5 Μαρτίου 1940: Έναρξη της Σφαγής του Κατίν

«Ο Στάλιν ενέκρινε την πρόταση του Μπέρια, και έτσι οι μηχανισμοί των εκκαθαρίσεων του 1937- 38 αναβίωσαν. Τριμελείς επιτροπές (τρόικες) εξέταζαν συνοπτικά τον φάκελο κάθε Πολωνού αιχμαλώτου πολέμου και αποφάσιζαν, χωρίς καν να έρθουν σε επαφή με τον ενδιαφερόμενο και χωρίς να δεσμεύονται για την όποια εισήγηση των ανακριτικών αρχών. Φαίνεται ότι ο Μπέρια, ακολουθώντας το παράδειγμα των προκατόχων του, της περιόδου 1937-38, είχε προσδιορίσει εκ των προτέρων ότι ο τελικός αριθμός έπρεπε να περιλαμβάνει όσους κρατούνταν σε φυλακές της δυτικής Λευκορωσίας και της δυτικής Ουκρανίας, συν κάποιους επικίνδυνους υπαξιωματικούς που δεν είχαν καν συλληφθεί έως τότε. ‘Επειτα από μια πρόχειρη επιδερμική εξέταση των φακέλων τους, το 97% των Πολωνών αιχμαλώτων πολεμου στα τρία στρατόπεδα, περίπου 14.500 κρατούμενοι, καταδικάστηκαν σε θάνατο. Το υπόλοιπο 3% περιλάμβανε συνεργάτες των σοβιετικών υπηρεσιών ασφαλείας, κρατούμενους γερμανικής ή λετονικής καταγωγής, καθώς και κάποιους για τους οποίους ενδιαφέρονταν ειδικά κύκλοι του εξωτερικού. Στους 14.500 καταδικασμένους προστέθηκαν οι 6.000 που κρατούνταν στις φυλακές, καθώς και άλλοι 1.305 Πολωνοί που οι σοβιετικές αρχές συνέλαβαν τον Απρίλιο του 1940.

Οι κρατούμενοι στα τρία στρατόπεδα, το Κοζέλσκ, το Οστάσκοφ και το Σταρομπέλσκ, περίμεναν… ότι σύντομα θα γύριζαν σπίτια τους. Έτσι, όταν τον Απρίλιο του 1940 έφυγαν οι πρώτοι κρατούμενοι από το Κοζέλσκ, οι συνάδελφοί τους τους αποχαιρέτησαν με τις δέουσες τιμές, σχηματίζοντας τιμητική φρουρά καθώς βάδιζαν προς τα καμιόνια που θα τους έπαιρναν, Κατά ομάδες που δεν ξεπερνούσαν τις μερικές εκατοντάδες , οι Πολωνοί αιχμάλωτοι πολέμου οδηγήθηκαν σιδηροδρομικά στο Σμολένσκ, κι από εκεί σ΄έναν μικρότερο σιδηροδρομικό σταθμό που λεγόταν Γκνιάζντοβο. Εκεί τους περίμενε απόσπασμα ανδρών της NKVD με εφ΄όπλου λόγχη. Ανά τριάντα, με λεωφορείο, οδηγούνταν στις παρυφές του δάσους του Κατίν, όπου τους αφαιρούσαν ό,τι πολύτιμο είχαν επάνω τους. Ένας αξιωματικός που κρατούσε ημερολόγιο έως την τελευταία στιγμή, ο Άνταμ Σόλσκι, πρόλαβε να γράψει: “Μου ζήτησαν να βγάλω τη βέρα μου, που την ….” (εκεί τελειώνουν οι σημειώσεις του). Εν συνεχεία, τους οδήγησαν ομαδικά σε ένα πρόχειρο κτίσμα, όπου και τους εκτελούσα με μια σφαίρα στο σβέρκο. Τα πτώματα μεταφέρονταν ανά τριάντα, προφανώς με καμιόνια, στον ομαδικό τάφο που είχε ήδη ανοιχτεί στο δάσος.»

Το παραπάνω αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο «Αιματοβαμμένες χώρες: Η Ευρώπη μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν » του ιστορικού και συγγραφέα Timothy Snyder, σελίδες 176-177

Αν και δεν διασώζεται κανένα έγγραφο που να μαρτυρά το κίνητρο του Στάλιν για την απόφαση της μαζικής εκτέλεσης των κρατουμένων, ισχυρή θεωρείται η άποψη μεταξύ Ρώσων και Πολωνών ιστορικών πως την έλαβε, έστω εν μέρει, διότι συνιστούσαν μια ελίτ μελλοντικών ηγετών υπέρ μιας ανεξάρτητης Πολωνίας.

Οι ρίζες της σφαγής του Κατίν, εκτός από τις συνέπειες του Γερμανοσοβιετικού συμφώνου, μπορούν επίσης να αναζητηθούν στην κακή προϊστορία των σχέσεων Πολωνίας-Ρωσίας. Η Ρωσία είχε διαδραματίσει ρόλο στην πολιτική ιστορία της Πολωνίας από τις αρχές του 1700. Η πλειοψηφία των Πολωνών αντιμετώπιζαν τη Ρωσία ως εχθρό, ενώ από την άλλη πλευρά, για τη Ρωσία, οι Πολωνοί συνιστούσαν απειλή για την ασφάλεια της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και πολύ αργότερα της Σοβιετικής Ένωσης.

Για την ιστορία να θυμίσω πως τον Σεπτέμβριο του 1939, σύμφωνα με το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης που είχαν υπογράψει μόλις τον προηγούμενο μήνα οι Σοβιετικοί με τους Ναζί, σχεδόν ταυτόχρονα εισέβαλαν και οι δύο στην Πολωνία, μοιράζοντας μεταξύ τους τη χώρα στα δύο. Μέσα στο πλαίσιο της συνεργασίας οι Σοβιετικοί παρέδωσαν στους Γερμανούς 43.000 Πολωνούς στρατιώτες, γεννημένους στη Δυτική Πολωνία, τους οποίους κρατούσαν αιχμαλώτους. Στις 22 Ιουνίου του 1941 η Γερμανία ξεκίνησε την εισβολή στα σοβιετικά εδάφη και η συμφωνία συνεργασίας και ουδετερότητας μεταξύ των δύο παραβιάστηκε και προφανώς σταμάτησαν να ισχύουν και τα σύμφωνα οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας (1939 και 1940) μέσω των οποίων οι δύο χώρες στήριζαν η μία την άλλη ανταλλάσσοντας σιτηρά, πρώτες ύλες και οπλισμό.

Υπενθυμίζουμε πως ο Λαβρέντι Πάβλοβιτς Μπέρια ήταν πολιτικός, επικεφαλής του σοβιετικού μηχανισμού ασφαλείας και των μυστικών υπηρεσιών υπό τον Στάλιν, την NKVD ή αλλιώς Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων ή Λαϊκό Επιτροπάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (επρόκειτο για κρατική υπηρεσία της ΕΣΣΔ που συνδύαζε τις αρμοδιότητες ενός υπουργείου εσωτερικών και δημόσιας τάξης/εσωτερικής ασφάλειας, περιλαμβάνοντας τόσο την δημόσια αστυνομία -Μιλίτσιγια, την συνοριοφυλακή, όσο και την μυστική αστυνομία.)

Στην εικόνα σελίδα από το κείμενο της πρότασης του Λαβρέντι Μπέρια προς τον Ιωσήφ Στάλιν για την μαζική εκτέλεση Πολωνών αξιωματικών.