Η ρήτρα αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας-Γαλλίας φέρνει γεωστρατηγική κρίση στη Τουρκία

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Η Τουρκία έχει φτάσει σε ένα κρίσιμο σημείο στο οποίο πολλές χώρες φτάνουν συχνά και το οποίο, όσο οδυνηρό και αν είναι, δηλώνει την επερχόμενη κρίση. Η κρίση αυτή ξεκίνησε μέσα από την αισιοδοξία ότι μια νέα στρατηγική δυναμική εμφανίστηκε τόσο επιτυχημένη προς όφελός της, που δημιούργησε την ψευδαίσθηση ότι θα ήταν ανεκτική στο χρόνο. Η ανοχή, γέννησε την απερισκεψία και έτσι δημιούργησε τεράστιες γεωστρατηγικές ανισορροπίες στην περιφέρεια. Εκτιμάται ότι η ισχύς της έφτασε στα όρια ενός μοντέλου και στη συνέχεια θα περάσει από το χωνευτήριο που οδηγεί στην εμφάνιση ενός νέου στρατηγικού μοντέλου.

Η Τουρκία βρίσκεται στη μέση μιας συστημικής αποτυχίας που βασίζεται στην ολοένα και πιο παράλογη κατανομή ισχύος που οδηγείται από την κρατική πολιτική. Αντιμετωπίζει τώρα μια εκτεταμένη περίοδο κατά την οποία η ισχύς άρχισε να ενοχλεί τους περιφερειακούς και παγκόσμιους παίκτες. Το κλειδί για τη περιφερειακή στρατηγική της Τουρκίας ήταν να επενδύσει στρατιωτικά σε ένα ευρύ φάσμα γειτονικών χωρών, άλλοτε στέλνοντας τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, άλλοτε με άτομα και οργανώσεις με επιρροή. Η πρωτοβουλίες στη Συρία, τη Λιβύη και το Αζερμπαϊτζάν ήταν ένας μηχανισμός για αυτό. Ως τρόπος παρέμβασης εκμεταλλευόμενη μια τους Ρώσους και την άλλη τους Αμερικανούς, ήταν εξωφρενικός. Οι αποστάσεις, η ανασφάλεια και το κόστος των επιχειρήσεων καθιστούσαν δύσκολα τα επιχειρησιακά προβλήματα κατανοητά. Με το καιρό, αυτή η δραστηριότητα απέτυχε να υλοποιηθεί πλήρως. Αυτό που πραγματοποιήθηκε όμως ήταν ένα σύστημα στρατιωτικών εξαρτήσεων βασισμένων σε τουρκικές επενδύσεις με οπλικά συστήματα.

Αυτή η στρατηγική λειτούργησε μέχρι να αποτύχει. Όχι ακόμα, αλλά πολύ σύντομα, η Τουρκία θα πρέπει να εξετάσει μια νέα σχέση με το κόσμο. Θα συνεχίσει να είναι μια μεγάλη δύναμη, αλλά η περίοδος των εκτεταμένων στρατιωτικών παρεμβάσεων και απειλών εκτιμάται ότι θα περιοριστεί λόγω των συμμαχικών πραγματικότητων που έχουν δημιουργηθεί και θα επηρεάσουν την εξωτερική πολιτική και τις στρατιωτικές πρακτικές της.

Το θεμελιώδες ερώτημα είναι η σχέση της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως συμμάχου στο ΝΑΤΟ. Από τη μία πλευρά, οι ΗΠΑ παραμένουν σημαντικός σύμμαχος της. Η ζήτηση των ΗΠΑ για μεγαλύτερη πρόσβαση στο γεωστρατηγικό χώρο φαινόταν επείγουσα καθώς η Τουρκία περιορίζει τη Ρωσία, αλλά είναι λιγότερο κρίσιμη εν μέσω μιας συμφωνίας απόκτησης ρωσικών οπλικών συστημάτων. Η ανησυχία της Τουρκίας τώρα είναι η μειωμένη επιρροή της στην αμυντική ατλαντική συμμαχία, καθώς οι νέες αμυντικές συμφωνίες και συμμαχίες του Ελληνισμού έχουν γίνει πιο σημαντικοί από ό, τι ήταν στο παρελθόν. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Τουρκία είναι η γεωστρατηγική της κατάρρευση και η απώλεια της εμπιστοσύνης στο σύστημα. Η ανισότητα ισχύος χωρίς ελπίδα είναι επικίνδυνη, γι’ αυτό η τρέχουσα κατάσταση μετά την ελληνογαλλική συμφωνία άνοιξε με μια μαζική επίθεση. Η Άγκυρα θέλει να μετριάσει τη ζημιά αυτού που αναμφίβολα είδε να έρχεται.

Η τουρκική στρατηγική σκέψη προσδιορίζει τον “υβριδικό πόλεμο” ως τη κύρια γραμμή της μελλοντικής στρατιωτικής ανάπτυξης της, και όχι ως ένα προσωρινό φαινόμενο. Ο τουρκικός στρατός διατηρεί θεωρητικό χώρο στην ιδέα ενός νέου παραδοσιακού συμβατικού πόλεμου  και όλες οι διενέξεις με τον Ελληνισμό είναι πλέον εγγενώς “υβριδικές”.

Προς αυτή τη κατεύθυνση οδηγήθηκε καθώς υποστηρίζεται ότι ο συμβατικός πόλεμος με το ισοδύναμο γειτονικό κράτος ενώ είναι ένα είδος κληρονομιάς της σύγκρουσης, ωστόσο είναι όλο και πιο απίθανο να υλοποιηθεί στον 21ο αιώνα λόγω τεχνολογικών αλλαγών και στρατηγικής ισχύος. Η Άγκυρα ισχυρίζεται επίσης ότι η Τουρκία θα πρέπει να διαμορφώσει τα στρατιωτικά και εθνικά εργαλεία ασφαλείας με σκοπό τη βελτιστοποίηση για υβριδικούς πολέμους όχι μόνο επειδή είναι ολοένα και πιο συχνοί, αλλά και επειδή πλέον είναι πιο πρακτικό και αποτελεσματικό από ό, τι οι παραδοσιακές μάχες στο συμβατικό πόλεμο.

Οπότε αναμένεται η Άγκυρα συνεχώς με εμπρηστικές δηλώσεις και με παραπλανητικές ειδήσεις  να απορρίπτει τις όποιες πολιτικές ειρηνικής συνεργασίας και να προσπαθεί να αντιστρέφει τη πραγματικότητα. Υπ’ αυτή την έννοια αναμένονται διαφόρων ειδών επιθέσεις, με σύνθεση αυτού του είδους των συγκρούσεων στο πλαίσιο του μοναδικού οργάνου υβριδικών πολέμων. Το τουρκικό υβριδικό πολεμικό πλαίσιο στερείται τη χρήση στρατιωτικών επιχειρήσεων άμεσα και περιλαμβάνει “διαψεύσιμες” λειτουργίες μεσολάβησης και έντονη παραπληροφόρηση.

Δεν είναι τυχαίο, που η Τουρκία επέλεξε να εντείνει τις παρενοχλήσεις και παραβιάσεις μετά τον αιφνιδιασμό με την Ελληνογαλλική συμφωνία. Προφανώς, εάν σχεδιάζανε σύγκρουση, δεν θα μας τηλεγραφήσουν. Αυτό προσπαθείς να το εκτελέσεις με μυστικότητα. Αλλά αν προσπαθείτε να δείξετε ότι, ανεξάρτητα από τα οικονομικά προβλήματα, παραμένετε ισχυρή δύναμη, αυτή είναι μια χρήσιμη προσέγγιση. Σε αυτό το σημείο, υποθέτω ότι το τουρκικό κοινό δεν έχει χάσει κάθε εμπιστοσύνη στο κράτος και ότι βλέπει τη σύγκρουση ως άσκηση κρατικής εξουσίας. Όμως η διαφορά είναι ότι επίσης και ο υπόλοιπος κόσμος μπορεί να το δει και το βλέπει.

Η συνήθης διαδικασία γενικά στην κοινή γνώμη είναι ο πολύ κακός υπολογισμός τόσο της επιτυχίας όσο και της αποτυχίας. Η Τουρκία είναι μια μεγάλη, πολύπλοκη δύναμη. Αλλά την τελευταία δεκαετία, η δύναμη της Τουρκίας υπερεκτιμήθηκε σε μεγάλο βαθμό. Καθώς η Τουρκία προχωρά στον επόμενο κύκλο, η ισχύς της θα υποτιμηθεί σε μεγάλο βαθμό. Η κοινή γνώμη είναι ένας κακός οδηγός για την κρίση της εθνικής ισχύος. Η Τουρκία εισέρχεται τώρα σε μια περίοδο που περνούν τα ισχυρά έθνη όταν ένας λατρευτικός κόσμος τώρα τα περιφρονεί. Με την περιφρόνηση έρχεται η όρεξη για αλλαγές στην εξωτερική πολιτική. Στην περίπτωση της Τουρκίας, βλέπω τον κίνδυνο πολέμου, να ελαχιστοποιείται απ’ ό, τι στο παρελθόν. Να εξαφανίζεται  η επιρροή της μαζί με τα τεράστια ποσά χρημάτων που σπατάλησε η Τουρκία για να φανεί περιφερειακή δύναμη.

*Ο Υποναύαρχος Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.