28/03/2024

Η Τουρκία και τα μαθήματα από την Μικρασιατική Εκστρατεία

της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*

Ιστορικός- Διεθνολόγος

 

Αν οι Μεγάλες Δυνάμεις ήθελαν μία Τουρκία ΔΥΝΑΤΗ θα της έδιναν το Κιρκούκ και τη Μοσούλη, ήδη από το 1923. Τα σύνορα του μορφώματος που αποφάσισαν οι Δυνατοί ήταν με σκέψη αριστοτεχνική, ώστε να βρίσκεται δίπλα σε θάλασσα και να μην έχει το δικαίωμα να την αγγίξει (εννοώ το Αιγαίο), να βρίσκεται κοντά σε ενεργειακούς πόρους και να μην της ανήκουν και να έχει μειονοτικές ομάδες που να της δημιουργούν πρόβλημα.

Ο Κεμάλ ήδη από τα τέλη του 1916-αρχές του 1917 υπέγραφε με τις ενεργειακές εταιρείες και κυρίως την ιταλική ΕΝΙ συμβάσεις παραχώρησης και εκμετάλλευσης του Κιρκούκ και της Μοσούλης, καθώς οι περιοχές αυτές ανήκαν μέχρι τότε στο οθωμανικό κράτος. Καθώς μέχρι το 1918 υφίστατο οθωμανικό κράτος (τουλάχιστον τυπικά στη Διπλωματία).Ουσιαστικά με τις συμβάσεις αυτές ο Κεμάλ θεωρούσε ότι συνομολογούσε τη συνθήκη οριοθέτησης μέρους των ανατολικών συνόρων του.

Όμως, υπολόγιζε χωρίς τον ξενοδόχο, που ήταν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Αυτές οι Δυνάμεις ήθελαν ένα κράτος υπηρέτη. Αυτό αποδείχτηκε και αυτό αποδεικνύεται και τώρα στο Αφγανιστάν, και μετά τα χθεσινά δυσάρεστα γεγονότα, θα αποδειχτεί ακόμα περισσότερο.

Το Αφγανιστάν για τους Τούρκους δεν είναι ούτε Συρία ούτε Λιβύη. Γιατί στο Αφγανιστάν, η γείτονα χώρα θα αναμετρηθεί με το «δικό της εαυτό» κατά πόσο θα μπορέσει να εξισορροπήσει του να είναι ο υπηρέτης των Ισχυρών δημιουργώντας συνθήκες ηρεμίας με τον εξτρεμισμό.

Όμως δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, δηλαδή να εξισορροπήσει. Γιατί δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Γιατί στη Λιβύη και στη Συρία είχε να κάνει ουσιαστικά με φυλετικές ομάδες, εδώ έχει να κάνει με τρομοκρατικές ομάδες με πολυφυλετική ταυτότητα που και μόνο η βιτρίνα της Σαρίας που αυτές προβάλλουν, είναι μία συνθήκη για πολύ δύσκολους παίχτες. Στο Αφγανιστάν, όλοι ΑΝΕΞΑΙΡΕΤΑ ζητούν από την Τουρκία να αποδείξει κατά πόσο είναι ένα «δυτικό» κράτος ή αν υπερτερεί η ισλαμιστική προσήλωση.

Στο Αφγανιστάν, η Τουρκία δεν παίζει απλά σε ένα οικονομικό παιχνίδι που το παρακράτος της πουλώντας ή αγοράζοντας όπιο, στρώνει την παρτίδα. Στο Αφγανιστάν η Τουρκία παίζει ουσιαστικά με την ίδια, και την ιδεολογική ταυτότητά της.

Και επειδή πάντοτε η Διπλωματική Ιστορία θα πρέπει να είναι μπούσουλας, το οθωμανικό κράτος κατακερματίστηκε, όταν άρχισε να μπερδεύει τις ιδεολογικές του ταυτότητες, αν δηλαδή ήταν ένα ταξικό μόρφωμα με στοιχεία θρησκευτικά ή αν ήθελε – θα μου επιτρέψετε τη φράση – με τη μόδα της τότε εποχής να γίνει ένα κράτος – Έθνος. Η διπολική αυτή στάση επέφερε το διχασμό με το Σουλτάνο από τη μία πλευρά και τους Εθνικιστές από την άλλη.

Και να πούμε κάτι, που σε ιστορικό επίπεδο δεν έχουμε μάθει σωστά να το διαβάζουμε ή δεν έχουμε δώσει τη δέουσα προσοχή. Γιατί, αν από το 1919 είχαμε δώσει τη δέουσα προσοχή ως Ελληνική Διπλωματία, σήμερα στα μικρασιατικά παράλια θα ζούσαν οι νόμιμοι κάτοχοί τους.

Από το 1918-1923 η γειτονική χώρα δεν νοούνταν πολιτειακή ΟΝΤΟΤΗΤΑ (δηλαδή Κράτος) για τη Διπλωματία.

Οι Έλληνες στρατιώτες στη Μικρασιατική Εκστρατεία δεν πολεμούσαν με εθνικό στρατό, αλλά με ανταρτικά σώματα. Αυτό που ονομάζουμε οθωμανικό κράτος έπαυσε να υφίσταται με τις Συνθήκες Ειρήνης που τερμάτιζαν τον Α’ΠΠ και ο Σουλτάνος στην Κωνσταντινούπολη είχε απλά έναν τίτλο χωρίς αντίκρυσμα, γιατί ας μην ξεχνάμε ότι η Πόλη ήταν έδαφος ουδέτερο.

Και να πούμε κάτι, όχι για να χρυσώσουμε το χάπι ή από εθνικιστικό παροξυσμό. Η Ιστορία διαβάζεται πολύ συγκεκριμένα και δεν επιδέχεται ερμηνείες.

Προσωπικά, ως Ιστορικός (αφήνω έξω την εθνική μου ταυτότητα, και βάζω προεξαρχούσα με την Άποψη αυτή, την επιστημονική) δεν δέχομαι τον όρο Μικρασιατική Καταστροφή.

Στο μικρασιατικό έδαφος η Ελλάδα δεν ηττήθηκε από κανέναν άλλο παρα από τον ίδιο της τον εαυτό!! Ο ελληνικός στρατός ακόμα και σε αντίξοες συνθήκες μόνο νίκες έφερε και πόσω μάλλον δεν μπορούσε να ηττηθεί από αντάρτες.

Τα διπλωματικα λάθη πριν την Εκστρατεία που, ενώ οι Οθωμανοί δεν ήταν πολιτειακή οντότητα αυτό έπρεπε να το εκμεταλλευτούμε και να επικυρώσουμε τη Συνθήκη των Σεβρών, ενώ η Εκστρατεία θα έπρεπε, όπως εξέφραζαν οι τότε στρατιωτικοί επιτελείς, να πραγματοποιηθεί μετά από κατάλληλη προετοιμασία και όχι αμέσως μετά από έναν ήδη Πόλεμο, καθώς ας μην ξεχνάμε ότι οι Έλληνες, εκτός των άλλων, βρίσκονταν σε συνεχή πολεμικά μέτωπα ήδη από το 1904. Και κυρίως η Διπλωματία μας του 1919 έπρεπε να λάβει υπόψη τα μηνύματα της Ευρώπης.

Στην Μικρασιατική Εκστρατεία δεν είχαμε ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΗΤΤΑ!!!! Στη Μικρασιατική Εκστρατεία είχαμε ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΗΤΤΑ, γι’αυτό και οι Μεγάλες Δυνάμεις στη Συνθήκη της Λωζάννης επικεντρώθηκαν σε δύο γεωγραφικές περιοχές που εκ των πραγμάτων είχαν ήδη από το 1918 τεθεί στη διπλωματική, κατ’ ουσίαν, διαβούλευση.

Η Κωνσταντινούπολη που ήταν ουδέτερο έδαφος ήδη από το 1914 και η Σμύρνη, που αφού δεν είχαμε ως Έλληνες επικυρώσει τη Συνθήκη των Σεβρών, ως οφείλαμε να πράξουμε πριν την Εκστρατεία, η πόλη που ανήκε σε εμάς και με τυπικό δημοψήφισμα των κατοίκων (που ήταν Έλληνες στην πλειονότητα) διοικητικά θα ανήκε στην Ελλάδα, όμως οι Μεγάλες Δυνάμεις αντέστρεψαν αυτά τα δεδομένα.

Οι Έλληνες δεν έχασαν έδαφος από στρατιωτική ήττα. Επίσης από το 1918-1923, όπως αναφέραμε, δεν υφίστατο κράτος οθωμανικό. Οι Έλληνες ηττήθηκαν διπλωματικα, καθώς από την ολιγωρία τους δεν διασφάλισαν προηγουμένως θεσμικά δύο περιοχές, διπλωματικού ενδιαφέροντος, την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη.

Στη Δίκη των Έξι δεν έπρεπε να υπάρξει έκτακτο στρατοδικείο, γιατί δεν υπήρξε ήττα στο στρατιωτικό μέτωπο (μέχρι την τελευταία στιγμή είχαμε νίκες). Η Δίκη των Έξι έπρεπε να είναι Πολιτικό Δικαστήριο και υπόλογοι για την Εκστρατεία έπρεπε να είναι ΜΟΝΟ οι Πολιτικοί Κυβερνώντες από το 1918-1923. Μια άποψη που μπορεί να στενοχωρεί κάποιους που θα διαβάζουν το παρόν, αλλά άλλο το συναίσθημα και άλλο η Ιστορία.

 

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, ερευνήτρια της ίδιας Σχολής, Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου και μέλος και ερευνήτρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.).

 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024