Οι ρωσο-ιρανικές σχέσεις κλειδί για τη κατάσταση στη Μέση Ανατολή
Γράφει ο Κωνσταντίνος Νικολετόπουλος
Οι σχέσεις Ρωσίας Ιράν είναι πολύ σημαντικές για την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και της Κεντρικής Ασίας. Επί προεδρίας Βλαντιμίρ Πούτιν, οι ρωσο-ιρανικές σχέσεις διανύουν μια ιδιαίτερα καλή περίοδο. Η Ρωσία μετά την επέμβαση των ΗΠΑ στη Μέση ανατολή προσπάθησε με κάθε τρόπο να αναβαθμίσει τις σχέσεις της με χώρες που τα συμφέροντα τους ήταν κοντά στα δικά της. Προσέγγισε λοιπόν το Ιράν, εκμεταλλευόμενη τις κυρώσεις της Δύσης στην Τεχεράνη, με τρόπο ώστε να ενισχύσει οικονομικά τη χώρα. Το Ιράν θεωρεί σήμερα τη Μόσχα την πιο στενή του σύμμαχο. Μην ξεχνάμε ότι βασικός στόχος του Ιράν είναι να παράγει πετρέλαιο και φυσικό αέριο μέσω του Περσικού Κόλπου. Αυτό δεν είναι δυνατόν λόγω των οικονομικών κυρώσεων της Δύσης ,που κάνουν ανυπέρβλητα δύσκολη την παραγωγή πετρελαίου από τη πλευρά του Ιράν, με αποτέλεσμα ο ιρανικός λαός να περνάει πολύ δύσκολα καθώς το 80% της οικονομίας του Ιράν βασίζεται στη παραγωγή πετρελαίου.
Η Ρωσία άσκησε πολλές φορές βέτο σε ψηφίσματα του ΟΗΕ εναντίον της Τεχεράνης κι αυτό συμβαίνει γιατί η Ρωσία θέλει με κάθε τρόπο να διαφυλάξει και τα δικά της συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. Η μείωση των εντάσεων εξυπηρετεί την ενεργειακή και οικονομική πολιτική της Μόσχας, αφού ο Περσικός Κόλπος δίνει στη Ρωσία πολλές ευκαιρίες στην παραγωγή φυσικού αερίου. Χωρίς το Ιράν, η Μόσχα δύσκολα θα μπορούσε να παράγει το αέριο της στην Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στη Μέση Ανατολή, αν λάβουμε υπόψη τη κατάσταση πριν τη συριακή κρίση, οι ΗΠΑ είχαν καταφέρει να επιβάλλουν την πολιτική τους, σε αντίθεση με τη Ρωσία που μόνο στη Συρία είχε ενεργή παρουσία.
Από την άλλη πλευρά, η Μόσχα γνωρίζει ότι μόνο με μια ισχυρή στρατιωτική ισχύ το Ιράν θα μπορούσε να ασκήσει ρόλο στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, για αυτό το λόγο έχει αναπτύξει στενή συνεργασία μαζί του και στον στρατιωτικό τομέα . Άλλωστε δε πρέπει να ξεχνάμε ότι το Ιράν κάνει συναλλαγές με τη Ρωσία ύψους 3,5 δις το χρόνο. Κάτι που δείχνει ότι και η Τεχεράνη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό χρήμα. Καταβάλλεται κάθε προσπάθεια οι σχέσεις με το Ιράν να είναι στενές αφενός, και αφετέρου να αποφευχθεί κάθε εμπλοκή της Μόσχας σε συγκρούσεις στις οποίες εμπλέκεται το Ιράν, όπως η σύγκρουση δια αντιπροσώπων μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.
Προφανώς, οι σχέσεις Ρωσίας και Ιράν είναι αμοιβαία επωφελείς,, καθώς οι παρεμβάσεις του Ιράν στο θέμα του πετρελαίου επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις ρωσικές πετρελαϊκές εξαγωγές. Δε πρέπει να ξεχνάμε ότι η αύξηση των τιμών στο μαύρο χρυσό ωφέλησε τη Τεχεράνη , ενώ ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι το Ιράν κατέχει το 10% του συνολικού πετρελαίου παγκοσμίως. Για το λόγο αυτό η Ρωσία θέλει να έχει υπό την προστασία της το Ιράν. Επιπλέον πρέπει να τονιστεί ότι το Ιράν συνδέει τη Κασπία Θάλασσα με τον Ινδικό Ωκεανό. Το Ιράν έχει 136,3 δις βαρέλια πετρελαίου.
Σήμερα όμως η οικονομία του Ιράν είναι σε δύσκολη φάση, με τον Ιμπραήμ Ραΐσι, το νέο πρόεδρο της χώρας, να υπόσχεται 3 εκατομμύρια θέσεις εργασίας το χρόνο στο λαό του. Με βάση τα σημερινά δεδομένα που επικρατούν στο Ιράν, αυτό είναι πολύ δύσκολο να συμβεί, και για να επιτευχθεί ο στόχος του νέου πρόεδρου θα πρέπει να υπάρξει πιο στενή συνεργασία μεταξύ Ιράν και Ρωσίας ώστε να μπορέσει η Τεχεράνη να παράγει το πετρέλαιο της, αποφεύγοντας τις τυχόν κυρώσεις της Δύσης.
Και , αυτή τη στιγμή, η μόνη χώρα που μπορεί να βοηθήσει τη Τεχεράνη να παρακάμψει τις κυρώσεις ΗΠΑ και Δύσης είναι η Ρωσία. Το πρόβλημα είναι μια ενδεχόμενη σύρραξη μεταξύ Ιράν από τη μια πλευρά και Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας από την άλλη, γεγονός εξαιρετικά δυσάρεστο. Η Ρωσία δεν επιθυμεί ενεργή συμμετοχή στο πόλεμο της Υεμένης και αυτό γιατί πιστεύει ότι για την ασφάλεια της ένας πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν θα είναι ό,τι χειρότερο για την ίδια.
Οι δυο χώρες έχουν ρίξει ιδιαίτερο βάρος στη στρατιωτική τους συνεργασία. Η συνεργασία αυτή από τη πλευρά της Μόσχας δεν έχει σκοπό να περιορίσει την επιρροή της Σαουδικής Αραβίας, αλλά την επιρροή των ΗΠΑ τόσο στο Περσικό Κόλπο όσο και στη Κασπία Θάλασσα. Δεν είναι τυχαίο ότι το Ιράν προσπαθεί μέχρι και σήμερα μαζί με τη Ρωσία να αυξήσει την επιρροή του στη Κασπία θάλασσα, για το λόγο αυτό άλλωστε το Ιράν υποστήριξε την Αρμενία στο πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2020. Το Ιράν έχει επενδύσει σε πολλά προγράμματα φυσικού αερίου μέσω της Κασπίας Θάλασσας , αφενός για να εξισορροπήσει τις εισαγωγές που έχει από Ρωσία και Αζερμπαιτζάν και αφετέρου για να έχει ανταλλαγές πετρελαίου με το Καζακστάν και το Τουκρμενιστάν.
Ρωσία και Ιράν συνεργάστηκαν επίσης στενά στο πόλεμο της Συρίας. Ο Κασέμ Σουλεϊμανί κατάφερε να πείσει τη Ρωσία να επέμβει στη Συρία πιο ενεργά, πείθοντας τους Ρώσους συναδέλφους του ότι ο Άσαντ είχε ανάγκη τη Ρωσία και όχι το Ιράν.
Παρά τη στενή στρατιωτική συνεργασία των δυο χωρών στη Συρία, Ιράν και Ρωσία κατά τη γνώμη μου δεν έχουν κοινό μέλλον για τη Συρία. Στη Συρία αυτό που έφερε κοντά τις δυο χώρες είναι η καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους και η μείωση της αμερικανικής επιρροής. Δεν έχουν όμως το ίδιο όραμα: Δεδομένου ότι είναι τελείως διαφορετικός ο τρόπος ζωής και ο τρόπος σκέψης που επικρατεί τόσο στο Ιράν όσο και στη Ρωσία. Μιλάμε από τη μια για ένα θεοκρατικό καθεστώς , που σαφώς από τη στιγμή που έχει παρουσία στρατιωτική στη Συρία , θα ήταν με τη πλευρά των νικητών στο πόλεμο, άρα σαφώς και θα ήθελε να βάλει δικές του πινελιές στη νέα Συρία.
Και από την άλλη, έχουμε τη Ρωσία που κυρίως στο τομέα της θρησκευτικής πίστης και της ενεργειακής πολιτικής, θέλει να ασκήσει αφενός τη δική της επιρροή και θέλει η Συρία να είναι ένα κράτος όπως τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Επομένως, φαίνεται δύσκολο Ρωσία και Ιράν να μπορέσουν να συνεννοηθούν στο τομέα της ανοικοδόμησης. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί Σύριοι αξιωματικοί έχουν φύγει από το στρατό λόγω της φιλο-ιρανικής πολιτικής την οποία προωθούσαν. Ο κύριος εκφραστής της πολιτικής υπέρ του Ιράν είναι ο Μαχέρ Αλ Άσαντ. Δεν είναι τυχαίο ότι στις επιχειρήσεις στο Ιντλίμπ, που είναι τόσο σημαντικές, δεν συμμετέχει η 4η μεραρχία διοικητής της οποίας είναι ο αδερφός του Άσαντ, αλλά η 5η μεραρχία που είναι φιλικά προσκείμενη προς τη Μόσχα.
Πιθανολογώ, λοιπόν, τα εξής για το μέλλον:
1) Η στρατιωτική συνεργασία θα συνεχιστεί καθώς είναι μια λύση ανάγκης με σκοπό τη μείωση της αμερικανικής επιρροής.
2) Η Ρωσία θα εντείνει τις προσπάθειες της για τη δημιουργία ενεργειακού συνασπισμού με σκοπό να αποφευχθεί οποιαδήποτε σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Αυτό ενδεχομένως να έχει άσχημες συνέπειες για τις σχέσεις των δυο χωρών. Πρώτον, γιατί η συνεργασία θα περιορισθεί μόνο στη Συρία και δεύτερον, γιατί πλέον το Ιράν δεν ήταν όπως ήταν επί Σουλεϊμανί. Ο Κασέμ Σουλεϊμανί ήταν πολύ καλός στη διπλωματία, ασκούσε εξωτερική πολιτική στη Μέση Ανατολή παρακάμπτοντας τον μέχρι πρότινος υπουργό εξωτερικών της χώρας, το Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ.
Φοβάμαι λοιπόν ότι θα τεθεί θέμα αποτελεσματικότητας του ιρανικού στρατού. Πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο αν το Ιράν θα καταφέρει να είναι δυνατό στρατιωτικά στη Συρία. Δεδομένου ότι ο Γκαανί που αντικαθιστά τον Σουλεϊμανί δεν έχει το λαϊκό έρεισμα που είχε ο προκάτοχος του, αφενός αλλά ούτε και την επιρροή στις ένοπλες ομάδες αφετέρου. Αυτό είναι ένα τεράστιο ζήτημα.
Επίσης, δεν υπάρχει κάποιος πραγματικά ικανός ηγέτης στο Ιράν όπως ήταν ο Σουλεϊμανί, ώστε να μπορέσει να καταφέρει να επουλώσει τις όποιες διαφωνίες προκύψουν στο μέλλον στη σχέση των δυο χωρών.
3) Οι οικονομικές σχέσεις δεν θα επηρεαστούν κατά πάσα πιθανότητα , καθώς η Τεχεράνη οφελείται ιδιαίτερα από τις τουριστικές ροές Ρώσων και Κινέζων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Ιράν δέχεται τουρίστες μόνο από Ρωσία και Κίνα, άρα η Τεχεράνη θα προσπαθήσει να διατηρήσει τις οικονομικές της σχέσεις με τη Ρωσία, τουλάχιστον στον βαθμό που είναι σήμερα, ώστε να μην χάσει τα έσοδα από το τουριστικό προϊόν.
Πηγές:
https://www.mei.edu/publications/iran-russia-ties-never-better-maybe-not-forever
https://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/iran/2010/iran-100625-voa01.htm
https://jamestown.org/program/russia-iran-expand-military-cooperation-against-us-and-europe-in-gulf/
https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-soleimani-insigh-idUSKCN0S02BV20151006
https://syrianobserver.com/EN/features/49024/russia-curbs-maher-al-assads-influence.html
https://www.memri.org/reports/struggle-between-russia-iran-control-over-syrias-centers-power
