Μαθήματα από τη σύγκρουση στην Ουκρανία

Γράφει ο Αλέξανδρος Νίκλαν
Σύμβουλος Θεμάτων Ασφαλείας 

Γνωρίζω πώς θα ενοχλήσω κάποιους ανθρώπους με εμμονική αντίληψη πραγμάτων αλλά πρόκειται πλέον για διασταυρωμένα πράγματα τα οποία πρέπει να σημειωθούν προς Ελληνική γνώση, καθώς δείχνουν νέα δεδομένα στις συγκρούσεις και πρέπει να μετατραπούν σε ανώδυνα μαθήματα για την χώρα μας. Μαθήματα που ενδεχομένως να μας φανούν εξαιρετικά χρήσιμα στο μέλλον.

Ουκρανία και σημεία αναφοράς

1) Logistics – Εφοδιαστική αλυσίδα. Έχω αναφερθεί εκτενώς στο συγκεκριμένο ζήτημα πολλές φορές. Είναι πλέον εξαιρετικά σοβαρό κομμάτι ενός στρατεύματος, ειδικά αν κινηθεί εκτός συνόρων του. Επειδή ακριβώς η δύναμη πυρός, η ταχύτητα των καταστάσεων αλλά και η ανάγκη για μαζική και γρήγορη εκτέλεση πραγμάτων, έχουν άμεση εξάρτηση με τα εφόδια που είναι διαθέσιμα, είναι προφανές πώς ο τομέας χρήζει εξαιρετικά μεγάλης προσοχής.

Πρέπει να κατανοηθεί πώς δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει ικανή δύναμη χωρίς να έχει συνεχή και αδιάλλειπτη παροχή εφοδίων. Δεν αρκεί μόνο «ό,τι κουβαλάνε μαζί τους» – μια νοοτροπία που δυστυχώς κυριαρχεί σε πολλά ζητήματα. Ήταν άλλωστε και ένα ερώτημα που είχα θέσει εξ αρχής,  αναφερόμενος σε αστικό πόλεμο και στο κατά πόσο ένα στράτευμα μπορεί να αντέξει αν αντιμετωπίζει συνεχώς «καμένη γη». Δεν είναι κάτι καινούριο άλλωστε. Το βίωσε ο στρατός του Ναπολέωντα που έχασε μεγάλο ποσοστό της δύναμης του κατά την διάρκεια της εισβολής του στην ρωσική χώρα.

Οπότε, πρέπει να καταλάβουμε πώς μια δύναμη για παράδειγμα 5.000 ανδρών και 50 οχημάτων, θα χρειαστεί να έχει εφόδια και παροχές σε συνεχή ροή, διότι πολύ απλά δεν μπορεί να διατηρήσει απόθεμα επί μακρόν για να ανταπεξέρθει.

2) Ψηφιακά μέσα. Στην Ελλάδα ειδικά είμαστε πολύ πίσω.Έχουμε πρόβλημα διαχείρισης τους και αντίληψης κάποιων νέων τεχνολογιών. Είναι θέμα κουλτούρας, νοοτροπίας και εκπαίδευσης σε αυτά. Είναι πραγματικά απίστευτο ό,τι κατάφεραν οι Ουκρανοί χρησιμοποιώντας τα ψηφιακά μέσα που είχαν στη διάθεσή τους έναντι των Ρώσων. Αυτή τη στιγμή η ρωσική φωνή απλά δεν ακούγεται πουθενά πλην της Ρωσίας και ίσως και λίγο στη Λευκορωσία και τη Κίνα (όσο επιτρέπει φυσικά το Πεκίνο που έχει τους δικούς του κανόνες). Οι υπόλοιποι ανά τον πλανήτη σε μαζικό επίπεδο γνωρίζουν ΜΟΝΟ την ουκρανική πλευρά της ιστορίας. Είναι μια νίκη επί της αρχής, καθώς κάθε πράξη της Ρωσίας θεωρείται εκ προοιμίου δολοφονική ή εγκληματική και αντίστοιχα κάθε ουκρανική πράξη ως «ανθρωπιστική», κάτι που φυσικά δεν ισχύει, μιας και στον πόλεμο όλοι εμφανίζονται να έχουν κάνει αποτρόπαια εγκλήματα.

Στην Ελλάδα ακόμα ψάχνουμε τώρα πώς θα διαχειριστούμε σε βασικό επίπεδο πράγματα σε ψηφιακή ασφάλεια. Το πώς θα διαχειριστούμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο είναι εκτός εικόνας και ακριβώς επειδή η γνώση είναι ελάχιστη επί του ζητήματος, κάποιοι υψηλά αξιωματούχοι τα λοιδωρούν. Προφανώς η καμπάνια του Ζελένσκι δείχνει το τραγικό  λάθος που κάνουν. Με ένα κινητό έχει καταφέρει να συσπειρώσει γύρω του όλη την Δύση σε επίπεδο πολιτών κατά πλειοψηφία και να επιφέρει σοβαρό πλήγμα στο κύρος της Ρωσίας.

3) Εξοπλισμός και εκπαίδευση. Tα λάθη είναι εμφανή και στις δύο πλευρές. Από την πλευρά της ρωσικής δύναμης σε λάθη κινήσεων επί πεδίου από κληρωτούς (έχει διαπιστωθεί και από τους δύο αντιπάλους), αλλά και από την oυκρανική πλευρά σε έλλειψη εκπαίδευσης σε χρήση εξοπλισμού και στο πώς ακριβώς αυτός μπορεί να λειτουργήσει σωστά. Σίγουρα δεν είναι εικόνες όπως αυτές που είχαμε δει στις μάχες με τζιχαντιστές, αλλά λάθη υπάρχουν όπως και πολλές περιπτώσεις φίλιων πυρών. Παράλληλα, έχουν φανεί εικόνες από εξοπλισμό που έχει χώρο μόνο στα μέσα του 20ου αιώνα (1950-1960). Δεν πιάνουμε καν ζητήματα που αφορούν καταστάσεις σε βίντεο που δείχνουν κινήσεις ολόκληρων ομάδων που δεν έχουν καμία λογική.

4) Αστικός πόλεμος. Είναι πραγματικά απίστευτο στις μέρες μας να εμμένουμε ως πρακτική στο να εκπαιδευόμαστε στις χερσαίες δυνάμεις πώς θα γίνει κατάληψη υψώματος σα να ζούμε στην εποχή του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Οι περισσότερες συγκρούσεις πλέον γίνονται μέσα σε πόλεις και πέριξ αυτών. Όλες οι συγκρούσεις, (Συρία, Αφγανιστάν, Ναγκόρνο Καραμπάχ, Οσετία, Ουκρανία) έλαβαν χώρα μέσα στις πόλεις. Ελάχιστα στρατηγικά σημεία, όπως γέφυρες και αεροδρόμια, βομβαρδίστηκαν αλλά και πάλι οι μηχανικές ομάδες τα επανέφεραν σε ελάχιστο χρόνο σε λειτουργική κατάσταση ή απλά περνούσαν από δίπλα, διότι τα μοντέρνα όπλα μπορούν να το κάνουν.

Σε ένα αστικό περιβάλλον έχεις απειλές από 360° ενώ σε ένα περιβάλλον υπαίθρου δεν υφίσταται αυτό σε τόσο μεγάλο βαθμό, καθώς παράλληλα το ανοιχτό οπτικό πεδίο δεν βοηθαεί στο να αντιμετωπιστούν οι εκπλήξεις. Ένα ύψωμα, ένα δάσος ή ένα άλλο φυσικό σημείο μόνο με στρατιωτική παρουσία με ένα ισοπεδωτικό βομβαρδισμό θα εκκαθαριστεί δίχως κόστος σε εντυπώσεις και κοινή γνώμη. Προφανώς δεν μπορεί να γίνει αυτό σε μια πόλη, όπως ήδη βλέπουμε στην Ουκρανία. Κάθε βολή έναντι στόχου με αμάχους επιβαρρύνει την όλη εικόνα εις βάρος του επιτιθέμενου.

Στο αστικό περιβάλλον το πρόβλημα έχει να κάνει με την δαιδαλώδη δομή του που δεν ενισχύει την εικόνα κυριαρχίας και φυσικά υποδαυλίζει και τον διαιωνισμό αντίστασης σε περίπτωση που οι πολίτες μετέχουν της άμυνας.

Εδώ πλέον θέλει άλλες τακτικές προσέγγισης που μπορεί να μοιάζουν λίγο με τις πολιορκίες του Μεσαίωνα. Άρα, θέλει χρόνο, πόρους και ενίσχυση των πρώτων τριών σημείων. Ακόμα και αν μιλάμε για χειρουργικά χτυπήματα και αποδυνάμωση της αντίστασης διά της φθοράς και περιορισμού πόρων (τρόφιμα, νερό, φάρμακα, ενέργεια) που θα προκληθούν από μια πολιορκία (βλ. Μοσούλη), αυτό δεν σημαίνει πώς θα αποφευχθεί ενδεχόμενο να πληγούν έμμεσα και άμαχοι. Κάτι φυσικά που αντιμετωπίζεται μόνο με εντυπώσεις και διαχείριση πληροφορίας (βλ. Ψηφιακά Μέσα).

Είναι λοιπόν μια πολύ μεγάλη συζήτηση και σίγουρα χωράνε και άλλα πράγματα όπως είναι τα UAV και ο ρόλος τους, τα συστήματα που σχεδιάζονται σιγά σιγά και θα λειτουργούν ρομποτικά και αυτόνομα σε περιβάλλον τέτοιο, καθώς και μια εξέλιξη σε ατομικό ιματισμό και εξοπλισμό που αναμένω να κάνει εξελικτικά άλματα μετά από αυτή τη σύγκρουση. Οπότε είναι καλό να μαθαίνουμε από όλα αυτά ανώδυνα και πάντα αφαιρώντας ιδεοληπτική αντίληψη υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς, καθώς αυτό θολώνει την ικανότητα να διακρίνουμε λάθη και σωστά δρώμενα και από τους δύο αντιπάλους στο πεδίο της σύγκρουσης.