Ο Πούτιν θα νικήσει, ή προσπαθεί να μη χάσει;

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία φαίνεται να επιβραδύνεται. Οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν αποδειχθεί πιο αποφασιστικές από ό,τι αναμενόταν. Ο Πρόεδρος Πούτιν πρώτα μίλησε για διαπραγματεύσεις, στη συνέχεια ενθάρρυνε ένα πραξικόπημα και ακολούθως έθεσε σε ετοιμότητα τις πυρηνικές δυνάμεις της Ρωσίας. Αυτά είναι σημάδια ότι επιθυμεί να σταματήσουν οι μάχες το συντομότερο δυνατό. Οι συνομιλίες στα σύνορα της Λευκορωσίας χωρίς προϋποθέσεις, δεν απέφεραν καρπούς και ο Πρόεδρος Ζελένσκi εξακολουθεί να ακούγεται αποφασισμένος για αγώνα υπέρ βωμών και εστιών.

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ είπε ότι «σε καιρό πολέμου, η αλήθεια είναι τόσο πολύτιμη που πρέπει πάντα να την ακολουθεί ένας σωματοφύλακας ψεμάτων». Παίζοντας το πυρηνικό χαρτί η Ρωσία για τον πόλεμο πληροφοριών, ο Πούτιν στοχεύει να πετύχει τρείς στόχους. Πρώτον, απευθύνει έκκληση στους συμπολίτες του, συνεχίζοντας τις προσπάθειες για να τους πείσει ότι απλώς δεν είχε άλλη επιλογή από το να εισβάλει στην Ουκρανία, κυρίως λόγω των απειλών του ΝΑΤΟ και των ιστορικών παραπόνων που χρονολογούνται από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η προπαγανδιστική εκστρατεία εντός της Ρωσίας δεν πήγε καλά και ο Πούτιν θα μπορούσε εύκολα να συμπεράνει ότι χρειαζόταν κάτι πιο εντυπωσιακό για να τραβήξει την προσοχή του κόσμου και να τους συγκεντρώσει γύρω από τον ίδιο. Δεύτερον, αναγνωρίζει ότι το ηθικό των ρωσικών στρατευμάτων που βρίσκονται ήδη σε μάχη στην Ουκρανία είναι χαμηλό και προσπαθεί να δείξει τον άσο στο μανίκι του. Τρίτον, ίσως προετοιμάζει μια στρατηγική εξόδου, γιατί όταν καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μάλλον θα πάρει λιγότερα από αυτά που υπολόγιζε. Όποτε κατασκευάζει από τώρα μια μεγεθυμένη απειλή. Το αν αυτό το παιχνίδι λειτουργεί ή όχι είναι διαφορετικό θέμα.

Η Διοικητική Μέριμνα (ΔΜ) φαίνεται να είναι μια σημαντική ρωσική αδυναμία. Η ΔΜ είναι ένας σημαντικός παράγοντας που κρατά το ηθικό των μαχητών σε υψηλό βαθμό, κάτι που κρίνει το αποτέλεσμα του πολέμου. Έχουν ελάχιστη ή καθόλου εμπειρία στον ανεφοδιασμό. Η εισβολή του 2008 στη Γεωργία διήρκεσε 4 ημέρες και η Ρωσία είχε τον πλήρη έλεγχο του γεωργιανού εναέριου χώρου άμεσα. Στη Γεωργία, ο ανεφοδιασμός δεν ήταν πρόβλημα. Είναι πιθανό ότι η Ρωσία υπέθεσε πως η εισβολή στην Ουκρανία θα διαρκούσε μόνο λίγες ημέρες, και ως εκ τούτου ο ανεφοδιασμός δεν θα ήταν πρόβλημα. Φαίνεται ότι οι ρωσικές δυνάμεις κινδυνεύουν να ξεμείνουν από καύσιμα και πυρομαχικά. Όσον αφορά τα τρόφιμα, υπήρξαν αναφορές ότι όταν βρίσκονταν στη Λευκορωσία, πριν ξεκινήσει η εισβολή στην Ουκρανία, τα ρωσικά στρατεύματα δεν σιτίζονταν και έπρεπε να αγοράσουν τρόφιμα μόνοι τους.

Ο πόλεμος κάποια στιγμή θα τελειώσει, αλλά η σύγκρουση θα συνεχιστεί. Η ρωσική κυβέρνηση έχει κερδίσει την εχθρότητα όλων των Ουκρανών πατριωτών. Δυστυχώς, ορισμένοι από αυτούς είναι ακραίοι εθνικιστές, αλλά και πολλοί υποστηρικτές του Πούτιν στη Ρωσία. Η εισβολή έχει ασφαλώς δικαιολογηθεί για παρόμοιους λόγους με άλλους πολέμους του παρελθόντος. Ακόμα κι αν αυτός ο πόλεμος καταλήξει σε ρωσική νίκη, η σύγκρουση θα συνεχιστεί έως ότου η Ουκρανία γίνει ξανά ανεξάρτητο κράτος. Έτσι οι ρωσικές δυνάμεις φοβούνται το αντάρτικο πόλεων. Όπως το θέτει ο Clausewitz, «η ομίχλη του πολέμου πρέπει να πυκνώσει και να σχηματίσει ένα σκοτεινό και απειλητικό σύννεφο από το οποίο ένας κεραυνός μπορεί να χτυπήσει ανά πάσα στιγμή». Οι στόχοι των υποψηφίων για επιθέσεις ανταρτών «βρίσκονται κυρίως στα πλευρά του εχθρικού θεάτρου επιχειρήσεων», όπου «οι αντάρτες θα πρέπει να δημιουργήσουν μεγαλύτερες μονάδες, καλύτερα οργανωμένες, με τακτικές που θα τους κάνουν να μοιάζουν με σωστό στρατό και θα τους επιτρέψουν να αντιμετωπίσουν τις οργανωμένες επιχειρήσεις» Ο Μάο ως διανοητής του ανταρτοπολέμου, προτρέπει τους αντάρτες να γίνουν μια τακτική ένοπλη δύναμη με την πάροδο του χρόνου.

Στα σχέδια των Κλαουζεβιτζιανών και Μαοϊκών, ο συντονισμός των ενεργειών μεταξύ αντάρτικων συγκροτημάτων και των υπολειμμάτων του τακτικού ουκρανικού στρατού θα αποτελέσει την κύρια πρόκληση για τους διοικητές των ανταρτών. Η επιτυχής εκτέλεση αυτής της λειτουργίας θα ενίσχυε την αντίσταση να εκτελούν αιφνιδιαστικές επιθέσεις στο ρωσικό εκστρατευτικό σώμα, προκαλώντας ζημίες, εξασθενίζοντας το. Με την πάροδο του χρόνου ο πόλεμος να βρεθεί σε αδιέξοδο προετοιμάζοντας τον δρόμο για μια ρωσική αποχώρηση ή κερδίζεις τον χρόνο αντίστασης για να συγκεντρώσεις οπλισμένους που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τους κατακτητές.

Ο αντίκτυπος αυτού του πολέμου στη Ρωσία είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Οι απόψεις των Ρώσων πριν από την εισβολή για τα ζητήματα της Ουκρανίας ήταν πολύ πιο διαφοροποιημένες. Ακόμη και οι απόψεις στο Ντονμπάς ήταν διφορούμενες για την απόσχιση από στην Ουκρανία. Ο Πούτιν και ο κύκλος του είναι σκληροί Ρώσοι εθνικιστές, αλλά θεωρεί τους Ουκρανούς ως «αδέρφια». Αυτή η άποψη είναι κοινή στη Ρωσία. Αλλά σε αντίθεση με τον Πούτιν, οι περισσότεροι Ρώσοι δεν πιστεύουν ότι είναι σκόπιμο για τον Κάιν να σκοτώσει τον Άβελ.

Ο πόλεμος πολώνεται με ταχύτητα. Η μηχανή προπαγάνδας δουλεύει πυρετωδώς και οι εισβολείς αποκτούν υπερασπιστές με ηθικές επικλήσεις συμψηφισμού. Ωστόσο υπάρχουν αντιπολεμικές διαδηλώσεις σε όλη τη Ρωσσία. Το ερώτημα είναι αν ο οικονομικός πόνος από τις κυρώσεις θα ενισχύσει την ισχύ του Πούτιν στην εξουσία ή θα την χαλαρώσει.

Η Ρωσία ευνοείται από τους διατιθέμενους πόρους, το ανθρώπινο δυναμικό, την τεχνολογία και τη γεωγραφία. Ο Πούτιν φαίνεται διατεθειμένος να πληρώσει οποιοδήποτε τίμημα για τη νίκη. Το ερώτημα όμως είναι αν θα το επιτρέψουν οι Ρώσοι πολίτες. Το ρωσικό εσωτερικό μέτωπο είναι ανήσυχο. Οι αντιπολεμικές διαδηλώσεις και οι διαδηλωτές δεν θα είναι οι μόνοι που θα του εναντιωθούν. Μέσα στις ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας θα υπάρχουν στρατιωτικοί δυσαρεστημένοι για τη θυσία των πόρων και των δυνατοτήτων του στρατού. Ο Πούτιν προφανώς έχει προστατεύσει τον εαυτό του από ένα πραξικόπημα, όπως έχει προστατεύσει από κυρώσεις τη ρωσική οικονομία. Αλλά η προστασία που δημιούργησε πόσο θα διαρκέσει;

Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει. Σύμφωνα με την εξίσωση του Clausewitz υποστηρίζεται ότι κάθε κυβέρνηση εκτιμά τους πολιτικούς της στόχους και θα πρέπει να υπολογίζει το μέγεθος και τη διάρκεια της προσπάθειας που χρειάζεται να καταβάλλει για την επίτευξη αυτών των στόχων. Κάθε πλευρά εκτελεί τους δικούς της υπολογισμούς. Επειδή οι χώρες έχουν διαφορετικά συμφέροντα, κατοικούν σε διαφορετικά γεωγραφικά τμήματα και βλέπουν τον κόσμο μέσω διαφορετικών ιστορικών και πολιτιστικών φακών, οι υπολογισμοί αξίας αντικειμενικών σκοπών και στόχων τείνουν να διαφέρουν. Οι πλευρές αποκλίνουν. Οι διαφορετικές προτεραιότητες περιπλέκουν τις προσπάθειες ευθυγράμμισης των ωφελειών προς την ίδια ή σχεδόν την ίδια κατεύθυνση, επιτυγχάνοντας διαφορετικούς σκοπούς, στρατηγική και στρατιωτικές επιχειρήσεις. Τότε έχουμε το “παιγνίδι μηδενικού αθροίσματος”.

Η εξίσωση του σύγχρονου πολέμου έχει δύο βασικούς αγνώστους:

1. Πώς να πείσουμε τον αντίπαλο να συμβιβαστεί χωρίς να του επιβάλουμε τέτοια σοβαρή ζημιά που να απορρίψει κάθε πιθανότητα μεταγενέστερης σταθερότητας και ειρήνης;
2. Υπό ποιες συνθήκες μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι ένοπλες δυνάμεις, με έναν μοναδικό τρόπο ο οποίος μπορεί να είναι νόμιμος, για να διασφαλίσουμε μια διαρκή και σταθερή ειρήνη; Όποιος τους βρει θα διαθέτει τη λύση για την ειρηνική διαβίωση.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι μια άσκηση ωμής βίας. Στοχεύει στην αντικατάσταση μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης με ένα καθεστώς μαριονέτας υπόλογο στη Μόσχα. Ο Πούτιν θα σταματήσει μόνο εάν αναγκαστεί είτε από εσωτερικές πιέσεις ή από στρατιωτική ήττα.

*Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.