19/03/2024

Η διάσταση Ανατολής και Δύσης φέρνει ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο;

της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*
Ιστορικός- Διεθνολόγος


Πριν λίγες ημέρες, και πιο συγκεκριμένα στις 14 Μαΐου υφίστατο ως ιστορικό (πλέον) γεγονός η ίδρυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, δηλαδή του αντίπαλου δέους της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, του γνωστού σε όλους ΝΑΤΟ. Το 1955, υπογράφηκε στη Βαρσοβία της Πολωνίας η «Συνθήκη Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας» ανάμεσα στα κομμουνιστικά κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, με σημαντικότερο στόχο όλων, την επαναστρατιωτικοποίηση της Ανατολικής Γερμανίας. Φυσικά, επικεφαλής η πρώην ΕΣΣΔ, όπως και στο ΝΑΤΟ μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ.

Και γιατί δεν αναφερθήκαμε πριν λίγες ημέρες σε αυτό το γεγονός, και αναφερόμαστε σήμερα; Αφορμή, η τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν το Σάββατο ο  Φινλανδός Πρόεδρος, κ.Νιίστο με το Ρώσο ομόλογό του, κ.Πούτιν, η οποία, όπως ανέφερε το δελτίο τύπου της φινλανδικής προεδρίας, έγινε σε κλίμα ιδιαίτερα ήσυχο και χωρίς εκνευρισμούς, εκατέρωθεν των πλευρών, με καταληκτική πρόταση της ανακοίνωσης, η φράση του Ρώσου Προέδρου, ότι η Φινλανδία δεν κινδυνεύει από τη Ρωσία.

Και τίθενται στη βάση αυτού, δύο ερωτήματα σκέψης, αναζήτησης και προβληματισμού. Το πρώτο είναι, αν όντως αυτήν την στιγμή ο Κόσμος ζει έναν δεύτερο Ψυχρό Πόλεμο, αλλά ουσιαστικά αυτό που εξελίσσεται μπροστά μας αποτελεί μία βερμπαλιστική απεικόνιση της διάστασης Δύσης με Ανατολή με αφορμή το Ουκρανικό.Το δεύτερο είναι, και ως ακόλουθο ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, αν μπορεί να υπάρξει ένα νέο Σύμφωνο παρόμοιο με αυτό της Βαρσοβίας με επικεφαλής τη Ρωσία; Φυσικά, υφίστανται ήδη ενώσεις και συμφωνίες σε διακρατικό και πολυμερές επίπεδο ανάμεσα στο ρωσικό κράτος και σε χώρες τής περιοχής του που ανήκαν στη Σοβιετία, ωστόσο κάθε άλλο παρά μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ενέχουν διάσταση ανάλογη μίας Συνθήκης, όπως αυτή της Βαρσοβίας.

Θεωρώ, ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για Ψυχρό Πόλεμο, ακόμη και στην πολύ σοβαρή διάσταση που έχουν φτάσει τα πράγματα ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή. Και δεν μπορούμε να μιλάμε για Ψυχρό Πόλεμο, γιατί αφενός το συγκρουσιακό «παιχνίδι» δεν είναι πλέον ανάμεσα σε δύο μεγάλες δυνάμεις, αλλά είναι πολλοί οι παίχτες, ασχέτως του γεγονότος ότι κάποιοι από αυτούς διαλέγουν «στρατόπεδο» δράσης αφετέρου στην ανατολική περιφέρεια υπάρχουν δύο μεγάλοι διεκδικητές της περιοχής, η Ρωσία και η Κίνα.

Αυτήν την στιγμή κάθε άλλο παρά εξελίσσεται μπροστά μας ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος, αλλά ένας Πόλεμος νεορεβιζιονισμού, όπου ιδίως οι μεγάλοι παίχτες της ανατολικής περιφέρειας, ήτοι το ρωσικό και κινεζικό κράτος, παρά το γεγονός ότι μεταξύ τους έχουν διαμορφώσει πολλές πολυμερείς συνεργασίες, καθώς και με τις χώρες της περιοχής τους, ωστόσο αυτό που επιδιώκουν, και αποδεικνύεται κυρίως με τον Πόλεμο στην Ουκρανία, δεν είναι η δημιουργία ενός νέου μπλοκ, αλλά ουσιαστικά ότι ως δύο υπερδυνάμεις οφείλουν για το δικό τους γόητρο να δημιουργήσουν με τα κράτη τής γειτονιάς τους σχέσεις διαχείρισης με γνώμονα το μέσο της κυριαρχίας. Και φυσικά, και ιδίως για τη Ρωσία με χώρες που ανήκαν στην πρώην διοίκησή της και εννοούμε τα πρώην σοβιετικά κρατίδια.

Γι’ αυτό και παρατηρούμε το εξής φαινόμενο που αποδεικνύει όσο τίποτα άλλο ότι αφενός η Ρωσία και η Κίνα είναι άσπονδες φίλες αφετέρου γιατί η μία δεν επιθυμεί να εμπλακεί στα πόδια της άλλης και εννοούμε στις περιοχές εμβέλειάς τους ή πιο σωστά τις περιοχές που θεωρούν ζωτικούς χώρους τους. Αναλογικά, τα δύο αυτά κράτη δημιουργούν πολυμερείς συμφωνίες σε καθαρά εμπορικο-οικονομικο επίπεδο με χώρες ενδιαφέροντος και των δύο πλευρών, όπως πχ είναι η ASEAN. Φυσικά, υφίσταται η Συμφωνία της Σανγκάης που αναφέρει το σκέλος της Ασφάλειας, ωστόσο και πάλι δεν παγιώνεται στα ακραιφνή χαρακτηριστικά της στρατιωτικής άμυνας, καθώς στο ίδιο το καταστατικό της αναφέρεται ως Οργανισμός Πολιτικής, Οικονομίας και Ασφάλειας (και όχι Άμυνας).

Αντίθετα, τα δύο αυτά υπερ-κράτη της ανατολικής περιφέρειας προκρίνουν τη διάσταση της Άμυνας κυρίως με χώρες, που φέρουν πολυεπίπεδο ενδιαφέρον για αυτές και είναι, για να το πούμε τελείως απλοϊκά, πρώην και μελλοντικοί δορυφόροι τους, παγιώνοντας ως εκ τούτου τη δυναμική τους στο γεωγραφικό περιβάλλον που κείτονται και ως εκ τούτου θεωρούν ζωτικό χώρο τους.

Οπότε, ο τρόπος που εξελίσσουν τη μεταξύ τους εταιρική σχέση η Ρωσία και η Κίνα, αλλά και ο τρόπος που διαχειρίζονται το χώρο ζωτικού συμφέροντος προκρίνει -και αυτό αποδεικνύεται- τη δημιουργία πολυεπιπεδων συνεργασιών με τα υπόλοιπα κράτη της ευρύτερης περιοχής τους, ωστόσο όχι τη δημιουργία ενός μπλοκ παρόμοιου του ΝΑΤΟ.

Κάτω από το πλαίσιο αυτό, και παρά τις απειλές των τελευταίων ημερών των Ρώσων αξιωματούχων ότι θα απαντήσουν με χτύπημα σε περίπτωση ένταξης στο ΝΑΤΟ της Σουηδίας και της Φινλανδίας, το ρωσικό κράτος και το απέδειξε χθες με την επικοινωνία Ρώσου και Φινλανδού, Προέδρων, δεν θα πράξει τελικώς τίποτα, γιατί τα δύο αυτά κράτη είχαν πολύ διαφορετική διάσταση για το ζωτικό συμφέρον τού πρώτου.

Η Ρωσία έχασε το παιχνίδι, όταν εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ κράτη ζωτικής σημασίας για την ίδια, που έφεραν ουσιαστική σημασία για την «επιβίωση» της υστεροφημίας της ως η υπερδύναμη της ανατολικής περιφέρειας. Γι’αυτό και με το ζήτημα των ρωσόφωνων προσπαθεί να περισώσει ουσιαστικά ό,τι μπορεί σε περιοχές (κυριότατα την Ουκρανία) αυτό που θεωρεί ζωτικό περιβάλλον της.

Άλλωστε, όλο το παραπάνω διαφαίνεται και από το γεγονός, ότι η Φινλανδία εδώ και πολλά χρόνια συμμετείχε ως ισότιμο μέλος σε νατοϊκές ασκήσεις και η Ρωσία γνώριζε πού θα πάει το όλο πράγμα. Κάθε άλλο παρά ήταν κεραυνός εν αιθρία. Απλά με αφορμή το ουκρανικό, που αυτό την πονάει, όπως την πόνεσε, άσχετα που ο πόνος της βγήκε αργότερα, γιατί τότε ο Γέλτσιν είχε καταστεί το παιχνίδι της Δύσης, η ένταξη των χωρών της Βαλτικής και της Πολωνίας στη Βορειοατλαντικη Συμμαχία, κάνει τώρα λόγο με βερμπαλιστική ωστόσο διάθεση για τα δύο σκανδιναβικά κράτη.

Αυτήν την στιγμή στην ανατολική περιφέρεια υπάρχουν δύο διεκδικητές που κάθε άλλο παρά θέλουν να φτάσουν μεταξύ τους στα άκρα. Μπορούμε δε, να παραλληλίσουμε τη σχέση αυτή, αν και φυσικά σε πολύ γενικό επίπεδο, όπως τη δεδομένη στιγμή σε πολιτικό επίπεδο λειτουργούν μεταξύ τους ΗΠΑ και ΕΕ, ωστόσο σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει και ένα ΝΑΤΟ.

Ο Ψυχρός Πόλεμος ευνοούσε τα δίπολα. Ευνοούσε το πολεμικό τανγκό. Εδώ αντίθετα δεν έχουμε τανγκό, αλλά μπάλο, όπου  υπάρχουν ζευγάρια (πολλές μικρές συμμαχίες) σε ένα ευρύτατο ωστόσο χορευτικό πλαίσιο (συνεργασίας).

 

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Μέλος και Εξωτερική Συνεργάτιδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ), Εξωτερική Συνεργάτιδα Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2023