28/03/2024

Η Άγκυρα στις χώρες του Μαγκρέμπ

Dalia Ghanem
Carnegie Europe 

Πρόσφατα, ορισμένα αλγερινά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν τις εντάσεις μεταξύ της Αλγερίας και της Τουρκίας λόγω της φερόμενης τουρκικής υποστήριξης στο Rashad, μια αλγερική ισλαμική ομάδα. H οργάνωση Rashad αποτελείται από πρώην μέλη του απαγορευμένου ισλαμικού κόμματος, το Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας. Η Τουρκική Πρεσβεία δημοσίευσε μια δήλωση που εξηγεί ότι πρόκειται για «ισχυρισμούς» και «ψευδείς φήμες». Ενώ οι αλγερινές αρχές δεν έχουν εκδώσει καμία επίσημη δήλωση για το θέμα μέχρι σήμερα, ανεπίσημα διπλωματικές πηγές τόσο στο Αλγέρι όσο και στην Άγκυρα προσπάθησαν να διασκεδάσουν αυτές τις εντυπώσεις. 

Όποια και αν είναι η αλήθεια, μια σύγκρουση είναι απίθανη μεταξύ των δύο πλευρών, διότι τα τελευταία δέκα και πλέον έτη, η Τουρκία έχει κερδίσει σημαντική μόχλευση στη Βόρεια Αφρική γενικότερα, και στην Αλγερία ειδικότερα.  Τοποθετημένη στο σταυροδρόμι της υποσαχάριας Αφρικής, της Μέσης Ανατολής, της Νότιας Ευρώπης και της Μεσογείου, οι χώρες του Μαγκρέμπ γίνονται μέρος της ζώνης επιρροής της Τουρκίας. Η Τουρκία έχει εστιάσει στην επέκταση της εμβέλειάς της για να προχωρήσει τους οικονομικούς, ενεργειακούς και στρατιωτικούς στόχους της, ως ακρογωνιαίους λίθους ενός μεγαλύτερου ρόλου στην Αφρική και στη Μεσόγειο.

Όσον αφορά στην οικονομική της ατζέντα, η Τουρκία θεωρεί το Μαγκρέμπ ως το σημείο εισόδου σε νέες αφρικανικές αγορές, ξεκινώντας με τις χώρες του Σαχέλ. Οι τουρκικές επενδύσεις έχουν αυξηθεί σταδιακά στην Αφρική, όπου το εμπόριο της Τουρκίας με την ήπειρο υπολογιζόταν το 2020, στα 25,3 δισ. Δολάρια. Το οικονομικό και επιχειρηματικό φόρουμ Τουρκίας-Αφρικής, έχει βοηθήσει στο να αυξηθούν αυτοί οι δεσμοί. Τα τουρκικά προϊόντα έχουν αποδειχθεί επιτυχημένα στις χώρες του Μαγκρέμπ, μετά από μιάμιση δεκαετία βελτιωμένων οικονομικών δεσμών. Το 2005 η Τουρκία υπέγραψε μια Συμφωνία Σύνδεσης με την Τυνησία, και ακολούθησε ένα χρόνο μετά η εμπορική συμφωνία με το Μαρόκο και μια συμφωνία Φιλίας και Συνεργασίας με την Αλγερία.

Το εμπόριο με την Αλγερία ήταν το πιο σημαντικό μεταξύ των τριών χωρών. Η Αλγερία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας στην Αφρική μετά την Αίγυπτο, με συναλλαγές που το 2020 ανήλθαν στα 4,2 δισ. Δολάρια. Για οι δύο πλευρές θα ήθελαν να επεκτείνουν το εμπόριο στα 5 δισ. Δολάρια το 2021, ξεπερνώντας την Αίγυπτο. Η Τουρκία, η οποία έχει επενδύσει 3, 5 δισ. Δολάρια στην Αλγερία, έχει επίσης γίνει ο κορυφαίος ξένος επενδυτής εκτός του τομέα των υδρογονανθράκων, μεγαλύτερος από τη Γαλλία. Επίσης, δίνει το “παρών’ στις κατασκευές, στα υφάσματα, στον χάλυβα, στα τρόφιμα και στην ενέργεια. Περισσότερες από 1.200 τουρκικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Αλγερία, απασχολούν περισσότερους από 10.000 ανθρώπους. Τον περασμένο Ιανουάριο για παράδειγμα, τρεις τουρκικοί κατασκευαστικοί όμιλοι -Atlas Grup, Ozgur San, Doruk Construction- έλαβαν συμβόλαιο 1,2 δισ. δολαρίων για την κατασκευή 4.400 μονάδων κοινωνικής στέγασης σε διάφορες περιοχές της Αλγερίας.

Η εξέχουσα θέση της Τουρκίας στην Αλγερία αναμένεται να διαρκέσει, καθώς η σχέση έχει ενισχυθεί από την πρόσφατη υπογραφή επτά συμφωνιών συνεργασίας για την ενέργεια, τη γεωργία, και τον τουρισμό.

Αναφορικά με τον ενεργειακό τομέα, η Τουρκία έχει επίσης σημαντικά συμφέροντα στην Αλγερία, η οποία είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος προμηθευτής αερίου της Άγκυρας. Η κρατική αλγερινή Sonatrach και η Turkish Petroleum pipeline Corporation, έχουν επεκτείνει μέχρι το 2024 μια συμφωνία φυσικού αερίου, με βάση την οποία η Αλγερία θαα προμηθεύει 5,4 δισ. Κυβικά μέτρα αερίου ετησίως στην Τουρκία. Η Sonatrach επίσης συνεργάζεται με την Ronesans Holding για την κατασκευή ενός εργοστασιου πετροχημικών στην Σεϊτσάν, στη νότια τουρκική επαρχία των Αδάνων. Η επένδυση ανέρχεται σε 1,2 δισ. δολάρια.

Στη γειτονική Λιβύη, όπου βρίσκονται τα μεγαλύτερα πετρελαϊκά αποθέματα της Αφρικής, η Τουρκία και η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) στην Τρίπολη, έχουν συζητήσει την εξερεύνηση σε χερσαία και υπεράκτια ενεργειακά οικόπεδα. Τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, Τούρκοι αξιωματούχοι είχαν συζητήσεις με την λιβυκή National Oil Corporation σχετικά με επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας και αγωγών. Πιο πρόσφατα, ο πρόεδρος της Τουρκίας Erdogan, στις 12 Απριλίου δέχθηκε τον πρωθυπουργό της Λιβύης, Abdul Hamid Dbeibah, και οι δύο πλευρές υποσχέθηκαν να ενισχύσουν τη συνεργασία τουσ στους τομείς πετρελαίου και αερίου, ιδιαίτερα καθώς η Τουρκία και η GNA υπέγραψαν μια συμφωνία που οριοθετεί τα θαλάσσια σύνορα τους. Η συμφωνία θεωρητικά, θα τους επέτρεπε να καθιερώσουν έναν διάδρομο από τη Νοτιοδυτική Τουρκία στη Βορειοανατολική Λιβύη και να διεκδικήσουν δικαιώματα γεώτρησης σε μια ΑΟΖ. Αυτό ωστόσο οδήγησε σε εντάσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο για παραβιάσεις των διεθνών αναγνωρισμένων ΑΟΖ τους.

Μια τρίτη προτεραιότητα της Τουρκίας είναι να προωθήσει τη στρατιωτική της επιρροή σε ολόκληρη τη Βόρεια Αφρική. Η Λιβύη αποτελεί μια τέτοια προσπάθεια επιρροής. Τον Ιανουάριο του 2020, ανέπτυξε στρατιωτικό προσωπικό και χρησιμοποίησε τα drones TB2 για να σταματήσει την πρόοδο του Λιβυκού Εθνικού Στρατού του στρατηγού Khalifa Haftar, προτού τον αναγκάσει να υποχωρήσει. Η Τουρκία επιδιώκει να προστατεύσει τα γεωστρατηγικά της συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας συμφωνίας με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας, καθώς και τα οικονομικά της συμφέροντα.

Η Αλγερία, τα σύνορα της οποίας με την Λιβύη ανέρχονται σχεδόν σε 1000 χιλιόμετρα, παραμένει επιφυλακτική αναφορικά με την προσέγγιση της Τουρκίας στη Λιβύη, αν και δεν αντιτίθεται ανοιχτά. Οι αλγερινές αρχές θέλουν να διατηρήσουν ένα ουδέτερο ύφος στη σύγκρουση, ακόμη κι αν είναι και αυτές υπέρ της GNA. Αυτό τις έχει καταστήσει αποτελεσματικούς συμμάχους της Τουρκίας στη Λιβύη. Η Αλγερία δεν μπορεί χωρίς την Τουρκία εκεί, διαφορετικά θα περιθωριοποιούνταν στη σύγκρουση. Αλλά ούτε η Τουρκία μπορεί χωρίς την Αλγερία και την Τυνησία, οι οποίες συνορεύουν με τη Λιβύη, παρέχοντας στην Άγκυρα πρόσβαση στη χώρα εάν χρειαστεί. Στο μεταξύ, οι Αλγερινοί συνεχίζουν να εργάζονται στο διπλωματικό μέτωπο για να ζουν μια πολιτική διευθέτηση για τη λιβυκό σύγκριση, η οποία θα περιλαμβάνει όλους τους παράγοντες και θα αποφεύγει τις ξένες παρεμβάσεις.

Πέρα από την Αλγερία και τη Λιβύη, οι εξελίξεις σε άλλα μέρη του Μαγκρέμπ δείχνουν πώς η στρατιωτική πολιτική της Άγκυρας είναι συνδεδεμένη με τον ευρύτερο σκοπό να επεκτείνει την περιφερειακή της εμβέλεια. Η μακροπρόθεσμη στρατηγική της Τουρκίας είναι να κυριαρχήσει στην αφρικανική αγορά όπλων. Τον Δεκέμβριο του 2020 για παράδειγμα, η Τυνησία και η Τουρκία υπέγραψαν μια στρατιωτική συμφωνία στην οποία η Τουρκία προσέφερε στην Τυνησία 150 εκατ. Δολάρια σε άτοκα δάνεια, για την εξαγορά τουρκικού στρατιωτικού εξοπλισμού. Η συμφωνία συμπεριλάμβανε επίσης συνεργασία στον στρατιωτικό βιομηχανικό τομέα, τη δημιουργία κοινών πλατφόρμων για την έρευνα, την ανάπτυξη, την παραγωγή ανταλλακτικών και την από κοινού εξαγωγή στρατιωτικού υλικού.

Αυτή η συνεργασία θα επιτρέψει στην Άγκυρα να καθιερώσει μια σταθερή στρατιωτική βάση στην Τυνησία για να εξάγει το στρατιωτικό της υλικό σε όλη τη Μαγκρέμπ και την Αφρική. Πραγματικά, έχοντας ανοίξει 37 στρατιωτικά γραφεία στην Αφρική, η Τουρκία είναι η χώρα με τα περισσότερα τέτοια γραφεία στην ήπειρο. Στα τρία τελευταία χρόνια, έχει επίσης συνάψει στρατιωτικές συμφωνίες με το Τσαντ (2019), το Νίγηρα (2020), και τη Σομαλία (20210 και τώρα κοιτάζει προς άλλες αφρικανικές αγορές για περαιτέρω στρατιωτική συνεργασία.

Η Τουρκία επιδιώκει να ενισχύσει την πολιτική της στήριξη στην αφρικανική ήπειρο. Ο Erdogan, απογοητευμένος από την απροθυμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ενσωματώσει την Τουρκία στις τάξεις της, έχει επαναπροσδιορίσει τη διπλωματία της χώρας προς το Μαγκρέμπ και την Αφρική για να επεκτείνει την επιρροή της Τουρκίας στη Μεσόγειο. Το τουρκικό αποτύπωμα θα συνεχίσει να αυξάνεται. Ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα η Γαλλία, ίσως να μην είναι χαρούμενες με αυτή την εμπλοκή σε μια περιοχή με παραδοσιακά γαλλική επιρροή, θα πρέπει να προσαρμοστούν. Η επιθυμία της Άγκυρας να παρουσιαστεί ως το εναλλακτικό της Γαλλίας, να αντιμετωπίσει τους Ευρωπαίους και να εμφανίσει τον εαυτό της ως τον υπερασπιστή του μουσουλμανικού κόσμου, έγινε ευπρόσδεκτη σε μια περιοχή που έχει κουραστεί από την μακρόχρονη σχέση με μια πρώην αποκιακή δύναμη.

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024