Ένας νέος Μεσαίωνας ανατέλλει στο Αφγανιστάν

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Η αναχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν φαίνεται ως το αναπόφευκτο τέλος. Οι Ταλιμπάν, οι ριζοσπαστικοί Ισλαμιστές εναντίον των οποίων πολέμησαν οι ΗΠΑ, αρχίζουν αργά αλλά σταθερά να παίρνουν πίσω τον έλεγχο της χώρας. Με άλλα λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χάσει τον πόλεμο που διεξήχθη τα τελευταία 20 χρόνια. Γιατί όμως μια τόσο ισχυρή πολεμική μηχανή έχασε τον πόλεμο;

Ο αντικειμενικός σκοπός του πολέμου ήταν να μετατρέψουν μια αρχαία και πολύπλοκη κοινωνία από αυτό που ήταν σε αυτό που επιθυμούσαν οι Αμερικανοί να γίνουν. Έτσι αποδεικνύεται πως η ήττα μιας χώρας που περιλαμβάνει αντιμαχόμενες φατρίες και η επιβολή της ειρήνης και μιας νέας κουλτούρας ήταν πέρα από τα όρια της στρατιωτικής ισχύος.

Άρα το πρόβλημα ήταν η μη ταύτιση των στρατηγικών και ηθικών πτυχών του πολέμου. Η στρατηγική απαιτούσε την ήττα του εχθρικού στρατού και τον μετασχηματισμό της κοινωνίας. Κάπου εκεί υπάρχει η αυτόματη αντίθεση στην εξάπλωση του ριζοσπαστικού ισλάμ, οπότε απουσιάζει η αξιολόγηση για το αν το πεδίο του Αφγανιστάν ήταν το σωστό μέρος για να πολεμήσουν τον ριζοσπαστικό ισλαμισμό και αν μπορούσαν με τη στρατιωτική ισχύ να επιβάλουν την ηθική αλλαγή.

Ο μετασχηματισμός αποτελεσμάτων με αλλαγή πεποιθήσεων και συμπεριφορών δεν μπορεί να επιτύχει, οπότε σε αυτές τις περιπτώσεις μπορούμε να ισχυριστούμε ότι: “Ο πολιτισμός τρώει την υψηλή στρατηγική για πρωινό”

Από την άλλη πλευρά οι Ταλιμπάν θα ήταν ανόητοι να εισβάλλουν στην Καμπούλ, καθώς αυτό θα προκαλούσε μεγάλη καταστροφή και θα καταστρέψει τη διεθνή νομιμοποίησή τους, κάτι που θέλουν διακαώς. Θα είναι πολύ καλύτερο για αυτούς να διαπραγματευτούν την παράδοση της εξουσίας που θα τους επιτρέψει να διεκδικήσουν κάποιο είδος νομιμότητας εκτός από τη δύναμη των όπλων. Οι Ταλιμπάν έχουν σίγουρα απολαύσει την εικόνα τους στα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Αλλά η διεθνής προσοχή δεν θα διαρκέσει και το ξέρουν.

Τι περιμένουμε από τους Ταλιμπάν; Σαφώς θα εξακολουθήσουν να είναι ολοκληρωτικοί, δεν θα επιτρέψουν την ύπαρξη αντιπολίτευσης, δεν θα σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεν θα μοιράζονται την εξουσία για πολύ. Εάν προβλέψουμε τη μελλοντική τη συμπεριφορά τους με γνώμονα το παρελθόν, δεν θα υπάρξει κοινοβούλιο, παρά μόνο ένα είδος υψηλού συμβουλίου θρησκευτικών ηγετών. Η λογοδοσία και η διαφάνεια μάλλον δεν θα υπάρξει. Η κοινωνία των πολιτών θα τσαλακωθεί. Τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης θα κλείσουν. Η διακίνηση ναρκωτικών θα είναι διαδεδομένη. Άλλες οικονομικές δραστηριότητες θα είναι οριακές. Οι μειονότητες όχι μόνο θα υφίστανται διακρίσεις, αλλά θα κακοποιούνται και θα δολοφονούνται.

Οι χιλιάδες Αφγανοί που έχουν συνεργαστεί με το συμμαχικό στρατό, κυρίως ως διερμηνείς, λογικά ανησυχούν. Βέβαια ο αριθμός των Αφγανών που κινδυνεύουν λόγω της συνεργασίας τους με τους συμμάχους είναι πολύ μεγαλύτερος. Περιλαμβάνει μερικές χιλιάδες που εργάστηκαν στις Πρεσβείες, πολλές ακόμη χιλιάδες που εργάστηκαν σε προγράμματα ανάπτυξης και διακυβέρνησης που χρηματοδοτήθηκαν από τις ΗΠΑ και ακόμη περισσότερους από χιλιάδες που άρπαξαν την ευκαιρία να οργανώσουν μια κοινωνία των πολιτών κάτι που πλέον δεν θα επιτρέπεται υπό τους Ταλιμπάν. Εάν όλοι αυτοί έφευγαν από το Αφγανιστάν, οι προοπτικές θα μειώνονταν ακόμη περισσότερο. Αυτοί που μένουν, είτε επειδή δεν μπορούν να βγουν είτε επειδή έχουν το θάρρος να μην το κάνουν, δεν είναι πιθανό να επιζήσουν για πολύ. Εύχομαι να κάνω λάθος σε όλα αυτά. Σαφώς θα πρέπει να περιμένουμε και να δούμε. Αλλά η εικασία μου είναι ότι το μέλλον θα είναι κακό, βάναυσο και μακρύ, κάτι σαν ένας νέος Μεσαίωνας.

*Ο Υποναύαρχος Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.