Η διείσδυση της Τουρκίας στην Αφρική
Γράφει ο Κωνσταντίνος Νικολετόπουλος
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ότι η Τουρκία προσπαθεί να διεισδύσει ενεργά στην ευρύτερη περιοχή της Αφρικής. Πρέπει να πούμε ότι το εγχείρημα αυτό, που ονομάζεται «Άνοιγμα στην Αφρική», είχε ξεκινήσει το 2005, ωστόσο τα τελευταία χρόνια βλέπουμε την Τουρκία να ποντάρει όλο και περισσότερο στην αφρικανική ήπειρο. Η πρώτη και κύρια αιτία της έντονης ανάπτυξης των σχέσεων της Τουρκίας με πολλές από τις αφρικανικές χώρες είναι οι εμπορικές συναλλαγές. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των εμπορικών σχέσεων Τουρκίας Νιγηρίας, όπου οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δυο χωρών έχουν αυξηθεί κατά δυο δισεκατομμύρια δολάρια .Με το στόχο να φτάνει τα 5 δις τα επόμενα χρόνια .
Σημειώνουμε ότι από το 2015 οι εμπορικές συναλλαγές της Τουρκίας με τα κράτη της Αφρικής έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί, δίνοντας και μια μεγάλη ανάσα στη τουρκική οικονομία. Από το 2008, ο τότε υπουργός εξωτερικών Αλί Μπαμπατζάν είχε χαρακτηρίσει την Αφρική ως μία πολύ σημαντική ήπειρο για την Τουρκία. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι μέσα σε λίγα χρόνια η Άγκυρα άνοιξε 15 νέες πρεσβείες στην Αφρική .
Η Τουρκία λοιπόν προωθεί τις ιστορικές σχέσεις που έχει διαχρονικά με τις αφρικανικές χώρες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το 15ο και 16ο αιώνα η Βόρεια Αφρική αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό, σε συνδυασμό με το μεγάλο αριθμό μουσουλμάνων που ζουν στην ήπειρο αυτή, δίνουν στην Τουρκία πολύ σημαντικές ευκαιρίες προώθησης της πολιτικής στις αφρικανικές χώρες. Οι πιο σημαντικές χώρες της Αφρικής για την Τουρκία είναι η Λιβύη, η Αίγυπτος, η Τυνησία και η Αλγερία. Η Τουρκία θεωρούσε ανέκαθεν τις χώρες αυτές ως τον συνδετικό κρίκο που συνέδεε τη Μεσόγειο με τον ισλαμικό κόσμο.
Πολλά κράτη της Αφρικής έχουν μέχρι σήμερα αγροτική οικονομία και αυτό συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών και, κυρίως, δίνει μία μεγάλη ανάσα στην τουρκική οικονομία, δεδομένου ότι η αγροτική οικονομία της Τουρκίας είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη. Η Τουρκία επίσης έχει ενθαρρύνει πολλές τουρκικές εταιρείες ώστε να ιδρύσουν παραρτήματα στην Αφρική . Για παράδειγμα, ήδη από το 18ο -19ο αιώνα πολλοί τεχνίτες από την Τουρκία πήγαν στην Αφρική και συνέβαλλαν στην ανάπτυξη των μάλλινων ειδών στην αφρικανική ήπειρο.
Το 2020 η Τουρκία χωρίζει την Αφρική σε δυο τομείς, την Ερυθρά Θάλασσα και τη Λιβύη (όπου έχει πλέον μόνιμη στρατιωτική παρουσία στη χώρα και παρά τις εκκλήσεις δε βλέπουμε σύντομα να αποσύρεται). Γενικότερα, ο Ερντογάν θεωρεί τον εαυτό του ως τον προστάτη του μουσουλμανικού κόσμου της Αφρικής. Ιδιαίτερο βάρος έχει δώσει στη Σομαλία, όπου εκεί πρέπει να πούμε έχει και τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση στην Αφρική, η οποία λέγεται Camp Turksom. Στη βάση αυτή μπορούν να εγκατασταθούν μέχρι 10.000 άτομα, ενώ σ΄αυτή εκπαιδεύτηκαν από τον τουρκικό στρατό χιλιάδες σομαλοί στρατιώτες, έτσι ώστε να είναι αποτελεσματικοί στον πόλεμο κατά της Αλ Σαμπάμπ. Η Τουρκία, με τη δημιουργία της βάσης αυτής, θεώρησε ότι ήταν προστάτης της Σομαλίας. Η διείσδυση βέβαια της Τουρκίας στη Σομαλία ξεκινάει το 2011, όπου αρχικά έχουμε τη παρουσία αρκετών τουρκικών εταιρειών , που διεξάγουν έργα ανοικοδόμησης της χώρας.
Χρόνο με το χρόνοι οι τουρκικές εξαγωγές στη πολύπαθη αυτή χώρα αυξάνονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2017 οι τουρκικές εξαγωγές στη Σομαλία έφτασαν τα 123.000.000 δολάρια. Το θέμα είναι αν η Αλ Σαμπάμπ τώρα, εν έτει 2021, ως παρακλάδι της Αλ Κάιντα και βλέποντας την αποτυχία της δύσης στο Αφγανιστάν θα μπορούσε να ξεκινήσει πόλεμο με τον τουρκικό στρατό που βρίσκεται στη σομαλική επικράτεια. Βεβαίως αυτό είναι ένα μακροπρόθεσμο, αλλά όχι απίθανο σενάριο. Η Τουρκία θέλει να αναπτύξει οικονομική σχέση με πολλά κράτη της δυτικής Αφρικής και πάνω σε αυτή την πολιτική στηρίζεται και η απόφαση για παράταση της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στο Σαχέλ .
Από την άλλη, πιστεύω ότι η Τουρκία με αυτήν την πολιτική θέλει επίσης να περιορίσει, όσο είναι δυνατόν, τη Γαλλική επιρροή στην ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλη την Αφρική αυτή τη στιγμή υπάρχουν 43 τουρκικές πρεσβείες. Παρά την ενόχληση της Γαλλίας πρέπει να πούμε ότι την τουρκική παρουσία στην Αφρική βλέπουν με θετικό μάτι πολλές αφρικανικές κυβερνήσεις ( Νίγηρας, Λιβύη , Σομαλία). Στόχος της Τουρκίας είναι να διασφαλίσει τις εμπορικές και οικονομικές της δραστηριότητες στη περιοχή του Σαχέλ.
Η Τουρκία, με την παρουσία της στην Αφρική, προσπαθεί να εξασφαλίσει μέρος των μεγάλων ποσοτήτων πετρελαίου και ουρανίου που διαθέτουν οι χώρες αυτές. Κι έτσι, σήμερα, αυξάνει τα ερείσματα καθημερινά στην περιοχή, έχοντας όμως αποκτήσει όλο και περισσότερους εχθρούς. Εκτός από τη Γαλλία, βρίσκεται σε αντιπαράθεση και με την Αίγυπτο στη Λιβύη, ενώ μέχρι τώρα κανείς δε ξέρει πως θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ και άλλα κράτη. Για παράδειγμα ποια θα είναι η αντίδραση της Ρωσίας α που έχει στείλει τη Wagner Group στο Σουδάν και αναμένεται να δημιουργήσει ναυτική βάση στη περιοχή . Δε νομίζω ότι η Μόσχα θα δει με καλό μάτι την αύξηση της στρατιωτικής και οικονομικής επιρροής της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή της Αφρικής.
Είναι επίσης σημαντικό ότι ο Ερντογάν θέλει να δημιουργήσει μεγάλη στρατιωτική βάση στο Νίγηρα. Η χώρα του Νίγηρα ανήκει στις χώρες του Σαχέλ, συνεπώς είναι στενός σύμμαχος της Γαλλίας και επομένως δεν ξέρουμε πως θα αντιδράσει το Παρίσι. Ανησυχητικό επίσης είναι ότι ο Τούρκος πρέσβης στη Σενεγάλη τρέφει συμπάθεια προς την Αλ Κάιντα , και αυτό ίσως είναι ο προάγγελος ανάπτυξης κάποιου είδους συνεργασίας μεταξύ της Τουρκίας και της Αλ Κάιντα και στην περιοχή της Αφρικής. Σε κάθε περίπτωση, η διείσδυση της Τουρκίας στην Αφρική είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό για το πώς θα εξελιχθεί, καθώς η Άγκυρα αναμένεται σταδιακά να βρεθεί σε αντιπαράθεση με τη Γαλλία.
Πηγές:
http://turkishpolicy.com/Files/ArticlePDF/turkeys-rising-role-in-africa-winter-2010-en.pdf
https://www.econstor.eu/bitstream/10419/105851/1/A8.%20Enwere.pdf
https://www.arabnews.com/node/1145846/middle-east
https://www.aa.com.tr/en/africa/trade-with-turkey-set-to-rise-dramatically-nigerian-official/2400805
