Η σταδιακή κατάργηση του ρωσικού πετρελαίου μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματική

Simone Tagliapietra, Guntram B. Wolff, Georg Zachmann
Bruegel 

Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να στοχεύσει το ρωσικό πετρέλαιο στο πλαίσιο της τελευταίας δέσμης κυρώσεων, είναι λογικό, ώς ένας τρόπος να αυξήσει την πίεση στη Μόσχα. Το πετρέλαιο είναι μια μεγάλη πηγή σκληρού νομίσματος για τη Ρωσία, και από τη στιγμή που η επιβολή οικονομικών κυρώσεων έχει γίνει ζωτικής σημασίας σανίδα σωτηρίας για τη ρωσική οικονομία, και μια κρίσιμη πηγή χρηματοδότησης για τον πόλεμο.

Η ΕΕ φέρεται να εξετάζει ένα εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο, καθώς αντιτίθεται στην επιβολή πλαφόν στην τιμή ή δασμών. Το ρωσικό πετρέλαιο θα μπορούσε να απαγορευτεί μέχρι το τέλος του έτους, με περιορισμούς στις εισαγωγές που θα εισαχθούν σταδιακά έχει τότε. Αυτό απέχει πολύ από την καλύτερη επιλογή. Η μείωση των αγορών ρωσικού πετρελαίου στο μηδέν με τον καιρό, θα μπορούσε να αφήσει στα ύψη τα ρωσικά έσοδα, ενώ συνεπάγεται αρκετές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες για την ΕΕ. Παραδόξως, ένα τέτοιο εμπάργκο θα μπορούσε ακόμη και να καταλήξει σε νίκη για τη Ρωσία, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, και σε ζημιές για την ΕΕ και την παγκόσμια οικονομία γενικότερα.

H χρονική στιγμή

Το μεγαλύτερο ελάττωμα του σχεδίου που συζητείται αυτή τη στιγμή, είναι ότι κατά τη μεταβατική φάση, οι τιμές του πετρελαίου στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο θα μπορούσαν να αυξηθούν εν αναμονή των μειωμένων ρωσικών εξαγωγών. Αυτή η τάση ξεκίνησε ήδη στο τέλος Απριλίου, όταν το πετρέλαιο διαμορφώθηκε υψηλότερα εξαιτίας της αυξημένης πιθανότητας εμπάργκο της ΕΕ. Οι υψηλότερες τιμές προκαλούν πόνο στις χώρες που εισάγουν. Το χειρότερο είναι ότι θα μπορούσαν ακόμη και να αντισταθμίσουν (και με το παραπάνω) τη Ρωσία για τη σταδιακή απώλεια όγκων. Δεδομένης της δυναμικής του πολέμου, τέτοιες βραχυπρόθεσμες εξελίξεις ενδέχεται να έχουν πολιτική σημασία στη Ρωσία, όπου ο κρατικός προϋπολογισμός χρηματοδοτείται από τέτοια έσοδα. Ένα δεύτερο ζήτημα χρονοδιαγράμματος είναι ότι η σταδιακή κατάργηση θα έδινε επίσης χρόνο στη Ρωσία να αναπτύξει νέες στρατηγικές εξαγωγής πετρελαίου, καθιστώντας το εμπάργκο λιγότερο αποτελεσματικό. Η Αμερικανίδα υπουργός Οικονομικών, Janet Yellen, έχει ως εκ τούτου εκφράσει επιφυλακτικότητα για την απαγόρευση της ΕΕ στο ρωσικό πετρέλαιο.

Κάλυψη

Ένας δεύτερος προβληματικός τομέας θα ήταν το τι θα κάλυπτε ακριβώς ένα εμπάργκο πετρελαίου. Θα στόχευε το αργό πετρέλαιο από θάλασσα ή και το πετρέλαιο των αγωγών; και τι γίνεται με τα προϊόντα διύλισης και πετρελαίου; Εν συντομία, τι λογίζεται ως “ρωσικό πετρέλαιο”; Η απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού αργού μπορεί να είναι απλή, αλλά η απαγόρευση εισαγωγών πετρελαίου diesel από τη Ρωσία, μπορεί να είναι πολύ πιο δύσκολη. Δεδομένου ότι τα πετρελαϊκά προϊόντα είναι εν μέρει υποκατάστατα, μια πιο σφιχτή προσφορά αργού θα αύξανε τις τιμές τους επίσης, πιθανώς οδηγώντας σε υπέρ-αντιστάθμιση των απωλειών των ρωσικών όγκων. Η στόχευση μόνο του ρωσικού θαλάσσιου πετρελαίου και όχι του πετρελαίου και των προϊόντων από αγωγούς, θα μείωνε σημαντικά την πίεση στις ρωσικές υποδομές εξαγωγών.

Αντίποινα

Το τρίτο πρόβλημα του εμπάργκο που συζητείται αυτή τη στιγμή, είναι ο κίνδυνος η Μόσχα να προχωρήσει σε αντίποινα, μειώνοντας τις προμήθειες φυσικού αερίου στην ΕΕ. Η πρόσφατη διακοπή του εφοδιασμού για την Πολωνία και τη Βουλγαρία, δείχνει ότι αυτή η πιθανότητα δεν πρέπει να απορριφθεί. Και ενώ η ΕΕ σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι έτοιμη να διακοπεί το αέριο, ένα πλήρες εμπάργκο μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο.

Συνοπτικά, ένα ισορροπημένο και μακροπρόθεσμο εμπάργκο μπορεί να είναι πολύ λιγότερο χρήσιμο πολιτικά από ό,τι πιστεύεται τώρα σε πολλούς κύκλους πολιτικής.

Εναλλακτική

Αντιθέτως, μια καλύτερη εναλλακτική θα ήταν ένα πιο ευέλικτο εργαλείο που μπορεί να αυξήσει/μειώσει την πίεση στη Ρωσία, αναλόγως με την κατάσταση στην Ουκρανία. Ένας τιμωρητικός δασμός σε όλες τις ρωσικές εξαγωγές αργού πετρελαίου, προϊόντων αργού και φυσικού αερίου, θα αντιμετώπιζε όλα τα ζητήματα που έχουμε θέσει για ένα πλήρες εμπάργκο. Θα μείωνε αμέσως τα ρωσικά έσοδα. Ωστόσο η Ρωσία θα εξακολουθούσε να έχει ένα κίνητρο για να εξάγει στους δυτικούς αγοραστές και επομένως, θα ήταν απίθανο να δημιουργήσει αμέσως νέες δομές για την εξαγωγή ορυκτών καυσίμων σε τρίτους. Ένας δασμός θα μπορούσε επίσης να προσαρμοστεί, αναλόγως των πολιτικών εξελίξεων. Ένας τιμωρητικός δασμός σε όλες τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία θα ήταν μια καλύτερη επιλογή από μια σταδιακή κατάργηση του εμπάργκο σε επιλεγμένα καύσιμα.