Ιράν: Η εκλογή Ραϊσί και οι διπλωματικές ισορροπίες

της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*

Ιστορικός- Διεθνολόγος

Η χθεσινή εκλογή του Ιρανού ηγέτη και σκληροπυρηνικού, Ραϊσί είναι εύλογο να δημιουργεί μία αναστάτωση τόσο στη Διεθνή Διπλωματία όσο κυρίως, στο Ισραήλ. Όμως, είναι τόσο τραγικά τα πράγματα ή μήπως στην προκειμένη περίπτωση θα φανεί πόσο (κυριότατα) η νέα Κυβέρνηση της Αμερικής είναι ικανή να ανταποκριθεί στην πρώτη για αυτήν τη διαχείριση κρίσης; Και γιατί απλά όλο αυτό το σκηνικό είναι μία δυνατή παρτίδα σκάκι και τίποτα παραπάνω;

1. Η υβριδική Κυβέρνηση του Ισραήλ (με την «πολυφωνία» σε κομματικό επίπεδο) αποτελεί μία συνθήκη που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για κινήσεις (παρά το γεγονός ότι ο επικεφαλής της νέας Κυβέρνησης Νάφταλι Μπένετ θεωρείται σκληροπυρηνικός, ενώ στο σχήμα υπάρχουν εθνικιστικά, ισραηλινά κόμματα) με ιδιαίτερη προσοχή, και δεν παύει, εκτός των άλλων, να είναι ένα κυβερνητικό σχήμα που ως φαίνεται, έχει από την πρώτη στιγμή την αρωγή των ΗΠΑ και της ΕΕ.
2. Συγχρόνως, δε, το γεγονός ότι ο απερχόμενος Πρόεδρος του Ιράν, Ρουχανί, φαινομενικά και μόνο – για να αποδεικνύεται η δημοκρατική (!!!!) διάσταση των εκλογών – θεωρούνταν συνυποψήφιος του Ραϊσί (του νεοεκλεγέντα Προέδρου), καθώς ουσιαστικά δεν μπορούσε να είναι υποψήφιος για τρίτη προεδρική θητεία, ενώ παράλληλα το Ανώτατο Συμβούλιο των Θεματοφυλάκων δεν ενέκρινε υποψηφίους που πρόσκεινταν στο φιλελεύθερο χώρο του απερχόμενου Προέδρου, παγιώνοντας ουσιαστικά την ανάρρηση του Ραϊσί (ο οποίος σημειωτέον ήταν ο επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Θεματοφυλάκων) στην Προεδρία της χώρας. Όλο αυτό ήταν μία συνθήκη γνωστή για τη Διεθνή Διπλωματία και φυσικά η υβριδική Κυβέρνηση του Ισραήλ ήταν μία ανακούφιση (απέναντι σε έναν ιδιαίτερα σκληροπυρηνικό Νετανιάχου).
3. Ο Πούτιν, μόλις χθες το πρωί έγινε γνωστή η εκλογή του νέου Ιρανού Προέδρου, ήταν ένας ηγέτης που έσπευσε να συγχαρεί τον Ραϊσί. Μια ιδιαίτερη σημειολογική κίνηση, μετά μάλιστα την επανατοποθέτηση των σχέσεων ΗΠΑ με Ρωσία.
4. Στο σημείο που οφείλουμε να σταθούμε και να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή είναι, ότι ο απερχόμενος Πρόεδρος του Ιράν σε ιδιαίτερα καλό κλίμα συναντήθηκε μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος με το νέο Πρόεδρο, και μάλιστα ο δεύτερος διαβεβαίωσε τον πρώτο ότι θα κινηθεί σε ανανεωτικά βήματα μέσα στην ιρανική κοινωνία (μήπως, όμως, και στην εξωτερική πολιτική);
5. Επίσης, σημαντικό καθίσταται το γεγονός, ότι ο νέος γύρος των διαπραγματεύσεων για μία ενδεχόμενη νέα συμφωνία για τα πυρηνικά θα πραγματοποιηθεί σε λίγες ημέρες (με την εκπροσώπηση του Ρουχανί, καθώς ο Ραϊσί αναλαμβάνει τον Αύγουστο τα καθήκοντά του), προετοιμάζοντας μία ενδεχόμενη συνάντηση των Προέδρων ΗΠΑ με Ιράν. Πολλοί φυσικά αναλυτές και διεθνολόγοι, κυρίως Ισραηλινοί, θεωρούν ότι δεν θα ευοδώσει η προπαρασκευαστική αυτή (κατ’ουσίαν) σύσκεψη. Όμως, η Ρωσία και η επανατοποθέτηση των σχέσεών της με τις ΗΠΑ είναι πολύ μεγάλο asset σε αυτήν την εξέλιξη.

 Είτε με σκιώδη τρόπο είτε φανερά, το ρωσικό κράτος θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο, καθώς ας μην ξεχνάμε δύο τινά: α. Το ότι το ιρανικό κράτος (ιστορικός σύμμαχός του) υπόγραψε Συμφωνία Συνεργασίας με το Πεκίνο (έτερος σύμμαχος των Ρώσων) είναι μία συνθήκη που η Μόσχα την είδε με ιδιαίτερο σκεπτικισμό (καθώς το Ιράν διαθέτει τα όπλα/πυρηνική ισχύς, η Κίνα την οικονομία, ένα πολύ εκρηκτικό μείγμα, που το Κρεμλίνο, έχοντας κοινωνικά και οικονομικά θέματα και με ένα ασταθές περιφερειακό περιβάλλον που δεν παύει να διακυβεύει τα ζωτικά συμφέροντά του, του δημιουργούσε έντονη ανασφάλεια), β. Η Τουρκία και η χαμαιλεοντική πολιτική της είναι μεγάλος πονοκέφαλος (κυρίως) για τη Ρωσία που είναι ουσιαστικά στα «πόδια» της (ίδιος γεωγραφικός χώρος). Οι παράμετροι που τέθηκαν στη συνάντηση με τον Μπάιντεν για το χειρισμό (και τις σφαίρες επιρροής) της ανατολικής περιφέρειας είχαν βασικό στοιχείο την Τουρκία, η οποία παίζει με τους αντιπάλους (με ή χωρίς εισαγωγικά) των ρωσοαμερικανών τη δεδομένη περίοδο.

Αυτήν την στιγμή, έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα στο συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο, η Διπλωματία θα πρέπει να κάνει κάτι που θα υποσκελίσει τη δυναμική της Τουρκίας, η οποία με τις ενέργειές της θέτει σε κίνδυνο την ηρεμία του νοτιοανατολικού χώρου: Είναι επιβεβλημένο να επεξεργαστεί ένα σχέδιο (ανάλογο με αυτό των Συμφωνιών του Αβραάμ που επανατοποθέτησαν τις σχέσεις αντιπάλων στην ανατολική περιφέρεια) που θα αφορά την προσέγγιση και συμφιλίωση τριών χωρών κλειδιά στην περιοχή, της Αιγύπτου, του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας (χώρες που ας μην ξεχνάμε οι δύο από αυτές άρχισαν να δημιουργούν ερείσματα και στα Βαλκάνια).

Ο ρόλος της Ελλάδας σε όλα αυτά; Μα φυσικά, θα πρέπει να αποτελέσει το δίαυλο και τον ισχυρό αρωγό για μία τέτοια Συμφωνία (αύριο ο Έλληνας Πρωθυπουργός μεταβαίνει στο Κάιρο, για να συναντήσει τον Αιγύπτιο Πρόεδρο), καθώς η χώρα μας αποτελεί το μόνο κράτος της συγκεκριμένης, γεωγραφικής περιοχής που μπορεί να έχει ρόλο σταθεροποιητή σε Βαλκάνια και ΝΑ Μεσόγειο.

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, ερευνήτρια της ίδιας Σχολής, Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου και μέλος και ερευνήτρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.).