Η επιρροή του Ιράν στο Αφγανιστάν: μια κρίσιμη παράμετρος για την ειρήνη στη χώρα
Συνδιάσκεψη της Τεχεράνης στην οποία συμμετέχουν η αφγανική κυβέρνηση και οι Ταλιμπάν -
Γράφει ο Κωνσταντίνος Νικολετόπουλος
Το Αφγανιστάν μετά την ολοκλήρωση της αποχώρησης της RSM, η οποία αναμένεται να τελειώσει τον Αύγουστο του 2021, μπαίνει σε ένα νέο κεφάλαιο. Το νέο αυτό κεφάλαιο όμως δεν είναι κεφάλαιο ειρήνης, αλλά κεφάλαιο πολέμου. Ο πόλεμος συνεχίζεται στη χώρα, η μόνη διαφορά είναι ότι αλλάζουν οι παίκτες. Με την αποχώρηση των δυνάμεων του ΝΑΤΟ μένει πίσω η Τουρκία όπου σε προηγούμενα άρθρα είχα περιγράψει τις δυσκολίες με τις οποίες θα βρεθεί αντιμέτωπη. Μια άλλη χώρα την οποία θέλει και η Τουρκία να αναλάβει πρωτοβουλίες στο Αφγανιστάν είναι το Ιράν.
Το Ιράν συνορεύει με το Αφγανιστάν και από τη δεκαετία του 90 έχει δεχτεί εκατομμύρια Αφγανών προσφύγων στο έδαφος του, οι οποίοι ζουν σε άθλιες συνθήκες. Το Ιράν ασκούσε τη πολιτική του στο Αφγανιστάν με βάση τις κοινωνικές συνθήκες , δηλαδή με βάση τα δόγματα που ακολουθούν οι φυλές που υπάρχουν στο Αφγανιστάν που είναι δεκάδες.
Το Ιράν θέλει να πάρει υπό την επιρροή του το Αφγανιστάν και ιδανικά θα ήθελε να καταφέρει η επίσημη κυβέρνηση του Αφγανιστάν να επικρατήσει έναντι των Ταλιμπάν. Το Ιράν δεν έχει καθόλου καλές σχέσεις με τους Ταλιμπάν και αυτό γιατί οι Ταλιμπάν έχουν αίμα Ιρανών στα χέρια τους. Μιλάω συγκεκριμένα για την επίθεση το 1998 στο Ιρανικό προξενείο στη Μάζαρ Σαρίφ, όπου σκοτώθηκαν 8 Ιρανοί διπλωμάτες. Οι Ταλιμπάν επίσης είναι σουνίτες, σε αντίθεση με το Ιράν που είναι σίιτες , άρα βλέπουμε ότι δύσκολα θα υπάρξει συνεργασία μεταξύ του Ιράν και των Ταλιμπάν κάτι που επιδεινώνει κατά πολύ τα πράγματα.
Όπως ξέρουμε, αμέσως μετά την επίθεση στο Ιρανικό προξενείο στη Μαζάρ Σαρίφ το 1998, η Τεχεράνη συνεργάστηκε στενά με τη Βόρεια συμμαχία για την ανατροπή του καθεστώτος των Ταλιμπάν, αλλά και το 2001 με τους αμερικανούς για τη κατάληψη της επαρχία Φαράχ. Το Ιράν είναι προφανές ότι μόλις λήξει η αμερικανική αποχώρηση από το Αφγανιστάν θα προσπαθήσει να δημιουργήσει συνασπισμό σιιτών πολιτοφυλακών, φιλικά προσκείμενων σε αυτό. Είναι ένα εγχείρημα το οποίο πέτυχαν τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία εναντίον των Τζιχαντιστών. Δυστυχώς όμως σε πολύ διαφορετικές συνθήκες. Διότι την πολιτική του Ιράν σε Συρία και Ιράκ την είχε αναλάβει ο υποστράτηγος Κασέμ Σουλειμανί, που είχε τεράστια επιρροή στο Ιράν και ιδιαίτερα στο σιιτικό κόσμο ήταν ένας ιδιαίτερα λαοπρόβλητος άνθρωπος . Πήγαινε συνεχώς στο μέτωπο με κίνδυνο της ζωής του και κατάφερε να νικήσει σε όλα τα μέτωπα του πολέμου. Άλλωστε και η κόρη του η Ζεινάπ Σουλειμανί θεωρεί ότι τον σκότωσαν γιατί τους κέρδισε, αναφερόμενη στη Δύση.
Ο θάνατος του Σουλειμανί έχει αποδυναμώσει ήδη την όποια Ιρανική προσπάθεια στο Αφγανιστάν πριν καν αυτή αρχίσει, μειώνοντας κατά πολύ τη δύναμη Quds. Τη θέση του Σουλειμανί έχει πάρει ο στρατηγός Γκαανί , ο οποίος ήταν υπεύθυνος για το Αφγανιστάν ήδη από τη δεκαετία του 90 και πράγματι ο Γκαανί είχε επιφέρει πολλά πλήγματα στους Ταλιμπάν κυρίως σε περιοχές της συνοριακής γραμμής Ιράν –Αφγανιστάν ρίχνοντας ιδιαίτερο βάρος στη καταπολέμηση των ναρκωτικών.
Ωστόσο, το Ιράν δεν έχει μεγάλη εμπειρία από το έδαφος του Αφγανιστάν καθώς οι δυνάμεις του πέρα από τη μάχη στην επαρχία Χεράτ δεν έχουν αναπτυχθεί για μεγάλο διάστημα στο έδαφος του Αφγανιστάν και ούτε έχουν συμμετάσχει σε επιχειρήσεις εναντίον των Ταλιμπάν. Αυτό θα αναγκάσει το Ιράν να επιδιώξει συνεργασία με την Τουρκία, αλλά το πρόβλημα είναι ότι οι ΗΠΑ δεν θέλουν το Ιράν σε καμία συμμαχία με την Τουρκία και αυτό γιατί είναι γεγονός ότι οι ΗΠΑ θέλουν να κρατήσουν πάση θυσία το Αφγανιστάν υπό την επιρροή τους.
Επίσης, ο διοικητής της δύναμης Quds που θα αναλάμβανε την προώθηση του Ιράν στο Αφγανιστάν ο στρατηγός Γκάανι δεν είναι τόσο ικανός όσο ο Κασέμ Σουλειμανί. Ήδη στο Ιράκ εμφανίζει τεράστιες αδυναμίες στη συγκέντρωση των σιιτικών φυλών, ενώ δεν έχει καταφέρει ακόμη να πάρει βίζα από το Ιράκ, απόδειξη της έλλειψης επιρροής και προσβάσεων που έχει στη χώρα αυτή. Ας σημειώσουμε εδώ πως δεν είναι γνώστης της Αραβικής γλώσσας. Βέβαια πρέπει να πούμε ότι το 2016 είχαμε επιστράτευση Αφγανών σίιτων μαχητών αλλά και προσφύγων με σκοπό να πολεμήσουν στη Συρία στο πλευρό του Ιράν. Αυτή η κίνηση προκάλεσε την οργή της Καμπούλ, η οποία ανακοίνωσε τη διεξαγωγή έρευνας. Σύμφωνα με ασφαλείς εκτιμήσεις τουλάχιστον 7 Αφγανοί σκοτώθηκαν σε επιχειρήσεις στη Συρία, πολεμώντας στο πλευρό της δύναμης Quds . Είναι θαμμένοι στη πόλη Μασάντ. Ο μισθός των Αφγανών μαχητών έφτανε τα 500 δολάρια.
Αυτό που κάνεις δε γνωρίζει είναι αν ο Γκαανί θα καταφέρει να επιστρατεύσει Αφγανούς να πολεμήσουν στο όνομα του Ιράν ενάντια στους Ταλιμπάν. Προσωπικά, πιθανολογώ ότι δε θα τα καταφέρει, γιατί οι σιίτες που πολέμησαν στο πλευρό του Ιράν στη Μέση Ανατολή και γενικότερα όπου δραστηριοποιούνταν η Τεχεράνη, πολεμούσαν για το άστρο του Κασέμ Σουλειμανί, χάρις στο Σουλειμανί και οι μαχητές αυτοί δε ξέρουμε αν θα πολεμήσουν στο πλευρό του Γκαανί. Διότι πολύ απλά, ο Γκαανί δεν έχει τα ίδια ερείσματα που είχε ο Σουλειμανί. Αυτό σημαίνει ότι δυστυχώς δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά από τον Γκαανί, καθώς είναι ένας στρατηγός πολύ περιορισμένων δυνατοτήτων, και θα έλεγα ότι είναι κυρίως επιτελικός, και ότι δε μπορεί να ασκήσει πολιτική σε πολλά μέτωπα.
Επομένως, το πιθανότερο είναι ότι δε θα πρέπει να περιμένουμε κάτι συγκλονιστικό στο Αφγανιστάν από τη πλευρά του Ιράν. Στο Ιράν υπάρχουν μόνο ονόματα, αλλά δεν υπάρχει το νούμερο 2 μετά τον ανώτερο θρησκευτικό ηγέτη του Ιράν. Τον ρόλο αυτό μπορούσε να έχει μόνον ο Σουλειμανί που για πολλούς ήταν αυτός που κυβερνούσε ουσιαστικά σε όλη τη μέση Ανατολή και στη περιοχή του Αφγανιστάν. Αυτό τώρα δεν υπάρχει και η κατάσταση περιπλέκεται…
Πηγές:
https://www.bbc.com/persian/iran-features-50981849
https://www.hrw.org/legacy/reports98/afghan/Afrepor0.htm
https://www.bbc.com/persian/afghanistan/2016/01/160130_k05_hrw_report_about_afghan_send_to_syria
https://ctc.usma.edu/qassem-soleimani-irans-unique-regional-strategy
https://www.bbc.com/persian/afghanistan/2016/01/160130_k05_hrw_report_about_afghan_send_to_syria
https://www.radiofarda.com/a/f2-iran-mashhad-afghan-forces-funeral-syrian-civil-war/26885179.html
https://www.youtube.com/watch?v=7Pz3fZNlCEQ
https://www.aljazeera.com/features/2020/1/20/esmaii-qaani-new-shadow-commander-of-irans-quds-force
