Η αμερικάνικη Διπλωματία και τα αραβικά κράτη

της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*

Ιστορικός- Διεθνολόγος

Χθες, όπως φαίνεται στο Twitter του Μπλίνκεν, είχε συνομιλίες τηλεφωνικές με τους Γάλλο, Αιγύπτιο, Σαουδάραβα και Καταριανό ομολόγους του.

Από τη συγκεκριμένη επικοινωνία γίνεται αντιληπτό ποιους το Αμερικανικό Κράτος θεωρεί ρυθμιστές στη συγκεκριμένη κρίση, θέλοντας κάτω από το πλαίσιο αυτό να στείλει τα μηνύματά του στην Τουρκία.

Φυσικά, η Γαλλία για την τωρινή αμερικανική Διπλωματία, όλοι γνωρίζουμε ότι έχει πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς έχει χρηστεί ως δίαυλός της σε κρατικά, ανατολικά (κυρίως) περιβάλλοντα με τα οποία οι ΗΠΑ είχαν διάσταση. Είναι πολύ σημαντικό ότι το γαλλικό κράτος και μέσω αυτής της επικοινωνίας, επιβεβαιώνεται και ως ο ρυθμιστής και ο ηγήτωρ των ευρωπαϊκών πραγμάτων.

Αρχικά, ωστόσο να κάνουμε μία παρένθεση :το Ιράν και το Κατάρ μαζί με την Τουρκία είναι οι κύριοι χρηματοδότες της Χαμάς. Με το ιρανικό κράτος, φυσικά, μία ενδεχόμενη επικοινωνία για τέτοιο θέμα θα γινόταν σε ακόμη υψηλότερο επίπεδο, αλλά συγχρόνως το συγκεκριμένο ζήτημα δεν είναι στη διπλωματική ατζέντα των δύο κρατών ως πρώτη συνομιλία ηγετών. Και επίσης το γαλλικό κράτος είναι αυτό που θα προσεγγίσει το Ιράν και για αυτό το ζήτημα.

Τώρα, όσον αφορά τα τρία αραβικά κράτη, αρχίζοντας από το Κατάρ.Το Κατάρ μετά την πτώση του πετρελαίου στην ενεργειακή αγορά από το 2019, προσπαθεί να επαναπροσεγγίσει ομοφυλετικές χώρες με τις οποίες δεν διατηρούσε τις καλύτερες σχέσεις. Φυσικά, υφίστανται πολλά ιδεολογικά ζητήματα με αιχμή του δόρατος το Ιράν, ωστόσο η επιδίωξη να επανατοποθετήσει το ρόλο του στον αραβικό κόσμο υποδηλώνεται από την επαναπροώθηση των εμπορικών σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία, αλλά και μετά την φονική έκρηξη τον Αύγουστο του 2020 στο Λίβανο, που ήταν ένα από τα πρώτα αραβικά κράτη που πρόστρεξαν σε αρωγή.

Και νομίζω ότι πρέπει να ειπωθεί για ακόμα μία φορά πως οι Άραβες δεν μπερδεύουν την Οικονομία με τη Φυλή.Θα κάνουμε μία παρένθεση για να κατανοήσουμε γιατί ο Αραβικός Κόσμος δεν προσομοιάζει με τον υπόλοιπο Κόσμο στον τρόπο που συμπεριφέρεται τόσο στις διπλωματικές του σχέσεις όσο και στην κοινωνία του.Γιατί, άραγε, στους αραβοϊσραηλινούς πολέμους ήταν μία πυγμή παρά τις εμπορικές σχέσεις που κάποια ισχυρά, αραβικά κράτη της Μέσης Ανατολής διατηρούσαν με τις ΗΠΑ;

Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι το Κοράνι είναι το Α και το Ω στην οργάνωση μίας αραβικής κοινωνίας. Στην παράδοση του Ισλαμ η χρήση ενός αγαθού (υλικού, αγροτικού κτλ) λαμβάνει κατ’ουσίαν “κολεκτιβοποιημένη” διάσταση, καθώς από τη μια φυσικά υπάρχει η έννοια της αδιαίρετης χρήσης των κοινών πραγμάτων σε μία οικογένεια, από την άλλη ωστόσο τα στοιχειώδη αγαθά, όπως είναι η γη και το νερό ανήκουν στο μουσουλμανικό Κράτος και ως εκ τούτου, αυτό αφενός επιλαμβάνεται για τον τρόπο διάθεσής τους, αφετέρου από τα κέρδη που απορρέουν από αυτά προσπορίζονται (με την έννοια του μοιράσματος) ΟΛΟΙ.

Φυσικά και ένα άτομο έχει το δικαίωμα να είναι λχ καλλιεργητής ή να ασκεί ένα επάγγελμα εμπορικού χαρακτήρα, ωστόσο τα αποκτήματα που θα έχει από αυτό θα πρέπει να τα χρησιμοποιεί μόνο για οικογενειακούς λόγους ή για αγαθοεργίες. Για να καταλάβουμε αυτό που ανέφερα, αν και θα φέρω πρώτο παράδειγμα το Ιράν που δεν είναι αραβική κοινωνία, καθώς είναι και πιο εύπεπτο να το κατανοήσουμε ως ένα γνωστό ιστορικό γεγονός, λχ ο λόγος που επαναστάτησαν οι μουλάδες τη δεκαετία του 1970 εναντίον του Σάχη είχε εφαλτήριο την παράδοσή τους σε ο, τι αφορά τη διαχείριση των κοινών αγαθών (πετρέλαιο και μέσα παραγωγής), καθώς ήταν εντελώς αντίθετη η προσέγγιση από τον εκδυτικοποιημένο τρόπο που προωθούσε ο Σάχης.

Άλλο ένα παράδειγμα, είναι η εταιρεία της διώρυγας του Σουέζ που ο Νασερ ήθελε να κρατικοποιήσει, όπως επίσης, με την ανάληψη καθηκόντων του ο Στρατηγός Ναγκίμπ το 1952, αλλά και ο Νασερ το 1954, αυτό που έκαναν ήταν νόμοι που η ιδιωτική περιουσία (και εννοώ των πλούσιων ιθαγενών που ήταν φερέφωνα των Ευρωπαίων) θα επανερχόταν στο Κράτος, προκειμένου τα οφέλη από τη διαχείριση (όπως προτάσσει το Κοράνι) να τα απολαμβάνουν όλοι.

Στα πλαίσια αυτά, ερμηνεύεται το γεγονός ότι τα πλούσια αραβικά κράτη έχουν μεγάλο κατά κεφαλήν εισόδημα, καθώς οι πολίτες τους εμπιστεύονται τα κέρδη από την επαγγελματική δραστηριότητά τους στις κρατικές τράπεζες και η ίδια η Πολιτεία αναλαμβάνει την υποχρέωση να επενδύσει τα χρήματα αυτά σε επωφελείς για τους πολίτες της εμπορικές κοινωνίες.

Επομένως, στη βάση των παραπάνω μπορούμε να αναλογιστούμε γιατί οι αραβικές κοινωνίες αντιλαμβάνονται σε διαφορετικό πλαίσιο την Οικονομία από τα ζητήματα της φυλετικής τιμής. Και πάλι στα παραπάνω πλαίσια, θεωρώ ότι το Κατάρ σε καμία περίπτωση, παρά το γεγονός ότι χρηματοδοτεί αυτήν την στιγμή την Τουρκία, δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστος εταίρος της.

Το Κατάρ, κι αυτό εν πολλοίς άρχισε να διαφαίνεται από το καλοκαίρι, αλλά και μετά την χθεσινή τηλεφωνική επικοινωνία του ΥπΕξ των ΗΠΑ με το δικό του ΥπΕξ, δεν είμαι σίγουρη κατά πόσο θα συνεχίσει, να μου επιτραπεί η φράση, το “ίδιο βιολί” με την Τουρκία.Τώρα, η Τουρκία λόγω της οικονομικής δυσπραγίας της είναι ένας “παράδεισος” για κάθε επενδυτή, όμως ειδικά για τους Άραβες επενδυτές ενέχουν και άλλες παράμετροι. Οπότε, πρέπει νομίζω να περιμένουμε πολλές εξελίξεις.

Όσον αφορά την τηλεφωνική επικοινωνία Μπλίνκεν με Αιγύπτιο και Σαουδάραβα ομόλογό του, καθίσταται πασιφανές ότι η Αίγυπτος πλέον “ανήκει στο δυτικό μπλοκ” από κάθε άποψη, ενώ η Σαουδική Αραβία, διατηρώντας ανέκαθεν σχέσεις με τις ΗΠΑ, απλά με το τηλεφώνημα αυτό διασφαλιζεται το γεγονός τής μη επαναπροσέγγισης με Τουρκία.

Και κάτι τελευταίο… Η Αλβανία στηρίζει το Ισραήλ στη συγκεκριμένη κρίση. Το αλβανικό κράτος υποτίθεται και βάσει δηλώσεων του Προέδρου του είναι “αδέρφια” με τους Τούρκους. Μήπως, τελικά, όπως τελευταία και το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι τόσο “αδέρφια” όσο πιστεύουμε;;;; Μήπως, τα ΗΑΕ που αρχίζουν και βάζουν πόδι στα Βαλκάνια (με πρώτη χώρα τις εμπορικές σχέσεις με τη Σερβία) αλλάξουν πολλά δεδομένα από αυτά που γνωρίζουμε; Τροφή για σκέψη και στη βάση ότι οι σχέσεις Ισραήλ με Τουρκία είναι μη αναστρέψιμες….

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, ερευνήτρια της ίδιας Σχολής, Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου και μέλος και ερευνήτρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.).