29/03/2024

Αλήθειες και ψέματα: Υποσχέθηκε το ΝΑΤΟ στη Ρωσία ότι δεν θα διευρυνθεί;

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς *

 

Πολλοί αναλυτές και δημοσιολογούντες έχουν διασπείρει την άποψη ότι η Βόρειο Ατλαντική Συμμαχία αθέτησε την υπόσχεσή να μην διευρυνθεί ανατολικά, και ως εκ τούτου προκάλεσε τη Ρωσία. Τον τελευταίο καιρό λόγω της Ρωσο-Ουκρανικής κρίσης ερεύνησα το θέμα σε βάθος, αναζητώντας αρχεία και δηλώσεις. Τελικά δεν υπήρξε ποτέ τέτοια υπόσχεση, και αυτή η τελευταίων δύο μηνών αφήγηση, την οποία ενστερνίστηκε η συντριπτική πλειοψηφία είναι μια παρεξήγηση στην καλύτερη περίπτωση και μια παραπλανητική προσπάθεια επανεγγραφής της ιστορίας.

Ας πάρουμε χρονολογικά τα σημαντικότερα γεγονότα που τεκμηριώνουν τα παραπάνω:

  1. Το 1990, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία καθησύχασαν τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ότι οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ δεν θα στάθμευαν στην ανατολική Γερμανία μετά την ενοποίηση. Σύμφωνα με τα λόγια του τότε υπουργού Εξωτερικών Τζέιμς Μπέικερ, οι στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ δεν θα μετακινούνταν «ούτε μια ίντσα» προς τα ανατολικά. Αυτή η δέσμευση κατοχυρώθηκε στη συνθήκη «Τέσσερα συν δύο» και ήταν πάντα σεβαστή. Ας μην ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας υπήρχε ακόμη και κανένα από τα μέλη του δεν είχε δηλώσει ενδιαφέρον για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
  2. Ο ίδιος ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ έχει δηλώσει ότι «Το θέμα της επέκτασης του ΝΑΤΟ δεν συζητήθηκε ποτέ, δεν είχε τεθεί εκείνα τα χρόνια. Ούτε μια χώρα της Ανατολικής Ευρώπης δεν έθεσε το θέμα, ούτε καν αφότου το Σύμφωνο της Βαρσοβίας έπαψε να υφίσταται το 1991. Ούτε οι δυτικοί ηγέτες το έθεσαν».
  3. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ θα μπορούσε σήμερα να καταθέσει προσωπικά τα περί υποσχέσεων της Δύσης. Όμως δεν έχει κάνει κάποια αναφορά.
  4. Επίσης σύμφωνα με τις αναλύσεις που αναφέρονται στο συλλογικό τόμο «NATO LOOKS EAST» φαίνεται ότι η διεύρυνση δεν ήταν ένα καυτό θέμα στους κύκλους του ΝΑΤΟ το 1990-1991. Μάλλον, πολλοί ενθάρρυναν τις νέες δημοκρατίες να αναζητήσουν την ένταξη τους στην ΕΕ ως εναλλακτική λύση. Επιπλέον, εκείνη την περίοδο, όταν πιέστηκαν από νέους ηγέτες της Κεντρικής Ευρώπης, αξιωματούχοι τόσο των ΗΠΑ όσο και του ΝΑΤΟ τους είπαν ότι το θέμα δεν ήταν στην ημερήσια διάταξη.
  5. Ορισμένοι δυτικοί αξιωματούχοι, όπως ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χανς-Ντίτριχ Γκένσερ, δήλωσαν ότι δεν θα επιδίωκαν τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ή ότι δεν πίστευαν ότι θα μπορούσε να συμβεί. Αλλά αυτές οι απόψεις αφορούσαν τους ιδίους προσωπικά καθώς ουδέποτε παρουσιάστηκαν στα επίσημα όργανα.
  6. Καμία υπόσχεση των ΗΠΑ ή του ΝΑΤΟ μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης δεν δόθηκε ποτέ για να μην διευρυνθούν στην Ανατολική Γερμανία. Οι μελετητές που υποστηρίζουν το αντίθετο αναφέρονται σε υποτιθέμενες σοβιετικές αντιλήψεις. Επιπλέον, μια τέτοια υπόσχεση θα είχε παραβιάσει την Ιδρυτική Πράξη του ΟΑΣΕ, η οποία παρέχει στους υπογράφοντες το “το δικαίωμα να είναι ή να μην είναι συμβαλλόμενα μέρη σε συνθήκες συμμαχίας”.

Τέλος, ένα απλό επιχείρημα θα έπρεπε να σταματήσει την διάδοση αυτού του θέματος. Αν είχαν δοθεί τέτοιες διαβεβαιώσεις, μπορεί κανείς να πιστέψει σοβαρά ότι η Μόσχα δεν θα επέμενε να τεθούν σε γραπτή μορφή και/ή να δημοσιοποιηθούν; Επιπλέον, μέχρι πρόσφατα το Κρεμλίνο ουδέποτε παραπονέθηκε για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Το 1997, ο Μπόρις Γέλτσιν ζήτησε από τον Μπιλ Κλίντον να αρνηθεί οποιαδήποτε ένταξη πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών στη Συμμαχία. Ο Κλίντον αρνήθηκε. Αυτό δεν απέτρεψε τη Ρωσία από την υπογραφή του Ιδρυτικού Νόμου ΝΑΤΟ-Ρωσίας του 1997. Ο Γέλτσιν αναγνώρισε αργότερα ότι απέτυχε να πείσει την Κλίντον και δεν διαταράχθηκαν οι σχέσεις τους. Στη συνέχεια ο Βλαντιμίρ Πούτιν στο δεύτερο κύμα της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ δεν έθεσε το ζήτημα ως casus belli με τη Δύση. Μάλιστα δήλωνε, όταν αποφασίστηκε επίσημα να προσκληθούν τα κράτη της Βαλτικής να ενταχθούν το 2002, ότι η είσοδός τους δεν θα ήταν “τραγωδία”. Την ίδια χρονιά όμως, η Μόσχα καλωσόρισε τη δημιουργία του Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ρωσίας. Στην πραγματικότητα, ο Πούτιν άρχισε να διαμαρτύρεται για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ μετά την επιστροφή του στην προεδρία το 2012, ταυτόχρονα με τη ριζοσπαστικοποίηση των εσωτερικών πολιτικών του.

 

*Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.

 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024