28/03/2024

‘Ανοιγμα της Τουρκίας στους Άραβες

Abu Dhabi Crown Prince Mohammed bin Zayed Al Nahyan at the Presidential Complex (24-11-21)

Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ετοιμάζεται για επίσκεψη στη Σαουδική Αραβία τον επόμενο μήνα, ελπίζοντας σε οικονομικά οφέλη, καθώς τα οικονομικά δεινά απειλούν την πολιτική του τύχη στο εσωτερικό της χώρας. Το ταξίδι του Ερντογάν στο βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας είναι μια ακόμη προσπάθεια της Άγκυρας να συμφιλιωθεί με τους Άραβες, μετά την εξομάλυνση με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και τις προσεγγίσεις που επιχειρεί η τουρκική πλευρά το τελευταίο διάστημα με την Αίγυπτο. 

Το σχέδιο του Ερντογάν για μια επίσκεψη στο Ριάντ τον Φεβρουάριο έγινε γνωστό πριν από μερικές ημέρες όταν ο σύμβουλός του, Ιμπραήμ Καλίν,  υποστήριξε ότι η Άγκυρα θα «επιτάχυνε τα βήματα εξομάλυνσης» στην περιοχή αυτή τη χρονιά. Ο Ερντογάν ουσιαστικά αποκάλυψε την προγραμματισμένη επίσκεψη καθώς έφευγε από μια συγκέντρωση Τούρκων εξαγωγέων στις 3 Ιανουαρίου, την ώρα που μια επιχειρηματίας του ζήτησε να επιλύσει τα εμπορικά προβλήματα με τη Σαουδική Αραβία. «Με περιμένουν τον Φεβρουάριο», είπε ο Ερντογάν, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι ποιος περιμένει τον Ερντογάν; Άραγε ο βασιλιάς Σαλμάν ή ο διάδοχος του θρόνου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, ο ντε φάκτο κυβερνήτης του βασιλείου είναι αυτός που περιμένει τον Τούρκο πρόεδρο;

Επισήμως, ο βασιλιάς υποτίθεται ότι είναι ο συνομιλητής του Τούρκου προέδρου, αλλά η ομαλοποίηση των σχέσεων των δυο χωρών θα απαιτήσει τη συμφιλίωση του Ερντογάν και με τον διάδοχο του θρόνου, τον οποίο η Τουρκία στοχοποίησε ως υπεύθυνο για τη δολοφονία του αντιφρονούντα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι το 2018 στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη. Η φρικτή δολοφονία τροφοδότησε διμερείς εντάσεις, οι οποίες ήταν ήδη σε έξαρση λόγω και της υποστήριξης της Τουρκίας στο Κατάρ.

Πηγές γύρω από τον Ερντογάν αναφέρουν πως οι διμερείς σχέσεις των δυο χωρών επιδεινώθηκαν λόγω των πολιτικών του πρίγκιπα διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, ο οποίο με τη σειρά τους, επηρεάστηκε από τον πρίγκιπα διάδοχο του Άμπου Ντάμπι, Μοχάμεντ Μπιν Ζαγέντ, τον οποίο η Άγκυρα κατηγόρησε ότι χρηματοδότησε την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν, το 2016.

Μάλιστα, η δολοφονία του Κασόγκι ήρθε ως ευκαιρία για τον Ερντογάν προκειμένου να δυσφημήσει τον Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν. Κατηγόρησε για τη δολοφονία Κασόγκι τον διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας χωρίς να τον κατονομάσει ανοιχτά, καθώς διέρρευσε πληροφορίες σε τοπικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης που τον στόχευαν. Με τον τρόπο αυτό, ήλπιζε ότι η διεθνής κατακραυγή για τη δολοφονία θα εμπόδιζε την πορεία του προς τον θρόνο, κάτι που τελικά δε συνέβη. Έτσι η Άγκυρα, βλέποντας και τα οικονομικά προβλήματα να διαβρώνουν την εικόνα του Ερντογάν αποφάσισε να αλλάξει στρατηγική. Δεν είναι διόλου τυχαίο πως τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση του AKP τουρκικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία δυσφημούσαν τον Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν αποκαλώντας τον ειρωνικά ως «Abu Minshar» – δηλαδή ο  «κύριος του πριονιού» λόγω του διαμελισμού του Κασόγκι- είναι πλέον απασχολημένα προκειμένου να εξηγούν στο τουρκικό κοινό γιατί ένας αδελφικός εναγκαλισμός με τους Σαουδάραβες είναι απαραίτητος για την Τουρκία. 

Παράλληλα, το ταξίδι του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών στο Ριάντ τον Μάιο και η συνάντηση του υπουργού Εμπορίου της Σαουδικής Αραβίας τον Νοέμβριο με τον Τούρκο αντιπρόεδρο στην Κωνσταντινούπολη είναι δυο κινήσεις που  έχουν ήδη δημιουργήσει προσδοκίες για την επικείμενη επίσκεψη Ερντογάν στη Σαουδική Αραβία. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε πως ο Τούρκος πρόεδρος φέρεται να επιχείρησε να συναντηθεί με τον Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στη Ντόχα τον περασμένο μήνα, αλλά η απάντηση που έλαβε ήταν πως το δρομολόγιο του πρίγκιπα διαδόχου δεν ευθυγραμμίζεται με το πρόγραμμά του.

Ταυτόχρονα, ο  Ερντογάν αναμένεται να πραγματοποιήσει μια επαναληπτική επίσκεψη στα Εμιράτα στις 14 Φεβρουαρίου. Οι πληροφορίες που έρχονται από αξιωματούχους της τουρκικής πλευράς λένε πως η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία, καθώς η επίσκεψη στα Εμιράτα γίνεται για να ενεργοποιηθούν ταυτόχρονα και οι επαφές με τη Σαουδική Αραβία. Όπως αναφέρει το Middle East Eye, όταν ο Ερντογάν ήρθε σε επαφή με τα Εμιράτα «οι Σαουδάραβες ένιωσαν σαν να έχουν αποκλειστεί σε αυτή την περιφερειακή συμφιλίωση. Θα ήθελαν να είναι μέρος του».

Πράγματι, το ταξίδι του Μοχάμεντ Μπιν Ζαγέντ στην Άγκυρα καθώς και η υπόσχεση των ΗΑΕ για επενδύσεις 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Τουρκία αλλά και το ενδιαφέρον για τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη ενδέχεται να έδωσαν ώθηση στους Σαουδάραβες να έρθουν σε επαφή με την Τουρκία, όπως οι άμεσες συνομιλίες των Σαουδάραβων με το Ιράν μπορεί να ώθησαν τα Εμιράτα να αναζητήσουν επαναπροσέγγιση με την Τεχεράνη. Και για τον Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, μια συνάντηση με τον Ερντογάν στο Ριάντ, δηλαδή στην έδρα του, είναι ένας τρόπος να ξεκαθαρισθεί διά παντός η υπόθεση Κασόγκι.

Ωστόσο, τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Άγκυρα, τα οποία ουσιαστικά την αναγκάζουν σε αναζήτηση συμμαχιών με τους Άραβες ενδέχεται να μην είναι αρκετά για την επίτευξη συμφωνιών. Όλοι γνωρίζουν την τάση της Τουρκίας να εμπλέκεται γεωπολιτικά στην ευρύτερη περιοχή αναζητώντας κενό προκειμένου να αυξήσει τη δύναμη της. Δεν είναι τυχαίες και οι σχετικές δηλώσεις του Ιμπραήμ Καλίν, ο οποίος τόνισε πως «τα περιφερειακά προβλήματα και κρίσεις φαίνεται ότι θα συνεχιστούν. Αλλά την ίδια στιγμή, οι δυνατότητες της Τουρκίας να παρέμβει σε τέτοιες κρίσεις, χρησιμοποιώντας τόσο ήπια όσο και σκληρή δύναμη, αυξάνονται μέρα με τη μέρα. Η Τουρκία θα συνεχίσει να ενισχύει τις περιφερειακές και παγκόσμιες συμμαχίες της, ενισχύοντας παράλληλα τις εθνικές της ικανότητες, με βάση μια προληπτική προοπτική εξωτερικής πολιτικής».

Οι δηλώσεις αυτές δεν είναι αυτό που αναμένουν να ακούσουν για την Τουρκία οι υπόλοιποι παίκτες της περιοχής, δηλαδή  η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία. Αναμένουν από την Τουρκία να περιορίσει την «παρεμβατική» εξωτερική της πολιτική σε αντάλλαγμα για μεγαλύτερη οικονομική συνεργασία. Η αποτυχία της Άγκυρας να ανταποκριθεί σε αυτές τις προσδοκίες είναι ουσιαστικά και η αιτία που ο διάλογος με το Κάιρο πάγωσε.

Όμως τα Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία δεν είναι Αίγυπτος και έχουν άλλους λόγους να επιδείξουν ευελιξία απέναντι στην Τουρκία προκειμένου να εκμεταλλευτούν τη χρονική στιγμή αλλά και την οικονομική αδυναμία του Ερντογάν. Οι πολιτικές της Ουάσιγκτον – η επιθυμία της να συνάψει συμφωνία με το Ιράν, η περιορισμένη συνεισφορά της στον πόλεμο στην Υεμένη, η βιαστική απόσυρσή της από το Αφγανιστάν και η αντιληπτή μείωση των εγγυήσεων ασφαλείας των ΗΠΑ προς τους συμμάχους – έχουν ωθήσει τις  χώρες της περιοχής να διαφοροποιήσουν τους δεσμούς τους με παράγοντες όπως η Κίνα και την Ινδία, επιδιορθώνουν τις κατεστραμμένες σχέσεις και επιδιώκοντας να μετριάσουν τις μεταξύ τους διαφορές που απειλούν με εχθροπραξίες.

Η συμφιλίωση Κατάρ-Κόλπου τον Ιανουάριο του 2021 μαλάκωσε το έδαφος και για την Τουρκία. Επιπλέον, το τέλος της συμμαχίας Σαουδικής Αραβίας και Εμιράτων στον πόλεμο της Υεμένης έφερε τις δύο χώρες στο παλιό τους πρότυπο ανταγωνισμού και καμία από αυτές δεν είναι πιθανό να παρακολουθήσει από το περιθώριο καθώς η άλλη θα πλησιάζει την Τουρκία.

Από την πλευρά της Τουρκίας, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία, τη Λιβύη και το Ιράκ δεν έχουν επιτύχει τους στόχους που ήλπιζε η Άγκυρα. Η βοήθεια των Σαουδάραβων προς τους Κούρδους της Συρίας και η συνεργασία των ΗΑΕ με τους Κούρδους του Ιράκ δημιουργούν μόνο τους φόβους που η Τουρκία επιθυμεί να εξαλείψει. Ο πιο πιεστικός παράγοντας, ωστόσο, είναι η βαθύτερη οικονομική αναταραχή στο εσωτερικό της Τουρκίας. Αντιμέτωπος με μειωμένους αριθμούς δημοσκοπήσεων, ο Ερντογάν χρειάζεται  να δελεάσει ξένες επενδύσεις και να ενισχύσει τις εμπορικές συνεργασίες για να βελτιώσει τις συνθήκες ενόψει των εκλογών το 2023, έτος σταθμός για την Τουρκία καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση του τουρκικού κράτους. Και ο Ερντογάν είναι ένας πολιτικός που επιθυμεί όσο τίποτε άλλο να παραμείνει στην εξουσία προκειμένου να οδηγήσει τη χώρα στο μέλλον ως άλλος Μουσταφά Κεμάλ.

Την ίδια ώρα η τουρκική κοινωνία, η οποία βάλλεται από την φτώχεια και την ανέχεια δεν μπορεί να αντέξει και τα προβλήματα που γέννησε το ανεπίσημο  μποϊκοτάζ των τουρκικών προϊόντων από τη Σαουδική Αραβία. Είναι χαρακτηριστικό πως οι τουρκικές εξαγωγές προς τη Σαουδική Αραβία έπεσαν σε μόλις 189 εκατομμύρια δολάρια τους πρώτους 11 μήνες του 2021, από 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020 και 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2019. Οι πωλήσεις της Σαουδικής Αραβίας στην Τουρκία, εν τω μεταξύ, σημείωσαν ρεκόρ 3 δισεκατομμύρια δολάρια τους πρώτους 11 μήνες του 2021, από 1,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020 και 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια το 2019.

Οι δυο πλευρές θα μπορούσαν να σημειώσουν πρόοδο στην ομαλοποίηση κρατώντας τα οικονομικά μακριά από την πολιτική. Αυτό θα απαιτούσε αμοιβαία κατανόηση. Η συμφιλίωση Κατάρ-Κόλπου φαίνεται ότι οδήγησε την Άγκυρα να πιστέψει ότι οι γείτονες της Ντόχα έχουν εγκαταλείψει το αίτημά τους για το κλείσιμο της τουρκικής στρατιωτικής βάσης στο Κατάρ. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν αντιρρήσεις για την αυξανόμενη τουρκική επιρροή στην περιοχή. Ομοίως, οι προσπάθειες της Τουρκίας να αποκτήσει στρατιωτικές βάσεις στη Λιβύη, να επεκτείνει την επιρροή της στο Κέρας της Αφρικής ή να αυξήσει την παρουσία της στην Ερυθρά Θάλασσα συνεχίζουν να ενοχλούν και θα ενοχλούν τους Άραβες.

Ορισμένες από τις προσδοκίες της Τουρκίας φαινεται πως δεν  θα υλοποιηθούν, κυρίως η ελπίδα να διαβρωθεί η αραβική συνεργασία με την Ελλάδα και την Κύπρο. Και οι συνομιλητές της Άγκυρας γνωρίζουν καλά ότι επιδιώκει να αποκαταστήσει τους οικονομικούς δεσμούς χωρίς καμία παραχώρηση από τα γεωστρατηγικά της κέρδη στην περιοχή.

Το πόσο η  ρητορική της δήθεν «θετικής ατζέντας» της ομάδας Ερντογάν η οποία έχει ως σκοπό να ενισχύσει τους δεσμούς της Τουρκίας με τις αραβικές χώρες, θα ευοδωθεί, θα φανεί στον επόμενο τόνο. Είναι σίγουρο πως η άλλη πλευρά, θα χρειαστεί αντάλλαγμα και τώρα που η Τουρκία είναι σε άσχημη οικονομική κατάσταση, οι Άραβες θα προσπαθήσουν με κάθε τρόπο να το εκμεταλλευτούν προς όφελός τους.  

 

Διαβάστε επίσης: Αρκούν οι «καλές σχέσεις» με το Κατάρ για να «σώσουν» την Τουρκία;

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024