Χάος στο Αφγανιστάν με ένα νέο εμφύλιο πιθανό

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Πριν δέκα ημέρες εκτιμούσαμε ότι ένας νέος Μεσαίωνας ανατέλλει στο Αφγανιστάν. Σήμερα το συνεχιζόμενο χάος τόσο έξω όσο και μέσα στο αεροδρόμιο της Καμπούλ εγείρει δύσκολα ερωτήματα. Ας υποθέσουμε ότι όλοι οι μετανάστες (άτομα χωρίς υπηκοότητα του Αφγανιστάν) εκκενώνονται τις επόμενες ημέρες. Οι ξένες δυνάμεις – όχι μόνο οι ΗΠΑ αλλά η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία και άλλες, θα κάνουν ό, τι μπορούν για να βρουν και να μεταφέρουν τους πολίτες τους. Το πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα – αριθμητικά και ηθικά – είναι ο αριθμός των Αφγανών υπηκόων και των Αφγανών με διπλή υπηκοότητα, πολλοί από τους οποίους θα μείνουν πίσω.

Παρά το δεδομένο ότι η κυβέρνηση του προέδρου Γκάνι δεν είχε τη λαϊκή υποστήριξη, ο εκδημοκρατισμός και ο εκσυγχρονισμός στο Αφγανιστάν είχε κάνει τα πρώτα βήματα, ειδικά στις αστικές περιοχές. Τα αποτελέσματα ήταν προφανή. Κορίτσια και γυναίκες εκπαιδεύονταν και απασχολούνταν, τα πρότυπα υγείας και το προσδόκιμο ζωής βελτιώθηκαν, ο αριθμός των εγγράμματων αυξήθηκε, τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης άνθησαν και η κοινωνία των πολιτών άκμασε. Η μορφωμένη μεσαία τάξη που έκανε δυνατές αυτές τις βελτιώσεις, θα λέγαμε η «γενιά του ΝΑΤΟ», βρίσκεται τώρα σε κίνδυνο. Δεν μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες άτομα, ούτε καν εκατοντάδες χιλιάδες, αλλά για εκατομμύρια.

Οι Ταλιμπάν ανακοινώνουν ότι δεν θα επιτρέψουν την αποχώρηση των Αφγανών πολιτών. Αυτό πιθανότατα περιλαμβάνει επίσης τους πολίτες με τη διπλή υπηκοότητα, αν και δεν θα εκπλαγώ αν πολλοί από αυτούς καταφέρουν να φύγουν. Παρ’ όλα αυτά, ένας τεράστιος αριθμός σχετικά ικανών Αφγανών που αναζητούν την ελευθερία θα παραμείνουν στο έλεος των νεαρών μαχόμενων ανδρών που χρειάζονται δουλειά, έτοιμοι να σκοτώσουν αυτούς που θεωρούν αντιπάλους και περιφρονούν τα δικαιώματα των γυναικών. Η ικανότητα των Ταλιμπάν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των υποστηρικτών τους θα είναι πολύ περιορισμένη. Επίσης η ξένη βοήθεια τελειώνει απότομα και τα αποθέματα σε ξένο νόμισμα της χώρας έχουν παγώσει.

Ένα λουτρό αίματος ή ένας νέος εμφύλιος πόλεμος εκτιμάται ως μια σίγουρη επερχόμενη κατάσταση. Δεν προκαλεί καμία έκπληξη το γεγονός ότι οι δυνάμεις των αντιστασιακών συγκεντρώνονται ήδη στην κοιλάδα Παντζσίρ, όπου η πιο ισχυρή αντίθεση με τους Ταλιμπάν εμφανίστηκε την τελευταία φορά. Το Πακιστάν, αργό να συνειδητοποιήσει τις συνέπειες για τη δική του εθνική ασφάλεια να έχει έναν τζιχαντιστή γείτονα στα δυτικά και τα βόρεια του, προσπαθεί να πείσει τους Ταλιμπάν να σχηματίσουν μια κυβέρνηση «χωρίς αποκλεισμούς», η οποία πιθανότατα θα αποκλείσει την εξαγωγή εξτρεμισμού. Το Ιράν, ευχαριστημένο με τον εξευτελισμό των Αμερικανών, αλλά ανησυχώντας για έναν τζιχαντιστή γείτονα στα ανατολικά του, θα πιέσει για το ίδιο. Η Ρωσία μπορεί να πράξει το ίδιο, καθώς φοβάται την εξαγωγή εξτρεμιστών τζιχαντιστών από τα βόρεια του Αφγανιστάν. Η Κίνα, διότι φοβάται την εξάπλωση του ισλαμικού εξτρεμισμού στα σύνορα του Σιντζιάνγκ με το Αφγανιστάν και θέλει ένα αξιόπιστο και σταθερό Αφγανιστάν να αποτελέσει μέρος του σχεδίου “Belt and road”.

Οι Αμερικανοί θα έχουν μερικές δύσκολες επιλογές να κάνουν. Δεν υπάρχει άμεση ελπίδα για την εκδίωξη των Ταλιμπάν. Η ανθρωπιστική βοήθεια μέσω πολυμερών οργανισμών και μη κυβερνητικών οργανώσεων θα πρέπει να συνεχιστεί, αλλά πρέπει να εξετάσουνε ποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις θα πρέπει να πληρούνται για να επιτρέψουνε στα Διεθνή Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα να εργαστούν στο Αφγανιστάν, ακόμη και να ανανεωθεί η βοήθεια και να αποκατασταθούν οι διπλωματικές σχέσεις τους.

Οι ηγέτες και οι εκπρόσωποι των Ταλιμπάν αναφέρουν ότι δεν επιθυμούν να φύγουν οι Αφγανοί. Μερικοί από αυτούς μπορεί πραγματικά να συνειδητοποιήσουν ότι χρειάζονται καλά μορφωμένα άτομα για να μείνουν. Αλλά η μέχρι τώρα συμπεριφορά των αγωνιστών τους διαψεύδει.

Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Οι Ταλιμπάν είναι φονταμενταλιστές και ολοκληρωτικοί. Πιστεύουν ότι ο προτιμώμενος τρόπος διακυβέρνησής τους υπαγορεύεται από τις γραφές του κορανίου και ως εκ τούτου δεν μπορούν να παραδεχτούν οποιαδήποτε συμπερίληψη ατόμων με αντίθετες απόψεις. Οι εκλογές είναι ανάθεμα. Ο συμβιβασμός με τη διαφορετικότητα θα μπορούσε να υπονομεύσει την κατοχή τους στην εξουσία. Οι προκλήσεις θα μπορούσαν να προέλθουν όχι μόνο από την κοιλάδα Παντζσίρ, των οποίων οι μαχητές δεν θα θέλουν να μοιραστούν την εξουσία με τους Ταλιμπάν, αλλά και από την Ισλαμική περιοχή Χορασάν, που υποτιμά την κατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν, χαρακτηρίζοντάς το ως αμερικανική απόσυρση και όχι ως αποχώρηση των ΗΠΑ λόγω νίκης των Ταλιμπάν.

Συμπερασματικά, η μοίρα όσων Αφγανών υποστηρίζουν τη δημοκρατία αλλά παραμένουν στη χώρα είναι επισφαλής. Η 31η Αυγούστου θα αφήσει εκατομμύρια από αυτούς σε κίνδυνο.

*Ο Υποναύαρχος Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.