Ατομικό δικαίωμα vs δημόσια ασφάλεια και προστασία

Γράφει ο Αλέξανδρος Νίκλαν
Σύμβουλος Θεμάτων Ασφαλείας

Ένα θέμα ασφάλειας που ακουμπάει την επικαιρότητα

Στο κομμάτι της ασφάλειας έχει πολλές φορές αποτυπωθεί το ερώτημα αυτό, ποιος δηλαδή υπερτερεί, το ατομικό δικαίωμα ή η δημόσια ασφάλεια. Η απάντηση είναι πάντα μία. Αν το ατομικό δικαίωμα κάποιου κατά την πλήρη εφαρμογή του θεωρηθεί πώς αποτελεί ρίσκο για το σύνολο (κατά εντολή ανώτερης Αρχής και τα κριτήρια που έχει δώσει), τότε το ατομικό δικαίωμα περιορίζεται, όσο χρειάζεται, για να μειωθεί ο βαθμός ρίσκου έναντι του δημοσίου συμφέροντος.

Το σκεπτικό αυτό το συναντάμε σε ΟΛΟΥΣ τους νόμους περί τρομοκρατίας. Σε σημεία μάλιστα που κάποιοι τα θεωρούσαν ως παράβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως για παράδειγμα, η 72ωρη κράτηση του τρομοκράτη σε κάποιες χώρες της Δύσης χωρίς καμία πρόσβαση σε δικηγόρο και μάλιστα με δικαίωμα επέκτασης της κράτησης του, αν θεωρηθεί ύποπτος ως αίτιο άμεσου κινδύνου για την κοινωνία.

Αντίστοιχο κομμάτι υπάρχει και στον νόμο του 2016 της ΕΕ που αναφέρεται στα προσωπικά δεδομένα. Σε συγκεκριμένα άρθρα, ρητά αναφέρει πώς το ατομικό δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων από επεξεργασία ή άλλη ενέργεια ενδέχεται να εμφανίζεται μειωμένο σε ισχύ, αν υπάρχει ζήτημα δημοσίου συμφέροντος, εθνικής ασφάλειας και δικαστικής ανάγκης. Αυτό γίνεται με εντολή εισαγγελέα προφανώς.

Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση της μετανάστευσης όπου το ατομικό δικαίωμα των παράνομα εισερχόμενων σε ανθρώπινη βάση για να βρουν καλύτερο αύριο δεν μπορεί να γίνει δεκτό και θα πρέπει να περιοριστεί με ελέγχους και ενίοτε με βίαιες πράξεις καταστολής (ακόμα και απέλασης) διότι, πολύ απλά αποτελούν εν δυνάμει μεγάλο ρίσκο που μπορεί να γίνει απειλή για το προστατευόμενο κοινωνικό σύνολο της χώρας στην οποία προσπαθούν να εισέλθουν.

Σε κάποιες χώρες στα πρωτόκολλα διαχείρισης κρίσης ισχύει και πάλι το ίδιο, όπου το προσωπικό δικαίωμα εναντίωσης σε διαταγή (π.χ. εκκένωση σε περιπτώσεις φυσικής καταστροφής) καταστρατηγείται, κατά την προσωπική κρίση του επικεφαλής αξιωματικού,  ο οποίος βρίσκεται στο σημείο και μπορεί να προχωρήσει σε ενέργεια ακόμα και διά της φυσικής βίας για την επιβολή της πράξης. Απλό παράδειγμα αποτελεί η εκκένωση, έστω και με τη βία, οικισμών σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ, όπου μια φυσική καταστροφή απειλεί ζωές. Ακόμα και ο πολίτης εναντιωθεί στην εντολή που δόθηκε, επειδή πέρα από την δική του ζωή  θα βάλει σε περιττό ρίσκο και τους διασώστες του, οι οποίοι θα πρέπει να προσπαθήσουν μετά το τέλος της καταστροφής να τον απεγκλωβίσουν, θα αναγκαστούν από τη στιγμή που θα δοθεί η εντολή, είτε συμφωνεί είτε δαφωνεί μαζί τους να τον απομακρύνουν από τον τόπο της καταστροφής, ακόμη και με τη βία.

Οπότε γράφοντας τα παραπάνω θα πρέπει να γίνει κατανοητό πώς τα ατομικά δικαιώματα δεν είναι πανάκεια, ούτε φυσικά Υπέρτατος Νόμος έναντι  του κοινωνικού συνόλου. Αν το ατομικό δικαίωμα αποτελεί ρίσκο ή εν δυνάμει απειλή για το κοινωνικό σύνολο, με διαταγή ανώτερης αρχής ή ακόμα και με νόμο, αυτό θα περιοριστεί προσωρινά (μέχρι λήξη της απειλής ή της υπόθεσης που εμπίπτει) και προφανώς θα είναι και Συνταγματικό και εφαρμόσιμο.

Με άλλα λόγια θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως  ατομικό δικαίωμα δεν σημαίνει ασυδοσία ακόμα και αν θεωρητικά μπορεί να έχει δίκιο στη σκέψη του αυτός που το επικαλείται. Η κρίση γίνεται πάντα από ανώτερη αρχή που αποδίδει και το ατομικό δικαιώμα όπως το έχει ορίσει. Με άλλα λόγια το ατομικό δικαίωμα δεν είναι κάτι μαγικό ή μια υπέρτατη δύναμη που υπερβαίνει όλων των άλλων.