H κρίση των πυραύλων της Κούβας

Αφού οι Αμερικάνοι είχαν στα χέρια τους το ατομικό όπλο, ήταν θέμα χρόνου να το αποκτήσουν και οι Σοβιετικοί, πράγμα που έγινε το 1949. Τα διδάγματα του Αμερικανού διπλωμάτη George Frost Kennan (1904 – 2005) περί κομμουνιστικού διεθνικού ποταμού που έπρεπε να ανασχεθεί ακούγονταν τότε πολύ πειστικά. Η ανάσχεση (containment) του κομμουνιστικού κινδύνου έγινε κεντρικό σημείο της αμερικανικής πολιτικής. Σταδιακά εγκαταστάθηκε στον πλανήτη η ισορροπία του τρόμου. Στην αμερικανική πολιτική επικράτησε το στρατηγικό δόγμα του M.A.D. (Mutual assured destruction ή mutually assured destruction), το οποίο σε απλά λόγια σήμαινε ότι οι Η.Π.Α. θα έπρεπε να διαθέτουν τόσα πυρηνικά ώστε να μπορούν να πλήξουν ανταποδοτικά και ολοκληρωτικά την Σοβιετική Ένωση σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης της τελευταίας. Ήταν ένα ακραίο σύστημα αποτροπής.

Οι Αμερικάνοι είχαν προσπαθήσει να φτιάξουν μια πυρηνική ασπίδα περικύκλωσης της ΕΣΣΔ, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις των Σοβιετικών. Είχαν εγκατασταθεί πυρηνικοί πύραυλοι στην Ιταλία, στην Μ. Βρετανία και στην Τουρκία. Και στην Ελλάδα ξεκίνησε η συζήτηση για εγκατάσταση πυραύλων μέσου βεληνεκούς. Με αυτή την αφορμή ο Σοβιετικός ηγέτης Νικίτα Χρουστσόφ, τον Αύγουστο του 1961 απείλησε ανοικτά την Ελλάδα με στρατιωτική επέμβαση λέγοντας χαρακτηριστικά πως «θα κάνει την Ακρόπολη ερείπια».

Πολλά συνέβαιναν με γρήγορη ταχύτητα. Ο Σπούτνικ, ο πόλεμος του Βιετνάμ και οι προσπάθειες της Μ. Βρετανίας και της Γαλλίας να ανακτήσουν την παλαιά τους αίγλη θα οδηγήσουν σε μια σταδιακή αναδίπλωση της αμερικάνικης πολιτικής. Ήδη το 1960 θα γίνει απόπειρα τετραμερούς διασκεψεως στο Παρίσι (Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ), η οποία θα αποτύχει παταγωδώς. Και ας την είχε χαιρετήσει ο Σοβιετικός ηγέτης Χρουστσόφ ως «την αυγή της ύφεσης», με αποτέλεσμα πολλοί να αρχίσουν να συζητούν για το επικείμενο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Στην Σοβιετική Ένωση από την άλλη ο Χρουστσόφ προωθούσε την λεγόμενη “αποσταλινοποιηση” στα εσωτερικά πολιτικά πράγματα, ενώ προσπαθούσε να στρέψει την παραγωγή της χώρας στα καταναλωτικά αγαθά.

Επιστρέφοντας στην Κρίση των Πυραύλων, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσόφ αναφέρθηκε σε παραβίαση του διεθνούς δικαίου ανταποδίδοντας και τις προειδοποιήσεις-απειλές, ζητώντας από την αμερικανική ηγεσία να αποχωρήσει, προτείνοντας αμοιβαία υποχώρηση, της ΕΣΣΔ από την Κούβα και των ΗΠΑ από Ευρώπη και Ασία.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Σίθου Ου Θαντ (U Thant, Παντανάβ, 22 Ιανουαρίου 1909 – Νέα Υόρκη, 25 Νοεμβρίου 1974, καταγωγή από Βιρμανία), παρεμβαίνει προσωπικά: στέλνει μηνύματα στον Τζον Κένεντι και στο Νικίτα Χρουστόφ και συναντά τους εκπροσώπους των δύο μερών. Στις 28 Οκτωβρίου, ανακοίνωσε ότι η εγκατάσταση των πυραύλων στην Κούβα θα σταματούσε, ενώ οι ήδη εγκατεστημένοι πύραυλοι θα επέστρεφαν στη Σοβιετική Ένωση. Σε αντάλλαγμα, ο Κένεντι δεσμεύτηκε πως οι Η.Π.Α. δεν θα εισέβαλαν στην Κούβα, ενώ παράλληλα, αποδέχθηκε μυστικά την απομάκρυνση των αμερικανικών πυραύλων που βρίσκονταν σε τουρκικό έδαφος.

Και αυτή η κρίση επαληθευσε το δόγμα του Kenneth Waltz: το διπολικό σύστημα είναι πιο σταθερό από το πολυπολικο. Αποδείχθηκε ότι παρά την κρίση οι δύο Υπερδυνάμεις τελικά συνεννοηθηκαν και κατέληξαν σε συμβιβασμό.