29/03/2024

Οι εκλογές στην Πορτογαλία και οι αλλαγές στον πολιτικό χάρτη

Γράφει ο Στάθης Δ. Γκίκας 

 

Στις 30 Ιανουάριου στην Πορτογαλία θα διεξαχθούν έκτακτες βουλευτικές εκλογές. Ο λόγος; Ο προϋπολογισμός για το έτος 2022 από την κυβέρνηση του Αντόνιο Κόστα απέτυχε να «περάσει» από τη βουλή, καθώς ούτε πλειοψηφία διέθετε το κόμμα του στη Βουλή, ούτε  κατάφερε να διατηρήσει την – έτσι κι αλλιώς εύθραυστη – συμφωνία με τα συμμαχικά κόμματα.

 

Τα κόμματα και οι συσχετισμοί

 Το κόμμα του Κόστα είναι το Σοσιαλιστικό κόμμα που ιδρύθηκε το 1973 στην Γερμανία (η ίδρυση του κόμματος έγινε στο εξωτερικό λόγω της δικτατορίας που υπήρχε τότε στην Πορτογαλία από το 1926). Στις 25 Απριλίου του 1974 έγινε πραξικόπημα κατά της δικτατορίας από μέλη του στρατού, αρχίζοντας μια περίοδο δημοκρατικοποίησης, όμως πολλά μέλη του στρατού που έκαναν το πραξικόπημα επιθυμούσαν να φτιάξουν μια κουμμουνιστική δικτατορία.

Από το 1974 μέχρι το 1975 οι κουμουνιστές προσπάθησαν να πάρουν την εξουσία, αλλά υποστηρικτές της προηγούμενης χούντας προσπάθησαν να ξαναπάρουν στα χεριά τους τη χώρα. Επρόκειτο για μια ταραγμένη περίοδο, στην οποία επικρατούσε ο απόηχος της «Επανάστασης των Γαρίφαλων», όπως θα ονομαστεί το αριστερό κίνημα που αποσκοπούσε στο να δημιουργήσει μια κουμμουνιστική δικτατορία σαν την ΕΣΣΔ ή, σύμφωνα με πιο μετριοπαθή στελέχη, στο «πέρασμα» σε μια αριστερή δημοκρατία (εδώ εντάσσονταν κυρίως πολιτικοί του Σοσιαλιστικού κόμματος). Όμως,  ο στρατός είχε ακόμα την εξουσία και ακραία μέλη «έσπρωχναν» όλο και πιο πολύ την επανάσταση στα άκρα και μέσω τρομοκρατικών οργανώσεων να προσπαθούν να καταλάβουν την χώρα με πραξικόπημα.

 Το 1975 έγιναν εκλογές για την Συντακτική Συνέλευση που θα έφτιαχνε το νέο Σύνταγμα με τους σοσιαλιστές να παίρνουν 116 θέσεις και 38%, ενώ την επομένη χρονιά έγιναν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές με τους σοσιαλιστές πάλι να καταλαμβάνουν την πρώτη θέση με 35% και με 107 βουλευτές. Όμως, δεν είχε αρκετούς βουλευτές για αυτοδυναμία καθώς χρειαζόταν 132 βουλευτές, έτσι οδηγήθηκε στη δημιουργία  κυβέρνησης μειοψηφίας, η οποία, λόγω οικονομικών προβλημάτων, έχασε μεγάλη υποστήριξη με τον πρωθυπουργό να παραιτείται και μια τεχνοκρατική κυβέρνηση να φτιάχνεται μέχρι της εκλογές, στις οποίες το σοσιαλιστικό κόμμα θα ηττηθεί με μεγάλη διάφορα.

 Ακολούθησε μια περίοδος παρακμής για το κόμμα από το 1979 μέχρι και το 1995, στη διάρκεια της οποίας θα κυβερνήσει μονό 2 χρονιά (1983-1985), ως συγκυβέρνηση με το μεγαλύτερο αντίπαλο κόμμα. Στις εκλογής του 1995 εξασφαλίζουν τη νίκη κι από τότε οι Σοσιαλιστές έχουν έρθει πολλές φορές στην εξουσία. Η τωρινή κυβέρνηση βρίσκεται στην εξουσία από τον Νοέμβριο του 2015, όταν, παρόλο που η κεντροδεξιά συμμαχία βγήκε πρώτη, δεν κατέφερε να εξασφαλίσει αρκετούς βουλευτές για αυτοδυναμία και καθώς όλα τα άλλα κόμματα ανήκουν στην αριστερά, ένα μήνα μετά τις εκλογές η κεντροδεξιά συμμαχία έχασε την ψήφο εμπιστοσύνης και ανέλαβε ο Κόστα ως πρωθυπουργός, νικώντας και τις εκλογές του 2019, μην καταφέρνοντας ωστόσο ούτε αυτός να εξασφαλίσει αυτοδυναμία, όποτε ανέλαβε την εξουσία με υποστήριξη των ακραίων αριστερών κόμματων μέχρι τον Δεκέμβρη του 2021.

Οι σοσιαλιστές φαίνεται να είναι κοντά σε αυτοδυναμία, καθώς τα αλλά αριστερά κόμματα που ψήφισαν κατά του προϋπολογισμού και ουσιαστικά ανοίξανε τον δρόμο για αυτές τοις εκλογές, αποδοκιμάστηκαν από πολλούς ψηφοφόρους που πιθανόν να επιλέξουν το σοσιαλιστικό κόμμα. Εάν, όμως αυτό δεν εξασφαλίσει αυτοδυναμία τότε τα πράγματα θα είναι πιο δύσκολα για να φτιαχτεί κυβέρνηση και μάλλον θα χρειαστεί να πάρει πάλι την υποστήριξη αυτών τον κόμματων.

Το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης είναι το «Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα», ένα περίεργο πολιτικό μόρφωμα, το οποίο συγκεντρώνει κεντρώους, σοσιαδημοκράτες, χριστιανοδημοκράτες, κεντροδεξιούς φιλελεύθερους, ακόμα και νεοφιλελεύθερους. Στη βάση του θεωρείται φιλοευρωπαϊκό. Όταν ιδρύθηκε, αμέσως μετά την επανάσταση, ιδεολογικά ανήκε στους κεντρώους σοσιαλδημοκράτες, καθώς το Σοσιαλιστικό Κόμμα που αναφέραμε παραπάνω, θεωρούνταν ακραίο την εποχή εκείνη. Αργότερα, το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα «έκανε στροφή» προς την κεντροδεξιά, ειδικά όταν συνεργάστηκε με  άλλα κεντροδεξιά κόμματα το 1979, ιδρύοντας τη λεγόμενη «Δημοκρατική Συμμαχία». Η συμμαχία αυτή θα διαλυθεί το 1983, όμως θα συνεχιστεί η συνεργασία των κόμματων. Εκείνη, μάλιστα την περίοδο το κόμμα είδε σημαντική άνοδο έχοντας ηγηθεί της κυβέρνησης από το 1979 μέχρι το 1983, ενώ παρέμεινε στην κυβέρνηση μαζί με τους σοσιαλιστές για 2 χρονιά. Μετά τις εκλογές του 1995θα υπάρξουν 2 κυβερνήσεις με παρουσία των Σοσιαλδημοκρατών:  η πρώτη το 2002 μέχρι το 2005 και η δεύτερη από το 2011 μέχρι το 2015, ώσπου, παρά τη νίκη τους στις εκλογές αυτής της χρονιάς, έχασε την ψήφο εμπιστοσύνης από τη βουλή.

Το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα θα προσπαθήσει να πάρει την πρώτη θέση, αλλά φαίνεται όλο και πιο δύσκολο καθώς οι σοσιαλιστές έρχονται συνεχώς πρώτοι στις δημοσκοπήσεις με διάφορα ακόμα και 9 μονάδων. Τίποτα, πάντως δεν είναι χαμένο, διότι οι δημοσκοπήσεις για τις εκλογές του 2021 για την πόλη της Λισαβόνα στης τοπικές εκλογές έδιναν τελείως άλλο αποτέλεσμα από το τελικό που, μάλιστα, προκάλεσε πολύ μεγάλη έκπληξη.

Το Αριστερό Μπλοκ είναι ένα ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα που θυμίσει αρκετά το ελληνικό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ πριν το 2015. Ιδρύθηκε το 1999 ως συγχώνευση ακραίων αριστερών και κουμμουνιστικών κόμματων. Δεν σημείωσε μεγάλη επιτυχία στα πρώτα χρόνια από την ίδρυση του μέχρι την οικονομική κρίση του 2008, όπου στις ευρωεκλογές του 2009 εξασφάλισαν ποσοστό 11% και στις βουλευτικές εκλογές την ίδια χρονιά πήρε το 10% και 16 βουλευτές.

Ιδεολογικά το κόμμα πρόσκειται στον δημοκρατικό σοσιαλισμό, χαρακτηρίζεται «προοδευτικό» με μέτριο ευρωσκεπτικισμό και με έντονα αντιμνημονιακό χαρακτήρα (η Πορτογαλία γνώρισε αντίστοιχα αυστηρά οικονομικά μέτρα λόγω Μνημονίων). Μετά το 2015 άρχισε να συνεργάζεται με το Σοσιαλιστικό κόμμα, αντλώντας μάλιστα και ψήφους από αυτό.

Το Αριστερό Μπλοκ σ’ αυτές τις εκλογές θα προσπαθήσει να μην χάσει μεγάλη υποστήριξη καθώς συνέβαλε στην πτώση της κυβέρνησης των Σοσιαλιστών, έχοντας ψηφίσει κατά του προϋπολογισμού. Η στάση του αυτή, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το έχει «ρίξει» στο χαμηλό 5% και στην 5η θέση.

Το ενδιαφέρον σ’ αυτή την εκλογική αναμέτρηση συγκεντρώνουν κι άλλα κόμματα, όπως η Ενιαία Δημοκρατική Συμπαράταξη που ανήκει στην κομμουνιστική ιδεολογία. Από τα παλαιότερα κόμματα (ιδρύθηκε το 1921), το κόμμα έπαιξε μεγάλο ρόλο στην Επανάσταση των Γαριφάλων» και, μάλιστα οργάνωσε πραξικόπημα στις 22 Νοέμβριου 1975 που απέτυχε. Οι εκλογές του 1979 έφεραν τα μεγαλύτερα ποσοστά  για τους κουμουνιστές με 19% και 47 βουλευτές, ενώ σε όλη την δεκαετία του ‘80 θα διατηρήσει υψηλά ποσοστά. Σήμερα, μετά και τη συμμαχία της με ακραίο οικολογικό κόμμα, τα ποσοστά της αγγίζουν το 6% με 8%, ενώ οι τωρινές δημοσκοπήσεις δίνουν περίπου 4% με 5% όποτε το ερώτημα δεν είναι πόσο θα ανέβει αλλά, όπως και το Αριστερό Μπλοκ, πάσο χαμηλά θα κατέβει.

Ειδικό ενδιαφέρον έχει το κόμμα «Αρκετά!», ένα δεξιό συντηρητικό κόμμα που τα τελευταία 2 χρονιά έχει εξασφαλίσει ανερχόμενη υποστήριξη. Το κόμμα ιδρύθηκε το 2019 και στις εκλογές κέρδισε έναν βουλευτή, ενώ οι δημοσκοπήσεις πλέον ανεβάζουν τα πσοστά του σε 6%. Τον Γενάρη του 2021, όταν έγιναν προεδρικές εκλογές, ο αρχηγός του κόμματος και ιδρυτής Αντρέ Βαντούρα βγήκε τρίτος με 12% και στις δημοσκοπήσεις στα τέλη του 2021 έφτασε μέχρι στο 11%. Ιδεολογικά, το κόμμα έχει συντηρητικές δεξιές θέσεις, με κυριότερες αυτές που αφορούν κυρίως στην παράνομη μετανάστευση και στα εξωτερικά θέματα, ενώ θεωρείται αμιγώς ευρωσκεπτικιστικό. Είναι το πρώτο αμιγώς δεξιό κόμμα που έχει καταφέρει να εισδύσει στην πολιτική της Πορτογαλίας, της πιο αριστερής χώρας στην Ε.Ε., μετά από την Επανάσταση των Γαρίφαλων.

Ιδιαιτερότητες των εκλογών στην Πορτογαλία και γιατί μας ενδιαφέρουν

 Η Πορτογαλία θεωρείται από τις πιο αριστερές χώρες στην Ευρώπη. Ακόμα και στο σύνταγμά της αναφέρεται στην αρχή ο σοσιαλισμός ως καταστατική ιδεολογία, στοιχείο που καθιστά τη χώρα μια ιδιαίτερη περίπτωση. Στις παρούσες εκλογές, φαίνεται πως η αριστερά αρχίζει να διασπάται έντονα και να χάνει σε δυναμική επιρροής, ενώ το δεξιό κόμμα «Αρκετά!» θα αποτελέσει, κατά τα φαινόμενα, το πρώτο καθαρά δεξιό κόμμα εδώ και πολλές δεκαετίες με αυξανόμενη εκλογική επιρροή. Επίσης, από το 2019 διαφαίνεται μια κούραση στους ψηφοφόρους, ενώ η συμμετοχή στις εκλογές, για πρώτη φορά το 2019, έπεσε κάτω από το 50%.

Όπως διαπιστώθηκε, υπάρχουν πολλές ομοιότητες και με την ελληνική πολιτική σκηνή, με αριστερά κόμματα αντιμνημονιακού χαρακτήρα και με πρόσκαιρη εκλογική επιρροή και με άνοδο δεξιών μικρών κομμάτων με θέσεις κατά της παράνομης μετανάστευσης. Σημαντικό, επίσης στοιχείο είναι το γεγονός της αδυναμίας σχηματισμού κυβερνήσεων αυτοδυναμίας, το οποίο φαίνεται πως και στη χώρα μας θα αποτελέσει πλέον μια συνήθης πολιτική τάση.

Στην Ευρώπη, όπως φαίνεται και στην Πορτογαλία, η απουσία ουσιώδους μεταναστευτικής πολιτικής που υφίσταται, το χάος που επέφερε η οικονομική κρίση και που συνεχίζεται στην πανδημία, φαίνεται πως θα αποτελέσουν αφορμή για σημαντικές αλλαγές στον πολιτικό της «χάρτη», με δραστικές αλλαγές ακόμα και στην ιδεολογικοπολιτική σύνθεση των ψηφοφόρων.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024