άνκαρα (δηλαδή Άγκυρα).
Όσον αφορά την ανάλυση στη βάση μόνο των ιστορικών τεκμηρίων των πολύ καλών ιστορικών, εγώ θα δω τη δήλωση που έκανε ο Πρόεδρος κάπως διαφορετικά, χωρίς να σταθώ μόνο στο ιστορικό σκέλος, αλλά θεωρώντας την ως δήλωση με καθαρή σημειολογία και δη, πολιτικό – διπλωματική.
- Αν ο Πρόεδρος Μπάιντεν ήθελε, θα μπορούσε να είχε παραλείψει από την ανακοίνωσή του την πρωτεύουσα του τότε οθωμανικού κράτους!!! Ο Μπάιντεν ήθελε να δείξει ότι η Ιστορία είναι μία και συγκεκριμένη, δεν αναιρείται, δεν παραφράζεται, δεν μπορεί να ερμηνευτεί κατά το δοκούν. Η Πόλη είναι Πόλη και υπάρχει η γνώση ποιοι την ίδρυσαν και ποιοι είναι οι φυσικοί επίγονοί της.
- Ως συνέχεια των παραπάνω, με το Constantinople, ο Μπάιντεν ήθελε εμμέσως πλην σαφώς να καταδείξει, ότι η Διπλωματία και τα πολιτικά συμφέροντα της εκάστοτε εποχής, ακόμα κι αν προσπαθούν να διαμορφώσουν την Ιστορία με αποφάσεις λανθασμένες, δεν αφήνεται τίποτα στην τύχη και την λήθη, ακόμα και την πολιτική, και κάποια στιγμή το πλήρωμα του χρόνου θα φέρει την αποκατάσταση.
Και για να μην παρεξηγηθώ, δεν εννοούσε τίποτα παραπάνω από το γεγονός, ότι στην Διπλωματία και την Πολιτική τα λάθη αποκαθίστανται και μία τέτοια αποκατάσταση είναι η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων και της αναγνώρισης ότι παρόλο που ένα τμήμα γεωγραφικό λόγω πολιτικών συνθηκών βρέθηκε στην κατοχή μίας πληθυσμιακής ομάδας, δεν σημαίνει ότι δεν υφίσταται η γνώση των πραγματικών δικαιούχων του.
Μήπως ήταν ένα έμμεσο μήνυμα για το κατοχικό τμήμα της Βόρειας Κύπρου ή για το Ναγκόρνο Καραμπάχ;
- Η Κωνσταντινούπολη τα χρόνια που έφερε την πολιτειακή υπόσταση της οθωμανικής πρωτεύουσας, ας μην ξεχνάμε ότι από το 1918-1923 ήταν ουδέτερο έδαφος υπό την εποπτεία των Δυνάμεων της Αντάντ.Οι Νεότουρκοι το 1908 την είχαν καταλάβει, εκθρονίζοντας τον τελευταίο Σουλτάνο, αλλά οι Μεγάλες Δυνάμεις την έθεσαν άμεσα σε καθεστώς άμεσου προστατευτισμού.
Δυστυχώς, οι Σύμμαχοί μας τότε (και εννοώ με τη Συνθήκη της Λωζάννης) παραβλέποντας τόσο την εθνοτική πλειονότητα των κατοίκων που ήταν Έλληνες την απέδωσαν πολιτειακά στο επιγενώμενο, τεχνητό κράτος που οι ίδιοι ίδρυσαν (λίγα χρόνια νωρίτερα και πιο συγκεκριμένα το 1914 είχαν ιδρύσει ένα παρόμοιο ως προς το κοινωνιολογικό στοιχείο, κράτος της Βαλκανικής, την Αλβανία, παραβλέποντας κι εκεί τη σύσταση του πληθυσμού, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ήπειρο).
Ο Μπάιντεν ήθελε, και το πιο πιθανό, να δώσει το στίγμα, αφενός ότι οι Μεγάλοι πάντοτε αποφασίζουν για τις διάφορες πολιτειακές οντότητες (από την οικονομία τους μέχρι τα σύνορα που θα έχουν) και πάντοτε είναι πολύ συγκεκριμένοι ποιοι είναι οι Μεγάλοι αφετέρου το Ναγκόρνο Καραμπάχ προσιδιάζει κοινωνιολογικά και πολιτικό – διπλωματικά με την Κωνσταντινούπολή μας του 1923.
- Ο Πρόεδρος Μπάιντεν, θεωρώ, ότι με τη δήλωση αυτή ήθελε να δώσει ένα μήνυμα στο εσωτερικό, πολιτικό κατεστημένο της Τουρκίας, ότι παρόλο που οι κεμαλιστές θέλουν να δείχνουν εκδυτικοποιημένοι και με διαφορετικές αρχές από τους Ισλαμιστές του Ερντογάν, για τη Δύση η Τουρκία (και εννοώ το πολιτικό κατεστημένο) γίνεται αντιληπτή κάτω από ενιαίο πλαίσιο.
Ο Κεμάλ ήταν ένας Νεότουρκος το 1908, όταν ανέλαβε την Εξουσία το συγκεκριμένο Κίνημα προσπάθησε, καθώς η πλειονότητα των μελών του, και κυρίως οι επιστήμονες και οι στρατιωτικοί, είχαν είτε ζήσει στη Δύση είτε γεννήθηκαν στη Δύση, να εκδυτικοποιήσουν τις περιοχές που ήταν υπό το οθωμανικό κράτος, όμως με έναν τρόπο που αντέβαινε ακόμα και στους εθιμικούς κανόνες Δικαίου.
Ο Μπάιντεν ήθελε να δώσει το μήνυμα ότι η Τουρκία είναι ίδια στην συμπεριφορά της διαχρονικά, βρισκόμενοι στην Εξουσία είτε Ισλαμιστές είτε Κεμαλιστές. Και τα προσωπεία πλέον δεν περνούν στην τωρινή Διπλωματία. Μήνυμα μεστό και λόγω των επικείμενων προεδρικών εκλογών του 2023.
- Ο Πρόεδρος Μπάιντεν ήθελε να καταδείξει, ότι αφού η τωρινή Τουρκία θέλει να λέγεται ότι είναι πολιτειακός επίγονος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (κάτι φυσικά που είναι ιστορικά και διπλωματικά γνωστό ότι δεν υφίσταται, αλλά οι Γενοκτονίες συντελέστηκαν σε μεγάλο ποσοστό κατά τη διάρκεια των χρόνων που ακόμα υφίστατο οθωμανικό κράτος), τότε το τωρινό πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο της χώρας είναι υποχρεωμένα να πληρώσουν και να κουβαλούν στις πλάτες τους τα ιστορικά κρίματα των προγόνων τους.
Ένα είναι το γεγονός.Ότι ο Μπάιντεν ήξερε πάρα πολύ καλά τι ήθελε να εκπέμψει στο εσωτερικό κατεστημένο της Τουρκίας με την κάθε λέξη που χρησιμοποιούσε, και πάντως η λέξη Constantinople ήταν μία μαχαιριά στην πολιτική και κοινωνική ελίτ (οποιαδήποτε κομματική παράταξης) του τουρκικού κράτους.
*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, ερευνήτρια της ίδιας Σχολής, Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου και μέλος και ερευνήτρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.).
