Ποιος θα καλύψει το κενό εξουσίας στο Αφγανιστάν;

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν την αποχώρηση, για τουλάχιστον τρεις σημαντικούς λόγους:

Ο πρώτος είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έπρεπε να συρρικνωθούν για να επιστρέψουν στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, συγκεντρωμένες στο νέο γεωστρατηγικό σκηνικό. Εξάλλου, εδώ και δέκα χρόνια, η Κίνα εκμεταλλευόμενη τη σπατάλη πόρων των ΗΠΑ, ισχυροποιήθηκαν, και ακόμα και αν οι ΗΠΑ δεν είναι απαραίτητα σε θέση να συγκεντρώσουν όλες τις δυνάμεις τους, θα πρέπει φυσικά να μειώσουν τις επενδύσεις τους από τις δευτερεύουσες περιοχές. Το Αφγανιστάν, ήταν το αυτοκρατορικό νεκροταφείο της χιλιετίας, είναι το μέρος από όπου η Αμερική έπρεπε να αποχωρήσει.

Ο δεύτερος είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναγνωρίσει την αποτυχία όλων των προηγούμενων στρατιωτικών επιχειρήσεων και επέλεξαν εκ νέου μια λιγότερη δαπανηρή, και καταλληλότερη οδό πολιτικής παρέμβασης για τις ΗΠΑ. Μετά από πάνω από μια δεκαετία στρατιωτικής κατοχής, οι Ηνωμένες Πολιτείες έμαθαν ότι το Αφγανιστάν, ως γεωστρατηγική θέση του κόσμου, υπό την προσοχή των μεγάλων δυνάμεων του πλανήτη, ούτε η Σοβιετική Ένωση ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορέσαν να επιτύχουν κατοχή με τη βία. Σε μέρη όπως το Αφγανιστάν, ακόμη και αν ενταθεί η παραμονή, μετά από δεκαετίες πολέμου φαίνεται ότι οι πολέμαρχοι παραμένουν διχασμένοι, η πολιτική εξουσία είναι εξαιρετικά περίπλοκη, για να μην αναφέρουμε τις σοβαρές εθνοτικές αντιπαλότητες. Ένα πρότυπο στο οποίο οι ΗΠΑ δεν είναι οι καλύτερες για να αντιμετωπίσουν.

Ο τρίτος είναι για να αναδυθούν οι σινορωσικές αντιφάσεις και να προκληθούν ρήγματα στις σινορωσικές σχέσεις. Τα τελευταία χρόνια, το κλειδί της διατήρησης νωθρότητας των ΗΠΑ είχε σκοπό, η Κίνα και η Ρωσία να ανταποκριθούν στις πιέσεις των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του Αφγανιστάν. Η μακροχρόνια αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Αφγανιστάν έχει θεωρηθεί ως αγκάθι στο πλευρό της Κίνας και της Ρωσίας, και η κοινή απειλή ενίσχυσε τη σινορωσική συνεργασία. Οι φετινές άνευ προηγουμένου κοινές στρατιωτικές ασκήσεις μεταξύ Κίνας και Ρωσίας έδειξαν τον τεράστιο ρόλο στην εγγύτητα της Κίνας με τη Ρωσία. Ωστόσο, η Κίνα και η Ρωσία δεν είναι χωρίς αντιφάσεις, αλλά μπροστά σε μεγαλύτερες απειλές όπως τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι δύο χώρες επέλεξαν να αποφύγουν τις αντιφάσεις, και όσο το δυνατόν περισσότερο μέσω επίσημης επιρροής της εγχώριας κοινής γνώμης, να αμβλύνουν τις συγκρούσεις.

Πέραν αυτών των λόγων ας δούμε πως διαμορφώνεται το γεωπολιτικό πάζλ με τις υπόλοιπες χώρες.

Η Ρωσία και η Ινδία είχαν πολύ στενή συνεργασία, στους στρατιωτικούς, ενεργειακούς και άλλους τομείς. Ας παραβλέψουμε ότι οι σχέσεις της Κίνας με την Ινδία σημαδεύτηκαν από τις συνοριακές συγκρούσεις και την αντιπαλότητα μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν που συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες. Έτσι η Κίνα ήθελε εδώ και πολύ καιρό να μετατρέψει το Αφγανιστάν σε σημαντικό κόμβο στη ζώνη και την οδική σύνδεση της Κίνας και στον οικονομικό διάδρομο Κίνας-Πακιστάν, αλλά αυτό δεν είναι καλό για τη Ρωσία και την Ινδία.

Για την Ινδία, η ενσωμάτωση του Αφγανιστάν στο οικονομικό σύστημα Κίνας-Πακιστάν θα βοηθήσει το Πακιστάν να οικοδομήσει στενότερους δεσμούς με την Κίνα, να ενισχύσει την εθνική ισχύ του Πακιστάν και να βοηθήσει το Πακιστάν να επιλύσει τα προβλήματα εθνικής ασφάλειας, ώστε το Πακιστάν να μπορεί να επικεντρωθεί περισσότερο στην Ινδία.

Για τη Ρωσία, το Αφγανιστάν υπήρξε το κλειδί για την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τόσο συναισθηματικά όσο και από την άποψη της πραγματικότητας. Το Αφγανιστάν έχει μεγάλη σημασία για τη Ρωσία, και η στρατηγική της Κίνας “Belt and Road” έχει στην πραγματικότητα αποδυναμώσει την επιρροή της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία.

Έτσι, η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν μπορεί να ειπωθεί ότι σκοπό έχει, οι ΗΠΑ να μαζέψουν πλέον τα δάχτυλά τους από το Αφγανιστάν και να τα σφίξουν σε μια γροθιά εναντίον πιο σημαντικών αντιπάλων. Με απλά λόγια, οι ΗΠΑ ξόδεψαν ένα τρισεκατομμύριο δολάρια για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, που ισοδυναμεί με περίπου 10.000 F-35, ή 76 αεροπλανοφόρα κλάσης Ford, ή 500 πυρηνικά υποβρύχια κλάσης Οχάιο.

Εν ολίγοις, οι ίδιοι πόροι, που δαπανώνται για την έρευνα και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και εξοπλισμού, ή για την αύξηση του αποθέματος του υπάρχοντος εξοπλισμού, είναι πολύ πιο αποτελεσματικοί και αποτελούν πολύ μεγαλύτερη ανάγκη για να αντιμετωπίσουν την απειλή που ονομάζεται Κίνα. Για τους Κινέζους η συνέχιση του αγώνα στο Αφγανιστάν θα ήταν ένα θεόσταλτο δώρο, καθώς θα συνεχιζόταν η μεγάλη σπατάλη πόρων.

Για τις ΗΠΑ είναι το τέλος του πολέμου κατά της τρομοκρατίας και της στρατηγικής που ξεκίνησε στις 11/9. Τα τελευταία 20 χρόνια, λόγω της προσοχής των ΗΠΑ στον αντιτρομοκρατικό αγώνα, κατάφερε η Κίνα την ένταξη της, στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, ο οποίος αντικειμενικά διαμόρφωσε μια περίοδο ευκαιριών που ευνοεί την ταχεία ανάπτυξη της Κίνας, και έτσι έγινε η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, με στρατιωτική ισχύ που έχει επίσης αυξηθεί σημαντικά.

Η σημερινή κατάσταση που σημαδεύτηκε από την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Αφγανιστάν, η Κίνα θα αντιμετωπίσει έναν Αμερικανό που στρέφει την προσοχή και τους πόρους του από τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας και εστιάζει σε έναν άλλο αντίπαλο στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, κάτι που δεν είναι καλό για την Κίνα.

Συμπερασματικά, όλες οι ισχυρές δυνάμεις στο Αφγανιστάν είναι έτοιμες να παίξουν το παιχνίδι με μη στρατιωτικά μέσα στο προσεχές αφγανικό καθεστώς, το οποίο αντιπροσωπεύει επίσης τη βούληση πολλών χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας και του Πακιστάν, αλλά και των γειτονικών χωρών της Κεντρικής Ασίας, ακόμη και της Τουρκίας.

Η ομαλοποίηση στο Αφγανιστάν σήμερα είναι βέβαιο ότι θα είναι το αποτέλεσμα του παιχνιδιού των μεγάλων δυνάμεων και του συμβιβασμού μεταξύ τους, και στη συνέχεια το κύριο πεδίο μάχης του αγώνα θα μεταφερθεί από το πεδίο της μάχης στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης, αλλά ο αγώνας θα γίνει μόνο πιο έντονος και θα δοκιμάσει τη σοφία του αγώνα όλων των συντελεστών.

Ποιος μπορεί πραγματικά να πάρει τον έλεγχο της εξουσίας, να συνεχίσει να φαίνεται μη-διχαστικός, ή να ενσωματώσει σταδιακά ολόκληρη τη χώρα. Δεν έχει να κάνει μόνο με τον αφγανικό λαό, αλλά με την έκβαση του παιχνιδιού της μεγάλης ισχύος, τελικά έχει να κάνει με το αν το Αφγανιστάν μπορεί να πάρει το σωστό δρόμο.

*Ο Υποναύαρχος Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.