ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ: Πεδίο διαφορετικών ευκαιριών

Γράφει ο Αναστασόπουλος Φώτιος-Νεκτάριος* 

Τις τελευταίες ημέρες το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας έχει επικεντρωθεί στο Αφγανιστάν. Δεν είναι μόνο η επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία -ύστερα από μία περίοδο απουσίας είκοσι ετών- αλλά και οι φόβοι για μαζικά κύματα προσφύγων που μπορεί να προκαλέσει η εκδίωξη των αντιφρονούντων.

Η άτακτη φυγή των αμερικανικών και δυτικών στρατευμάτων υποδηλώνει όχι μόνο την αποτυχία της Δύσης στην προσπάθειά της να αποκτήσει ερείσματα στο Αφγανιστάν, αλλά και την έλλειψη συνοχής μεταξύ των συμμάχων. Το αποτέλεσμα της τηλεδιάσκεψης των G7 αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα. Οι Η.Π.Α σε μία επιστροφή στο δόγμα “AMERICA FIRST” έχοντας εξασφαλίσει τα χρονοδιαγράμματα αποχώρησης των στρατευμάτων τους, παράκουσαν τις πιέσεις των κρατών της δύσης που επιθυμούσαν μεγαλύτερη πίστωση χρόνου για την αποχώρηση των δικών τους στρατευμάτων. Η δυσαρέσκεια στο δυτικό στρατόπεδο είναι εμφανής και από το γεγονός ότι ο Γάλλος πρόεδρος ζήτησε από τον Τζο Μπάιντεν οι Η.Π.Α να συνεργάζονται με την δύση σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος.

Η διοίκηση Μπάιντεν έχοντας “βρει στο τραπέζι” συμφωνία για την αποχώρηση των στρατευμάτων από το Αφγανιστάν (συμφωνία της Ντόχας) προσπαθεί να σώσει ό,τι μπορεί. Μπορεί η γρήγορη επέλαση των Ταλιμπάν να “τραυμάτισε” το γόητρο των δυτικών, αλλά οι μακροχρόνιες βλέψεις της Ουάσιγκτον είναι υπεράνω ακόμη και των συμφερόντων της Ε.Ε. Οι ψευδαισθήσεις -τόσο των Αμερικανών όσο και της Ευρώπης- για επικοινωνία με το καθεστώς των Ταλιμπάν οδηγούν στην διεθνή αναγνώριση που τόσο επιθυμεί, προβάλλοντας διαλλακτικό πρόσωπο. Παράλληλα, αποτελούν και μία προσπάθεια ανάσχεσης της επιρροής Κίνας-Ρωσίας την στιγμή που η σχέση τους και οι φιλοδοξίες τους για συνεργασία μοιάζουν πιο πιθανές από ποτέ.

Από την άλλη πλευρά, το δίπολο Κίνα-Ρωσία επιθυμεί να ενισχύσει τον ρόλο του εκεί που το αντίπαλο δέος απέτυχε. Όχι μόνο διατηρούν ανοιχτές τις πρεσβείες τους στο Αφγανιστάν, αλλά διεξάγουν ασκήσεις με τις γειτονικές χώρες σε μία προσπάθεια ανάσχεσης προσφυγικών ρευμάτων. Πάντως σε καμία περίπτωση δεν δείχνουν διατεθειμένοι να  διακόψουν τις σχέσεις τους με τους Ταλιμπαν. Το αντίθετο θα έλεγε κανείς την στιγμή που η δύση αδυνατεί να συνεννοηθεί για την επόμενη μέρα.

Την στιγμή που ένα νέο προσφυγο-μεταναστευτικό κύμα είναι προ των πυλών, το όραμα της ενωμένης Ευρώπης μοιάζει να βυθίζεται στο χάος της αβεβαιότητας. Για άλλη μια φορά τα επιμέρους συμφέροντα των κρατών της Ε.Ε έρχονται να παραμερίσουν τα συμφέροντα όλου του οργανισμού. Τα κράτη των G7 προσπαθούν να εξασφαλίσουν την διαφυγή των στρατευμάτων τους και όχι μόνο δεν προωθείται μια γενναία χρηματοδότηση στις γειτονικές του Αφγανιστάν χώρες για να περιποιηθούν τους μετανάστες, αλλά  επιδιώκεται μία μετατόπιση των ευθυνών σε χώρες πρώτης υποδοχής όπως η Ελλάδα και η Τουρκία.

Μπορεί ο Ερντογάν να δέχεται πιέσεις τόσο από το εσωτερικό όσο και από την διεθνή κοινότητα να μην εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό, αλλά γνωρίζει ότι για μία ακόμη φορά οι διεθνείς αντιδράσεις θα είναι ήπιες, συνεπώς δεν υπάρχει τίποτα που να τον εμποδίζει. Εκεί αποσκοπεί και η πρόσφατη επικοινωνία του με τον Έλληνα πρωθυπουργό, σε μια προσπάθεια να γίνει σαφές ότι η Αθήνα θα υπερασπιστεί για μία ακόμα φορά τα σύνορα της, και δεν θα επιτρέψει να επαναληφθούν γεγονότα Μαρτίου 2020, αλλά και ότι είναι πρόθυμη να στηρίξει την Τουρκία προκειμένου να λάβει μεγαλύτερη χρηματοδότηση, σε περίπτωση που χορηγηθεί βοήθεια από την Ε.Ε σε χώρες πρώτης υποδοχής για να συγκρατήσουν τις ροές.

Συνεπώς, το Αφγανιστάν μοιάζει με έναν τόπο όπου διαφορετικά συμφέροντα αλληλοσυγκρούονται, προκειμένου να υπερισχύσουν των υπολοίπων. Οι Η.Π.Α φαίνονται να ενδιαφέρονται πρώτα και κύρια για τα συμφέροντα τους την στιγμή που τα κράτη της Ε.Ε προσπαθούν να αποφύγουν τις μεταναστευτικές ροές. Από την άλλη Κίνα-Ρωσία-Τουρκία, βλέποντας την δυσκολία συνεννόησης στο δυτικό στρατόπεδο, προσπαθούν να ενισχύσουν την επιρροή τους αναλαμβάνοντας τον αμερικανικό ρόλο, σε μία περίοδο που ο νέος ψυχρός πόλεμος μοιάζει πιο ισχυρός από ποτέ.

*φοιτητής στο τμήμα πολιτικής επιστήμης και το διεθνών σχέσεων