Τα βασανιστικά ερωτήματα που απαιτούν απάντηση για την επίτευξη συμφωνίας

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς

Οι επιθέσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν κορυφωθεί ενώ ο Πούτιν αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί πλέον να κερδίσει τον πόλεμο με τους όρους που καθόρισε στην αρχή. Ο αρχικός στόχος του Πούτιν ήταν να αφοπλίσει την Ουκρανία εξολοθρεύοντας το στρατό του αντιπάλου του. Ενώ αρχικά φαινόταν εφικτό το σχέδιό του, μετά από επιχειρήσεις που έχουν βαλτώσει είναι πλέον ανέφικτο. Ο στρατός της Ουκρανίας πολέμησε με απαράμιλλο ηρωισμό τους Ρώσους και συνεχίζει, φέρνοντάς τους σε αδιέξοδο. Τελευταία, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν επιτύχει ακόμη και υποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων από μερικές περιοχές, ιδιαίτερα του βορρά. Η Δύση έχει προμηθεύσει στρατιωτικό υλικό υψηλής τεχνολογίας στους Ουκρανούς, και θα συνεχίσουν να τους ενισχύουν. Η αποστρατιωτικοποίηση είναι πλέον ένας στόχος αδύνατος. Εν τω μεταξύ, η μεταπολεμική Ουκρανία είναι ξεκάθαρο ότι δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Αυτό φαίνεται να αναδεικνύεται και ως βασική ουκρανική παραχώρηση για μια ειρηνευτική συμφωνία. Όμως η Ουκρανία μπορεί να βρει μια εναλλακτική πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με αυτή την προοπτική, εκτιμάται, ότι θα της δοθεί μια νέα ευκαιρία εξωτερικής ασφάλειας. Αυτή η σκέψη εδράζεται στο ότι θα ήταν άβολο για τα λοιπά μέλη της ΕΕ να παρακολουθούν την εισβολή ενός κράτους μέλους. Η Φινλανδία και η Σουηδία δεν είναι στο ΝΑΤΟ αλλά είναι στην ΕΕ, επομένως αυτός μπορεί να είναι ένας εφαρμόσιμος συμβιβασμός, αμοιβαίου συμφέροντος.

Ο άλλος στόχος της επέμβασης ήταν η «αποναζιστοποίηση» της Ουκρανίας, άλλα από την αρχή ήταν ένα παράλογο επιχείρημα. Προφανώς ο Πούτιν εννοούσε την αλλαγή καθεστώτος, και συγκεκριμένα την καθαίρεση του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι η οποία είναι πλέον αδύνατη, αφού ο Ζελένσκι έχει με το μέρος του το σύνολο της Δύσης. Η Ουκρανία, ενώ είναι μια ασταθής δημοκρατία με μεγάλο πρόβλημα διαφθοράς, είναι σημαντικά πιο φιλελεύθερη από το καθεστώς στη Ρωσία. Η ουκρανική κυβέρνηση με την αποδοχή από τη Δύση μπορεί να επιβιώσει.

Μετά τα παραπάνω, οι επιλογές του Πούτιν είναι είτε να κλιμακώσει δραματικά σε μια προσπάθεια να σπάσει το αδιέξοδο, είτε να περιορίσει τους στόχους του. Εκτιμάται ότι θα προτιμήσει το δεύτερο, και θα μεταφέρει το βάρος των επιθετικών επιχειρήσεων στην ανατολική Ουκρανία, για να «απελευθερώσει το Ντονμπάς» όπως είχε αναφέρει ο Πούτιν ως έναν ακόμη στόχο του πολέμου και με την κατάληψη της Μαριούπολης να μετατρέψει την Αζοφική θάλασσα σε ρωσική λίμνη.

Είναι πλέον αντιληπτό ότι οι υπόλοιποι στόχοι είναι πέρα ​​από τις δυνατότητες της Ρωσίας με τις διατιθέμενες δυνάμεις. Επίσης, η τοποθέτηση νέων στρατιωτικών δυνάμεων στο θέατρο επιχειρήσεων θα απαιτούσε την εκτεταμένη χρήση στρατευσίμων, με τα συνακόλουθα προβλήματα της διοικητικής μέριμνας, του ηθικού, της λιποταξίας και της αντίδρασης στο εσωτερικό της χώρας.

Το βασανιστικό ερώτημα που πλανάται για την επίτευξη οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας είναι αν δεχτεί η Ουκρανία, την απόσχιση της Κριμαίας και την αναγνώριση του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ σε «λαϊκές δημοκρατίες» όπως ανακηρύχθηκαν από τους Ρώσους, καθώς και τις εδαφικές κατακτήσεις της Ρωσίας βόρεια της Κριμαίας στη Μαριούπολη και στο υπόλοιπο Ντομπάς από αυτόν τον πόλεμο.

Εκτιμάται, ότι ο Ζελένσκι μπορεί να υποχωρήσει στο θέμα της Κριμαίας, αφού η Ουκρανία είναι απίθανο να την πάρει πίσω. Αν αυτή η κίνηση, βοηθήσει να τερματιστεί ο πόλεμος, ίσως αξίζει να αποδεχθεί επίσημα την απώλειά της.

Όσον αφορά τα υπόλοιπα πεδία των μαχών, αναδύεται μια υπόθεση, εάν η Ρωσία μπορεί να κατακτήσει το Ντονμπάς πέρα από το Ντόνετσκ και το Λουχάνσκ. Εφόσον επιτευχθεί αυτό, θα το δεχτούν οι Ουκρανοί σε μια ειρηνευτική συμφωνία; Προφανώς δεν θα το δεχτούν. Πράγματι, ο ουκρανικός στρατός και ο πληθυσμός θα απέρριπταν μια τέτοια κίνηση αν ο Ζελένσκι το δοκίμαζε. Οπότε αυτό που απομένει στην Ουκρανία είναι να αγωνιστεί ακόμη πιο σκληρά, με σκοπό, οι Ρώσοι να μην πετύχουν τον στόχο τους και ο Ζελένσκι να μπορεί να διαπραγματευτεί πιο σκληρά.

Είναι σαφές ότι ο Πούτιν δεν άλλαξε την άποψή του για την Ουκρανία, αλλά η στρατιωτική υπερεξάπλωση του δημιούργησε προβλήματα, με αποτέλεσμα τώρα η αποκλιμάκωση να επιβάλλεται, προσπαθώντας  να αλλάξει την τύχη της Ρωσίας στο Ντονμπάς. Οπότε, βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο, το οποίο είναι ένα σημαντικό βήμα και για την Ουκρανία, καθώς ο Πούτιν έχει ουσιαστικά εγκαταλείψει την αλλαγή καθεστώτος και την αποστρατιωτικοποίηση.

Ο τερματισμός του πολέμου μπορεί να επιτευχθεί μόνο με μια συμφωνία. Η άνευ όρων παράδοση δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή και η Ουκρανία δεν μπορεί να νικήσει τη Ρωσία. Αλλά μπορεί να οδηγήσει τις διαπραγματεύσεις προς την κατεύθυνσή του αμοιβαίου συμφέροντος αφού ο Πούτιν παραδέχτηκε πλέον την επιτυχία της Ουκρανίας να το κάνει.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Είναι επιστημονικός συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security (INIS). Δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου.