Οι ελληνοτουρκικές συμφωνίες του 1840 και του 1855

Γράφει ο ιστορικός Παναγιώτης Γέροντας

Στις 27 Μαΐου του 1855 υπογράφεται στο προάστιο Κανλιντζά της Κωνσταντινούπολης η ελληνοτουρκική συμφωνία “Συνθήκη Εμπορίου και Ναυτιλίας”. Με αυτή παραχωρείται καθεστώς διομολογήσεων για τους Έλληνες υπηκόους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Αυτή η συνθήκη στα βασικά της σημεία δεν διέφερε από την εμπορική συμφωνία Ελλάδος – Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που είχε υπογραφεί στις 3/15 Mαρτίου του 1840, παρ’ όλο που ο εμπνευστής της Κωνσταντίνος Ζωγράφος είχε λοιδωρηθεί ως φιλοτουρκος άμα τη επιστροφή του στην Αθήνα.

Ο Κωνσταντίνος Ζωγράφος (1796 – 1856) ήταν γιατρός, πολιτικός και διπλωμάτης, γιος του αγιογράφου Μαυρονικόλα Ζωγράφου, γεννημένος στους Σόλους Καλαβρύτων. Από τους βασικούς πολιτικούς πρωταγωνιστές της 3ης Σεπτέμβρη, μαζί με τον Ανδρέα Μεταξά και τον Ανδρέα Λόντο, ανήκε ως επί το πλείστον στην αντιπολίτευση, με το “λεγόμενον ρωσικόν κόμμα”. Στις 24 Αυγούστου του 1833 διορίζεται “πληρεξούσιος παρά τη Oθωμανική Πύλη” και το Mάρτιο του επόμενου έτους αναχωρεί από το Ναύπλιο για την Κωνσταντινούπολη.

Μετά από επίπονες διαπραγματεύσεις υπεγράφη στις 3/15 Mαρτίου του 1840 συνθήκης φιλίας και εμπορίου από το Zωγράφο και τον Pεσίτ-πασά. H συνθήκη ρύθμιζε οικονομικές και ιδιαίτερα εμπορικές εκκρεμότητες ετών και δημιουργούσε ελπίδες για πρόοδο των ελληνικών εμπορικών συμφερόντων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Με την επιστροφή του όμως στην Ελλάδα ξέσπασαν θυελλώδεις αντιδράσεις υποκινούμενες από το “αγγλικόν” και το “γαλλικόν” κόμμα. Η συνθήκη απορρίφτηκε από το υπουργικό συμβούλιο στις 11 Mαΐου ως εθνικά επιζήμια, ενώ και το Συμβούλιο της Επικρατείας αρνήθηκε να την επικυρώσει. O Zωγράφος παραιτήθηκε από υπουργός στις 16 Mαΐου υφιστάμενος μια πολιτική καταστροφή.

Παρ’ όλα αυτά, υπήρξαν ευεργετικά αποτελέσματα από όλη αυτή τη δράση του Ζωγράφου καθώς αναβάθμισε διπλωματικά τις σχέσεις των δύο χωρών με την Υψηλή Πύλη να στέλνει ως πρεσβευτή στην Αθήνα τον Κωνσταντίνο Mουσούρο, όταν σπάνιζαν οι μόνιμες διπλωματικές αντιπροσωπείες της Πύλης.

Με τον Mουσούρο βέβαια έγινε ένα πολύ σοβαρό διπλωματικό επεισόδιο αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία (την οποία μπορειτε να διαβάσετε ΕΔΩ).

Στο ζωγραφικό πίνακα εικονίζεται η νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Στο κέντρο διακρίνεται ο Δημήτριος Καλλέργης έφιππος, ενώ από ένα παράθυρο των ανακτόρων προβάλλουν ο Όθωνας ντυμένος με ελληνική ενδυμασία και η Αμαλία (αγνώστου ζωγράφου, συλλογή Λ. Ευταξία, Αθήνα).

Στην δεύτερη απεικόνιση, λιθογραφία της εποχής δείχνει την αποδοκιμασία από την ελληνική κοινή γνώμη της συνθήκης φιλίας και εμπορίου με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Χριστόπουλος, Γ., Ιστορία του Ελληνικού Έθνους: Νεώτερος Ελληνισμός από το 1833 ως το 1881,Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1977, σ. 80.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: https://www.iellada.gr/istoria/i-proti-ellinotoyrkiki-symfonia-gia-emporio-kai-ti-naytilia