Η Ναυμαχία της Λήμνου
Το Αβέρωφ όπως είναι σήμερα
Γράφει ο ιστορικός Παναγιώτης Γέροντας
5 Ιανουαρίου 1913 σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο που ίσχυε τότε
Μετά την ήττα στη Ναυμαχία της Έλλης, το Οθωμανικό Ναυτικό επέδειξε ενεργητικότητα με αποτέλεσμα να γίνουν διάφορες αψιμαχίες μεταξύ ελληνικών και οθωμανικών πλοίων. Σε μία από αυτές, το απόγευμα της 8ης Δεκεμβρίου, το Δελφίν κατεδύθη και έβαλε μια τορπίλη κατά του Μετζιτιέ που μαζί με άλλα οθωμανικά πλοία είχαν εξέλθει των Στενών. Ατυχώς, η τορπίλη όταν βγήκε από τον τορπιλοσωλήνα δεν διέγραψε την τροχιά της αλλά βυθίστηκε . Αυτή ήταν η πρώτη επιθετική τορπιλική ενέργεια υποβρυχίου παγκοσμίως.
Στην συνέχεια το Οθωμανικό Ναυαρχείο κατέφυγε σε ένα τέχνασμα αντιπερισπασμού, ούτως ώστε να απομακρύνει το Γεώργιος Αβέρωφ από τα Δαρδανέλια. Το οθωμανικό καταδρομικό Χαμιδιέ με την βοήθεια της κακοκαιρίας διέφυγε της προσοχής του επιτηρούντος Ελληνικού Στόλου, βγήκε από τα Δαρδανέλια και έφτασε στη Σύρο, όπου έβαλε κατά του επίτακτου Μακεδονία (3/1/1913) με αποτέλεσμα το ελληνικό πλοίο να μείνει μισοβυθισμένο στο λιμάνι. Στην Αθήνα επικράτησε πανικός αλλά ο Παύλος Κουντουριώτης δεν πτοήθηκε˙ ο Ελληνικός Στόλος συνέχισε να επιτηρεί τα Δαρδανέλια και το Γεώργιος Αβέρωφ παρέμεινε στη θέση του, παρά τις πιέσεις να αφήσει τα Στενά και να καταδιώξει το Χαμιδιέ.
Ήδη από τις 4 Ιανουαρίου όλα έδειχναν ότι ο Οθωμανικός Στόλος θα έβγαινε ξανά από τα Στενά. Στις 8 το βράδυ, το αντιτορπιλικό Ἀσπίς , το οποίο περιπολούσε προ των Δαρδανελίων μετέδωσε την πληροφορία ότι οθωμανικό καταδρομικό ευρίσκεται δυτικά των Μαυρονήσων συνοδευόμενο από τορπιλοβόλο τύπου Σιχάο. Το Ἀσπίς μετέδωσε την πληροφορία και στα συμπεριπολούντα Λέων και Νίκη, τα οποία όμως κρατούσαν απόσταση προς αποφυγή σύγχυσης.
Ο Ελληνικός Στόλος ήταν έτοιμος για άπαρση. Στις 11:30 μ.μ., το Ασπίς μετέδωσε ότι έχει οπτική επαφή με τα οθωμανικά πλοία στο άκρο Πουνέντε της Τενέδου. Στις 12:35’, το Ἀσπίς ανέφερε ότι “πλοῖον ταχύ μετὰ φανῶν διῆλθε πλησίον ὀθωμανικοῦ καταδρομικοῦ καὶ πλέει πρὸς Νότο”. Ο ναύαρχος Κουντουριώτης διέταξε το Ἀσπίς και το Νίκη να τορπιλίσουν το καταδρομικό μόλις δύσει η σελήνη και το Λέων, το οποίο δεν διέθετε τορπίλες, να παρακολουθεί το “ταχύ πλοῖον μετὰ φανῶν”. Στις 2:15 το πρωί, το οθωμανικό καταδρομικό είχε χαθεί από την οπτική επαφή του Ασπίς, ενώ το Λέων δεν κατάφερε να συναντήσει το ταχύ πλοίο, το οποίο είχε διαταχθεί να ακολουθήσει. Το Νίκη τέλος ανέφερε ότι κατεδίωξε το ταχύ πλοίο, το οποίο αναγνώρισε ως εμπορικό και ότι επιστρέφει στον Μούδρο.
Στις 5 Ιανουαρίου, έφτασε τηλεγράφημα στον ναύαρχο Κουντουριώτη από τον υπουργό Νικόλαο Στράτο, το οποίο τον ενημέρωνε για επικείμενη έξοδο του Οθωμανικού Στόλου. Η ηγεσία του Οθωμανικού Στόλου φανταζόταν το Γεώργιος Ἀβέρωφ να καταδιώκει κάπου μακριά το Χαμιδιέ. Ο Αρχηγός Παύλος Κουντουριώτης είχε καταλάβει το τέχνασμα και ο Ελληνικός Στόλος ανέμενε με όλες τις δυνάμεις του την έξοδο του εχθρού.
Στις 8:20 το πρωί, το αντιτορπιλικό Λέων τηλεγραφούσε “ολόκληρος ο Τουρκικός Στόλος εξέρχεται”. Ο Οθωμανικός Στόλος αποτελούμενος από τρία θωρηκτά και ένα αντιτορπιλικό πλέοντας σε γραμμή παραγωγής κατευθύνθηκε δυτικά και άρχισε να προσεγγίζει την Λήμνο. Σκοπός του Οθωμανικού Στόλου ήταν να προσβάλει τη ναυτική βάση στη Λήμνο. Το Μετζιτιέ, το οποίο προπορευόταν του υπόλοιπου αντίπαλου στόλου, στις 9:45 πλησίαζε ήδη την ελληνική ναυτική βάση. Ο Ελληνικός Στόλος αποτελούμενος από τα θωρηκτά Γεώργιος Ἀβέρωφ, Σπέτσαι, Ὕδρα, Ψαρά, δύο ανιχνευτικά το Ἀετός και το Ἱέραξ και τα τρία αντιτορπιλικά Σφενδόνη, Ναυκρατοῦσα και Νίκη εμφανίστηκε από την άκρα Ειρήνη της Λήμνου.
Η εμφάνιση του Γεώργιος Ἀβέρωφ πανικόβαλε τους Οθωμανούς και αμέσως άλλαξαν πορεία προς Νότο, ενώ ακόμα και το προπορευόμενο Μετζιτιέ συνενώθηκε ταχέως με την κύρια δύναμη του εχθρικού στόλου. Με τον Ελληνικό Στόλο είχαν ενωθεί πλέον και τα Λέων και Ἀσπίς. Τα οθωμανικά πλοία με την σειρά είχαν ως εξής: πρώτα έπλεαν τα θωρηκτά Μπαρμπαρός, Τουργκούτ, Μεσουδιέ πίσω από αυτά ερχόταν το Μετζιτιέ και τέλος τα οκτώ αντιτορπιλικά.
Ο Ελληνικός Στόλος άρχισε αμέσως να προσεγγίζει τον Οθωμανικό. Στις 11:30, οι δύο Στόλοι ευρίσκονταν σε απόσταση 8.800 μέτρων μεταξύ τους, πλέοντας αμφότεροι προς Νότο σε γραμμή παραγωγής με τα θωρηκτά να ακολουθούν συγκλίνουσα πορεία. Στις 11:34, ξεκινούν να βάλουν τα οθωμανικά πλοία και μετά από ένα λεπτό απαντούν τα ελληνικά. Το οθωμανικό πυρ αποδεικνύεται για μία ακόμη φορά εξαιρετικά άστοχο. Τα ελληνικά πυρά βρίσκουν το στόχο τους. Στις 11:50, η απόσταση έχει ελαττωθεί στα 6.700 μέτρα με τον Οθωμανικό Στόλο να δείχνει σημάδια κάμψης. Στις 11:56, ο Οθωμανικός Στόλος έχει τραπεί σε φυγή πλέοντας άτακτα βορειοανατολικά προσπαθώντας να επιστρέψει στα Στενά. Ο Ελληνικός Στόλος στρέφει και αυτός περί την 12:15’. Το Γεώργιος Ἀβέρωφ αύξησε την ταχύτητά του και άρχισε να καταδιώκει τα εχθρικά πλοία. Τα παλαιά θωρηκτά αδυνατούσαν ν’ ακολουθήσουν λόγω της παλαιότητάς τους.
Η καταδίωξη έληξε στις 14:34’, όταν έπαυσε το πυρ και ο Οθωμανικός Στόλος εισήλθε στα Στενά. Το Γεώργιος Ἀβέρωφ ακολούθησε «μαιανδρική πορεία» ώστε να μπορούν να βάλουν τα πυροβόλα και των δύο πλευρών του. Στην φάση της υποχώρησης η απόσταση μεταξύ Γεώργιος Ἀβέρωφ και Οθωμανικού Στόλου ήταν 7.000-9.900 μέτρα. Η ναυμαχία είχε ολοκληρωθεί με νίκη του Ελληνικού Στόλου, αφού κράτησε τρεις ώρες.
Τα αποτελέσματα της ναυμαχίας
Ο Ελληνικός Στόλος αν και δεν «εκμηδένισε» τον Οθωμανικό Στόλο, εν τούτοις με την Ναυμαχία της Έλλης και κυρίως με αυτή της Λήμνου πέτυχε αυτό που ονομάζεται «αποφασιστική νίκη». Ο Οθωμανικός Στόλος είχε τόσο εκτεταμένες ζημιές στις ναυτικές μονάδες του που δεν αποτόλμησε άλλη έξοδο. Ο αρχηγός των οθωμανικών Ενόπλων Δυνάμεων Ναζίμ πασά δήλωσε στο Κοινοβούλιο «Ο Στόλος έπραξεν ό,τι ήτο δυνατόν. Δυστυχώς ουδέν δυνάμεθα, πλέον, να αναμένωμεν από αυτόν»
Τέλος, παρατίθενται τα λόγια Οθωμανού ανώτερου αξιωματικού, στα οποία συμπυκνώνεται όλη η σημασία των νικών του Ελληνικού Στόλου για τον συμμαχικό αγώνα:
«…ο Ελληνικός Στόλος εμπόδισε την δια θαλάσσης μεταφορά στη Τσατάλτζα 250.000 ανδρών που παραμένουν ακινητοποιημένοι στη Σμύρνη ή τη Συρία από έλλειψη οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου. […]. Χωρίς αυτόν θα ήμασταν προ πολλού στη Σόφια!»
Σχεδιάγραμμα Ναυμαχίας της Λήμνου (πηγή: Μητρώο Πλοίου Θ/Κ Αβέρωφ)
Από τα οθωμανικά πλοία προπορεύεται το Τοργκούτ. Υπάρχουν διαφωνίες αν προπορευόταν το Τοργκούτ ή το Μπαρμπαρός. Τουρκικές πηγές και η διήγηση ενός Έλληνα ναύτη που υπηρετούσε στο Οθωμανικό Ναυτικό δεικνύουν το Μπαρμπαρός, ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης στην έκθεση του αναφέρει το Τοργκούτ και αυτό παριστάνεται στο σχεδιάγραμμα. Στις 11: 30 οι δύο Στόλοι ευρίσκονται σε απόσταση 8.800 μέτρων. Το οθωμανικό πυρ ξεκινά πρώτο, στις 11: 34 ενώ η απόσταση είναι 8.600 μέτρα. Στις 11: 55 η απόσταση των δύο Στόλων έχει μειωθεί στα 6.000 μέτρα και ο Οθωμανικός Στόλος τρέπεται σε φυγή. Ο Ελληνικός Στόλος στρέφει προς καταδίωξη του Οθωμανικού Στόλου περί την 12:15 με το θωρηκτό Γεώργιος Αβέρωφ να διαγράφει μαιανδρική πορεία ούτως ώστε να βάλει με τα πυροβόλα και των δύο πλευρών του. Στη φάση της οθωμανικής υποχώρησης η απόσταση των δύο αντιπάλων κυμαίνεται μεταξύ 7.000 με 9.900 μέτρα. Παύση πυρός στις 14: 34.
About Post Author
