Η Κρίση των Ιμίων ήταν άραγε ένα πολιτικό – διπλωματικό επεισόδιο ή ένα στρατιωτικό επεισόδιο;

της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*
Ιστορικός- Διεθνολόγος

Πλησιάζουμε στην ημέρα μνήμης των Ιμίων. Αρχικά οφείλουμε να πούμε ότι για την αιώνια μνήμη των τριών ηρώων που έπεσαν στην ώρα του καθήκοντος, των Χριστόδουλου Καραθανάση, Παναγιώτη Βλαχάκου και Έκτορα Γιαλοψού, η Κρίση των Ιμίων είναι πρώτα και κύρια (πλέον) ένα ιστορικό γεγονός για όλους εμάς.

Η Κρίση των Ιμίων ήταν άραγε ένα πολιτικό – διπλωματικό επεισόδιο ή ένα στρατιωτικό επεισόδιο; Είναι μία ερώτηση που ακόμα ταλανίζει όσους ασχολούνται με τα γεγονότα εκείνης της περιόδου. Η απάντηση που μπορεί να δοθεί σε αυτόν τον προβληματισμό είναι, ότι ένα στρατιωτικό γεγονός που ως φαινόταν ότι θα εξελιχθεί, οι πολιτικοί ταγοί μας της τότε περιόδου το υποβάθμισαν σε πολιτικό – διπλωματικό, αποτρέποντας τη σύγκρουση, όχι για κανέναν άλλο λόγο, αλλά επειδή έτρεφαν μεγαλύτερη εκτίμηση στη Διπλωματία από το Θεσμό των ΕΔ.

Πολλοί θα αναρωτηθούν, μα αυτός δεν θα πρέπει να είναι ο στόχος και ο σκοπός της κάθε πολιτικής ηγεσίας, πώς με διπλωματικά μέσα θα αποτρέψει μία σύγκρουση;

Ειδικά για την τότε Κυβέρνηση που χειρίστηκε τη συγκεκριμένη Κρίση, προκειμένου να απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα, είναι αναγκαίο προηγουμένως να διαβάσουμε το βιβλίο “Ηγεμών” του Νικολό Μακιαβέλι ταυτόχρονα με βιβλία Στρατηγικής, ώστε να αντιληφθούμε κατά πόσο οι πολιτικοί μας που έλαβαν τις τότε αποφάσεις είχαν στρατηγική κουλτούρα.

Και στρατηγική κουλτούρα δεν σημαίνει στρατιωτική κουλτούρα.

Τα Ίμια με ενδιαφέρουν ως γεγονός πρώτα και κύρια με την ιδιότητα της Ιστορικού και κάτω από την ιδιότητα αυτή, η έρευνα μου δεν περιορίστηκε μόνο στο πλαίσιο της ελληνικής πλευράς, αλλά και της τουρκικής πλευράς. Όπως επίσης διάβασα και αρκετά κείμενα που γίνεται μία προσπάθεια, ώστε η τότε Κυβέρνηση Σημίτη να βγάλει από πάνω της το άγος για την έκβαση των γεγονότων, η στάση της οποίας για το πώς αντιλαμβανόταν την Εξωτερική Πολιτική, τη Διαχείριση Κρίσεων, τον Στρατηγικό Σχεδιασμό του Κράτους αντικατοπτρίστηκαν από το δημόσιο ευχαριστώ στην αμερικανική Κυβέρνηση και πώς χειρίστηκε την υπόθεση Οτσαλάν δύο χρόνια αργότερα από την Κρίση των Ιμίων, για να φτάσουμε στις διαπραγματευτικές οδούς που ακολούθησε σε Μαδρίτη και Ελσίνκι.

Ίσως τα Ίμια είναι το ιστορικό γεγονός που μελετήθηκε στην Ελληνική Ιστορία με το μεγαλύτερο μέρος των πρωταγωνιστών να είναι ακόμα εν ζωή.

Λοιπόν αυτά που γίνονται αντιληπτά τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της Κρίσης, η οποία έθεσε τα ερείσματα, ώστε ο στρατηγικός σχεδιασμός της Τουρκίας να λάβει νομιμοφανή διάσταση, είναι τα κάτωθι :

α. Η πλήρης ασυνεννοησία σε πολιτικό επίπεδο των Ελληνικών Υπουργείων ΥπΕθΑ και ΥπΕξ. Ο κ. Σημίτης, έχοντας πολιτικό αντίπαλο για τη διεκδίκηση του προεδρικού θώκου τον τότε Υπουργό Άμυνας, Γεράσιμο Αρσένη, την αντιπαλότητα αυτή την έβγαλε σε χρόνο άκυρο και εθνικά επιζήμιο. Ας μην ξεχνάμε ότι άμα τη αναλήψει των προεδρικών καθηκόντων του, ο κ. Σημίτης είχε ζητήσει την παραίτηση του Γεράσιμου Αρσένη από Υπουργού Εθνικής Αμυνας. Φυσικά, ο κ. Πάγκαλος ως ΥπΕξ είχε εναρμονιστεί πλήρως στο νέο κυβερνητικό σχεδιασμό που επιδίωκε ο νέος Πρόεδρος του Κόμματος. Αξίζει να δούμε όλα τα ντοκιμαντέρ στα οποία μιλούν οι Έλληνες πολιτικοί άνδρες της τότε Κυβέρνησης για το χρονικό και την έκβαση των γεγονότων στα Ίμια για να αντιληφθούμε το πολιτικό κλίμα που επικρατούσε σε εσωτερικό επίπεδο στην τότε Κυβέρνηση,

β. Ο κ. Σημίτης είχε αναλάβει Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ στις 20 Ιανουαρίου του 1996, λίγες μέρες προτού την αποκορύφωση των γεγονότων, ενώ η τουρκική πλευρά ξεκίνησε τις παρενοχλήσεις από τα Χριστούγεννα του 1995. Και ενώ ουσιαστικά, ο κ. Σημίτης, αν του δώσουμε το μοναδικό “άλλοθι” του νεοεκλεγέντος και οπότε χωρίς την εις βάθος γνώση των γεγονότων, όπως εξελίσσονταν στο Αιγαίο και την περιοχή των Ιμίων, θα έπρεπε να απευθυνθεί στους άμεσα αρμόδιους, δηλαδή στο ΓΕΕΘΑ, αφού ως αποδεικνύεται από τα ιστορικά γεγονότα δεν επιδίωκε να έχει στενές συνομιλίες με τον τότε πολιτικό προϊστάμενο του ΥπΕθΑ, προκειμένου να λάβει την απαραίτητη γνώση και να καταστρώσει το σχεδιασμό των επόμενων κινήσεων σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο,

γ. Είναι χαρακτηριστική η εικόνα που προβάλλεται σε ντοκιμαντέρ για την τότε περίοδο, που η Τσιλέρ για την Κρίση συνδιαλέγεται με τους επικεφαλής των ΕΔ, ενώ ο Σημίτης με τους Υπουργούς του!!!! Ο κ. Σημίτης, ενώ είχε προσκληθεί στο θάλαμο επιχειρήσεων του ΥπΕθΑ δεν μετέβη, ενώ στο γραφείο του στη Βουλή συσκεπτόταν με τους συμβούλους του, με τον τότε Α/ΓΕΕΘΑ, κ. Χρήστο Λυμπέρη να βρίσκεται με χάρτες και έγγραφα σε παρακείμενο γραφείο!!! Ποτέ δεν συγκλίθηκε ΚΥΣΕΑ από την ελληνική κυβέρνηση, ως όφειλε, απέναντι σε ένα γεγονός που είχε στρατιωτική διάσταση, καθώς από τις 28 Γενάρη μέχρι τις 31 Γενάρη, δύο Στόλοι αντίπαλων κρατών βρίσκονταν παρατεταγμένοι.

δ. Η Τσιλέρ με την Κρίση των Ιμίων από υπηρεσιακή πρωθυπουργός παγίωσε τη θέση της στην τουρκική, πολιτική σκηνή. Αντίθετα, η τότε ελληνική κυβέρνηση πειραματίστηκε να εγκαθιδρύσει ένα νέο δόγμα στην Πολιτική και τη Διπλωματία της (με περισσότερα φεντεραλιστικά παρά ρεαλιστικά γνωρίσματα) στην πιο μη ενδεδειγμένη περίοδο της νεότερης, εθνικής μας Ιστορίας. Όφειλε στη συγκεκριμένη Κρίση να ακολουθήσει τους μέχρι τότε χειρισμούς των μέχρι τότε πολιτικών ηγεσιών και Κυβερνήσεων πάνω στα ελληνοτουρκικά ζητήματα και την οποιαδήποτε νέα πολιτική μέθοδο, εκ των πραγμάτων, θα είχε το χρόνο να την εφαρμόσει και να την εξελίξει εν ηρεμία στην περίοδο διακυβέρνησης που ακολουθούσε,

ε. Αν η Ελληνική Κυβέρνηση είχε συνεργαστεί με το ΓΕΕΘΑ, η έκβαση για τα ελληνικά συμφέροντα θα ήταν σήμερα πολύ διαφορετική. Και καθώς έχουν βγει κατά καιρούς μελέτες από Ινστιτούτα Σκέψεων που δηλώνουν ότι σε στρατιωτικό εξοπλισμό και έμψυχο δυναμικό υπολειπόμασταν από τις τουρκικές ΕΔ, φυσικά οι συντάκτες των συγκεκριμένων μελετών και στη βάση του γνωστικού αντικειμένου τους και τη βιβλιογραφία που χρησιμοποιούν, αποδεικνύουν ότι δεν έχουν μελετήσει ή ασχοληθεί με την Επιστήμη της Στρατηγικής.

Τα Ίμια αποτέλεσαν ένα crash test πολιτικής ικανότητας, όπως αποδείχτηκε των δύο κύριων πρωταγωνιστών του, του κ. Κώστα Σημίτη και της κας Τανσού Τσιλέρ.

Και ως γνωστό επειδή πάντοτε την πρώτη και την τελική απόφαση, και επομένως το ηθικό βάρος για τα εθνικά γεγονότα φέρουν οι πολιτικοί κυβερνώντες, προσωπικά για τη συγκεκριμένη κρίση θα έριχνα την ευθύνη των άστοχων χειρισμών στην ηγεσία των ΕΔ, στην περίπτωση κατά την οποία ο τότε πρωθυπουργός συγκαλούσε ΚΥΣΕΑ, αποφάσιζε για τη διαμόρφωση των τότε κινήσεων της Κυβέρνησης με τους Ναυάρχους, Πτεράρχους και Στρατηγούς και εν πολλοίς αποδείκνυε ο κ. Σημίτης ότι δεν είχε τις κατάλληλες εισηγήσεις από τους Ανώτατους Αξιωματικούς για την κατάσταση που επικρατούσε. Όμως ο Θεσμός των ΕΔ έπραττε μόνος του το καθήκον του στο βαθμό που το Ελληνικό Σύνταγμα του δίνει του δικαίωμα αυτό, εκτεθειμένος πλήρως από την πολιτική ηγεσία του!!!

Δυστυχώς, την Κρίση των Ιμίων, η τότε νεοπαγής Κυβέρνηση βρήκε ως ευκαιρία διαμόρφωσης για τη νέα κομματική και πολιτική γραμμή που θα ακολουθούσε σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο. Με την Κρίση των Ιμίων δημιουργήθηκε η νέα πολιτική και κομματική ταυτότητα του τότε Κυβερνώντος Κόμματος, ενώ το πιο ενδεδειγμένο θα ήταν να αποδειχτεί η αδιασάλευτη πολιτική γραμμή αντιμετώπισης Κρίσεων που είχε ακολουθηθεί για δεκαετίες από τις Κυβερνήσεις μας.

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός – Διεθνολόγος, Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου & Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Επιστημονική Συνεργάτιδα ΑΠΘ (Νομικής Σχολής και Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ), Εξωτερική Συνεργάτιδα της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και της Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)