Η μεταδημοκρατία

Γράφει ο ιστορικός Παναγιώτης Γέροντας

Αν ορίσουμε την νεωτερικότητα ως την περίοδο από το τέλος του Μεσαίωνα μέχρι την δεκαετία του 1960 κατά την οποία ο άνθρωπος από δούλος έγινε Άτομο με κατοχυρωμένα δικαιώματα, ένα πλήρες αυτεξούσιο ον με την συνακόλουθη μείωση ή και εξουδετέρωση κάθε μη Λογικής δύναμης από την πορεία της Ζωής και των Πραγμάτων. Αν ορίσουμε την νεωτερικότητα ως τον θρίαμβο της διαφωτιστικής – επιστημονικής σκέψης και της επικράτησης των Εθνών ως κάτι φαντασιακά πραγματικού και αμετάκλητου. Αν τελικά θεωρήσουμε την νεωτερική εποχή ως την εποχή της πραγματικότητας, τότε η μετανεωτερικότητα προβάλλει ως μια μεγάλη αντιδιαστολή.

Η μετανεωτερικότητα είναι η εποχή της παγκοσμιότητας των εξελίξεων αλλά και των προβλημάτων. Είναι η εποχή της ταυτόχρονης ύπαρξης όλων των ανθρώπινων περιόδων της Ιστορίας κάτω από τον μανδύα της “κοινωνίας των πολιτών”. Στην μετανεωτερικότητα καταρρέουν οι ιδεολογίες και θριαμβεύει το σχετικό επί του αντικειμενικού. Υπάρχουν οι πολλές αλήθειες και οι πολλαπλές πραγματικότητες. Οι άνθρωποι μετέχουν εκτός της ζωής τους και σε μια ψηφιακή ζωή. Στα ψηφιακά προφίλ τους μπορούν για πρώτη φορά να παρουσιαστούν ως κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είναι – διότι το ποιοί είναι δεν έχει πια σημασία.

Στην νεωτερικότητα είχε σημασία η αναζήτηση του Σωστού, της Αλήθειας και της Προόδου. Στην μετανεωτερικότητα συνυπάρχουν πολλά συστήματα πληροφόρησης που φτιάχνουν την δική τους “αλήθεια” που είναι πλέον αξιακά ισότιμη με όλες τις “άλλες αλήθειες” που παράγουν τα άλλα συστήματα. Αυτά τα “συστήματα παραγωγής αλήθειας” διαθέτουν συγκεκριμένες δομές με γραμμή παραγωγής από τον κατασκευαστή στον διακινητή και από εκεί στους θεατές. Η απόδειξη της αλήθειας έχει πια ακυρωθεί: η ταχύτητα της πληροφορίας δεν αφήνει περιθώρια ανάλυσης και κριτικής σκέψης. Με απλά λόγια, αλήθεια είναι αυτό που θέλουμε.

Στο παραπάνω πλαίσιο δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία. Η δημοκρατία προυποθέτει συζήτηση με σκοπό την αναζήτηση της Αλήθειας. Αν και οι ιδεολογίες του παρελθόντος ήταν και αυτά συστήματα, οι διαφορές με την παρούσα κατάσταση είναι πρώτον, η ταχύτητα της πληροφόρησης και δεύτερον, η ανάγκη για απόδειξη. Ό, τι και να ήσουν δηλαδή, καπιταλιστής ή κομμουνιστής τελικά έπρεπε να αποδείξεις τις θέσεις σου, ενώ αυτές ήταν δυνατόν να μελετηθούν και να αξιολογηθούν από τους πολίτες. Στην εποχή που ζούμε, την οποία ονομάζω μεταδημοκρατική, ο διάλογος δεν έχει νόημα. Οι δημοσιεύσεις στα social media και ακόμη περισσότερο τα σχόλια αποτελούν όχι μονολόγους αλλά αποσπάσματα – σπαράγματα (fragmenta) μονολόγων. Δεν μιλάμε για να πείσουμε, δεν διαβάζουμε για να μάθουμε και να πειστούμε. Μιλάμε για να δείξουμε ότι υπάρχουμε όντας φερέφωνα συστημάτων.

Η μεταδημοκρατική εποχή θα συνεχιστεί ως την πλήρη αποσάθρωση της κοινής γνώμης. Το σχετικό θα δημιουργήσει, αν δεν το έχει κάνει ήδη, ανασφάλεια στους δέκτες των πληροφοριών και η μόνη εξέλιξη θα είναι δυνατή μόνο άνωθεν επιβαλλόμενη προς τα κάτω. Δεν υπάρχουν συνταγές αποφυγής παρά μόνο σε προσωπικό – ατομικό επίπεδο και συνδέονται με την διακαή αναζήτηση της Γνώσης μέσα από μια εμμονή απόδειξης και ανάλυσης.