Κατά πόσο ο Αραβικός Κόσμος μπορεί να εκδυτικοποιηθεί;

της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*
Ιστορικός- Διεθνολόγος

Την Παρασκευή, στα πλαίσια του «Προγράμματος Μετάπτυχιακών Σπουδών, Θρησκεία, Γεωπολιτική και Διεθνής Ασφάλεια» είχαμε προσκαλέσει μία ανώτατη διπλωματική υπάλληλο της Τυνησίας, προκειμένου να μιλήσει στους φοιτητές μας για τη χώρα της.

Η Τυνησία είναι μία αραβική χώρα με τη μεγαλύτερη εθνοτική ομοιότητα των κατοίκων της σε σχέση με τις υπόλοιπες αραβικές χώρες του Μαγκρέπ, όπου κάθε άλλο παρά κυριαρχεί το φυλετικό, όπως συμβαίνει λχ στη Λιβύη ή και την Αίγυπτο (κυριότατα στις παρίσθμιες περιοχές).

Καθώς η διπλωμάτης μιλούσε, αυτά που αντιλαμβανόταν ο ακροατής ήταν δύο πράγματα.Το πρώτο αν μπορούν αυτά τα Κράτη, όχι μόνο τα αραβικά αλλά όλα τα μουσουλμανικά στο αξιακό τους υπόβαθρο, όχι μόνο να συμπεριλάβουν έννοιες με κοινωνικό περιεχόμενο, αλλά ουσιαστικά να τις εμπεδώσουν και το δεύτερο είναι, ότι έννοιες που έχουν κατακτηθεί για τις δυτικές κοινωνίες εδώ και αιώνες και είναι σύμφυτες με τη λειτουργία ενός Κράτους, αντίθετα υπάρχει ένας Κόσμος που την τελευταία μόλις δεκαετία (μετά την Αραβική Άνοιξη) άρχισε επί της ουσίας να τις γνωρίζει.

Το πιο απλό ερώτημα που τίθεται και οφείλουμε να προβληματιστούμε, είναι κατά πόσο ο Αραβικός Κόσμος μπορεί να εκδυτικοποιηθεί. Φυσικά, η απάντηση είναι πολύπλοκη, όμως ουσιαστικά και αρνητική, καθώς προσωπικά σκεπτόμενη αυτά που έλεγε η Τυνήσια καταλήγουμε στο συμπέρασμα, όσο και αν κάποιες Αρχές, όπως τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ή η Δημοκρατία (ως Πολίτευμα) είναι πανανθρώπινες αξίες και αξιακά μεγέθη, κατοχυρωμένα όχι μόνο από το θετό Δίκαιο, αλλά και από τους εθιμικούς Κανόνες, και ως εκ τούτου απευθύνονται σε όλους τους λαούς και δεν έχουν να κάνουν με τη διαρρύθμιση μίας Κοινωνίας (αν είναι χριστιανική, μουσουλμανική κτλ), ωστόσο οφείλουμε να ενσκήψουμε σε κάτι πολύ σημαντικό, ότι αυτά τα περιβάλλοντα που είχαν βιώσει το αποικιοκρατικό δόγμα, συμπεριφέρονται ως «κουτσά άλογα», καθώς οι Κοινωνίες αυτές προσπάθησαν να προσαρμόσουν το Ισλάμ (και εννοούμε τον Ισλαμικό Νόμο) σε μια ξένη αντίληψη με τη δική τους Παράδοση και ταυτόχρονα μετά την αποαποικιοποίηση, να ενστερνιστούν και τις νεότευκτες αντιλήψεις ενός νέου Κόσμου που διανοιγόταν σε παγκόσμιο επίπεδο για όλα τα Κράτη (και με έρεισμα τον Ψυχρό Πόλεμο).

Και αυτό φαίνεται, από το γεγονός ότι ο λεγόμενος Τρίτος Κόσμος (που περικλείει την πλειονότητα των αραβικών μορφωμάτων, ωστόσο φυσικά και άλλα Κράτη που βρίσκονταν σε καθεστώς προστατευτισμού) προσπάθησε να δημιουργήσει ένα τρίτο «στρατόπεδο», το Κίνημα των Αδεσμεύτων, που ουσιαστικά περίκλειε χαρακτηριστικά τόσο του Δυτισμού όσο και του Σοβιετισμού.

Ο συγκεκριμένος Κόσμος ενδεχομένως να ήταν πολύ διαφορετικός σήμερα, και όντως να μιλάμε ότι μπορούν αυτά τα Κράτη να δεχτούν και να ενσωματώσουν ενεργά τις Αρχές και τις Αξίες του Δυτικού Κόσμου, αν το Κίνημα των Αδεσμεύτων επιβίωνε ως τρίτος πόλος του Παγκόσμιου Συστήματος, ακόμα και αν κατέρρεε σε θεσμικό επίπεδο τη δεκαετία του 1990, όπως έγινε με το Σοβιετισμό.

Αλλά όλοι αυτοί οι λαοί που οι Κοινωνίες τους ήταν σε καθεστώς προστατευτισμού, θα είχαν ήδη μετασχηματίσει την ιδεολογία τους σε χαρακτηριστικά (και εννοούμε Αξίες και Αρχές) που δυστυχώς σήμερα τα χρησιμοποιούν, μετά τις Επαναστάσεις του 2010-2011, χωρίς ωστόσο και δυστυχώς να κατανοούν το πραγματικό τους περιεχόμενο.

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Μέλος και Εξωτερική Συνεργάτιδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ), Εξωτερική Συνεργάτιδα Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)